امروزه با تکیه بر توانمندی داخلی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود در فواصل زمانی کوتاه، موشک‌های جدید و مدرنی توسط نیروهای مسلح کشور رونمایی می‌شود که با معرفی هرکدام از آنها توانایی جمهوری اسلامی درعرصه آفندی و پدافندی نمایان‌تر می‌شود.
دو ویژگی «دانش بنیان» و «بومی بودن» باعث شده که توانمندی موشکی ایران در سه دهه اخیر توسعه پیدا کند و امروز هم به حدی از پیشرفت رسیده است که طیف گسترده ای از موشک های بالستیک در اختیار نیروهای مسلح ایران قرار دارد.
در واقع موشک‌های بالستیک جزیی مهم از توانمندی موشکی ایران و یکی از موثرترین سلاح‌ها در میادین نبرد محسوب می شوند که توانایی ایجاد ضربات سنگین و مهلک علیه دشمن را دارند.
توان موشکی ایران به ویژه در حوزه موشک‌های بالستیک دریایی از جمله حوزه‌هایی است که با هوشمندی توسعه یافته و با رونمایی‌های اخیر به نظر می‌رسد که توسعه آن کماکان در دستور کار قرار دارد چراکه اگر تهدید نظامی را در آینده متوجه کشورمان بدانیم، آن تهدید دریاپایه خواهد بود.
توسعه موشک‌های بالستیک دریایی در کنار طیف متنوعی از موشک‌های کروز دریایی که با موشک کروز ابومهدی بُرد آنها به بیش از هزار کیلومتر رسیده است، حاکی از آن است که آرایشی قوی به منظور مقابله با تهدیدات دریاپایه در ارتش و سپاه سامان یافته است که می‌تواند پاسخ مناسب و تمام‌کننده‌ای را در برابر تهدید دریاپایه داشته باشد.
نقش مهم موشک‌های بالستیک دریایی
در عرصه عملیات علیه شناورهای دشمن، آرایه متنوعی از تسلیحات در کنار هم شکل‌دهنده قدرت دفاعی و تهاجمی جمهوری اسلامی ایران هستند. در این عرصه موشک‌های کروز ضدکشتی پرتاب‌شونده از پرتابگرهای زمینی و دریایی و زیردریایی و جنگنده‌ها، اژدرهای شلیک‌شونده از زیردریایی و در نهایت موشک‌های بالستیک دریایی با بردهای مختلف و تنوع روش‌های هدایت در اختیار نیروهای مسلح قرار دارند.
خاص بودن موشک‌های بالستیک دریایی در این آرایه به چند دلیل است:
نخست اینکه به‌جز ایران و چین، کشور دیگری کاربر رسمی موشک‌های بالستیک در نقش ضدکشتی نیست.
دوم، با توجه به ویژگی‌های خاص موشک‌های بالستیک از جمله سرعت بسیار بالا در طی مسیر، وزن زیاد سر جنگی و شیرجه روی هدف با زاویه زیاد، این موشک‌ها از احتمال انهدام کم توسط سامانه های پدافندی دشمن، قابلیت اثرگذاری و تخریب بالا برخوردار هستند.
نکته مهم اینکه توسعه موشک‌های بالستیک ضدکشتی که به اختصار ASBM نامیده می‌شوند در دنیا چندان مرسوم نیست و در حال حاضر بجز ایران که در سه نمونه آنها را توسعه داده و چین که موشک DF-21D را بعنوان یک موشک بالستیک ضد کشتی توسعه داده، کشور دیگری این سلاح را در اختیار ندارد.
موشک های بالستیک ضد کشتی برای هدف قرار دادن شناورهای دشمن، چالشی بزرگ برای آنها است چراکه به دلیل سرعت زیاد موشک‌های بالستیک حین ورود به جو و اصابت به هدف، رهگیری و انهدام آنها برای سامانه‌های پدافندی دریاپایه تقریبا غیرممکن است.
چالش و خطر دیگری که استفاده از این موشک‌ها برای ناوهای دشمن دارد، قدرت تخریب بالای سر جنگی این موشک‌ها در اثر وزن بالا و انرژی جنبشی حاصل از برخورد آن به هدف است که می توانند ضرباتی موثر بر شناورهای دشمن وارد کنند.
معرفی موشک «ذوالفقار بصیر»
یکی از دستاوردهای مهم موشکی ایران در عرصه دریایی و ضد سطحی موشک «ذوالفقار بصیر» است که برای مقابله با شناورهای دشمن آن هم در فواصل دور توسعه یافته و عملیاتی شده است.
روز 6 مهر 1399 نمایشگاه دائمی دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با حضور «محمدباقر قالیباف» رئیس مجلس شورای اسلامی و سرلشکر «حسین سلامی» فرمانده‌کل سپاه پاسداران افتتاح شد و در آن جدیدترین موشک بالستیک دریایی یعنی موشک بالستیک ضدکشتی «ذوالفقار بصیر» به‌عنوان نسل جدید خانواده موشک‌های بالستیک ضدکشتی ایرانی معرفی شد که پس از موشک‌های خلیج فارس و هرمز، سومین موشک بالستیک دریایی کشورمان محسوب می‌شود.
تفاوت عمده ذوالفقار بصیر نسبت به موشک‌های خلیج فارس و هرمز افزایش برد موشک‌های بالستیک ضدکشتی از 300 کیلومتر به 700 کیلومتر است که در حقیقت دست بلند جدیدی را برای ایران در کنار موشک‌های کروز ضدکشتی در دریا به وجود آورده است.
این موشک به منزله جدیدترین موشک از نسل بعدی موشک بالستیک ضد کشتی خلیج فارس است. موشک «ذوالفقار بصیر» مجهز به سر جنگی با جست‌وجوگر اپتیکی، بردی بیش از 700 کیلومتر دارد.
پیش از این موشک‌های بالستیک دریایی خلیج فارس و هرمز در حدود 300 و 250 کیلومتر برد داشتند. موشک ذوالفقار در نوع زمین به زمین نیز بین 700 تا 750 کیلومتر برد دارد و از آن در عملیات‌های برون‌مرزی علیه داعش نیز استفاده شده است.
موشک ذوالفقار در سال 1395 به عنوان موشک سوخت جامد، برد کوتاه تا متوسط و راهکنشی (تاکتیکی) معرفی شد که بعدها معلوم شد با وجود اینکه این موشک در سطح راهکنشی طراحی شده اما دارای آثار راهبردی است.
این موشک دارای برد 700 کیلومتر و مجهز به کلاهک 579 کیلوگرمی معرفی و چند روز بعد نیز خط تولید آن نمایش داده شد. موشک ذوالفقار با 1.5 متر افزایش طول، 7 سانتی‌متر افزایش قطر و حدود 39 درصد افزایش جرم نسبت به فاتح 110 به برد 2.3 برابر آن رسیده است.
موشک ذوالفقار بصیر نیز با مجهز شدن به جستجوگر اپتیکی همان مقدورات موشک ذوالفقار را دارا است. این موشک برای نخستین بار بدون آنکه نامی از آن برده شود در رزمایش پیامبر اعظم 14 سپاه در مرداد 1399 مورد استفاده قرار گرفت و سخنگوی این رزمایش از آن تحت عنوان سلاحی غافلگیرکننده یاد کرد.
اهمیت موشک «ذوالفقار بصیر»
ذوالفقار بصیر مجهز به جستجوگر اپتیکی
افزایش برد موشک‌های بالستیک ضدکشتی ایران از 300 کیلومتر به 700 کیلومتر یک مزیت بزرگ به همراه خواهد داشت که افزایش بازدارندگی در دریا و عقب راندن ناوهای آمریکایی به نقاط ایستایی دورتر از شمال اقیانوس هند و دریای عرب است.
یکی از مسائلی که آمریکایی‌ها همواره از آن بعنوان یک اهرم فشار نظامی و در برخی موارد حتی روانی از آن علیه ایران استفاده می‌کنند، حضور ناو هواپیمابر آنها در آب‌های خلیج فارس است.
در سال 1389 و پس از رونمایی از موشک بالستیک دریایی خلیج فارس، آمریکایی‌ها در تجدید نظری قابل توجه به دلیل خطر جدی که این موشک متوجه ناوگان آنها می‌کرد، به مرور از حضور خود در منطقه خلیج فارس کاستند.
از سوی دیگر برد 300 کیلومتری موشک‌های بالستیک دریایی ایران حتی موجب شده بود تا آنها نقاط ایستایی دورتری را برای خود انتخاب کنند به طوری که ناو هواپیمابر آیزنهاور که از اسفند 1398 و همزمان با تشدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا به منطقه گسیل شده بود، تا تیر 1399 در محدوده دریای عرب حضور داشت و آنجا را برای خود منطقه‌ای امن و خارج از برد موشک‌های بالستیک دریایی ایران در نظر گرفته بود.
اکنون با توجه به برد 700 کیلومتری موشک ذوالفقار بصیر، این امر ایران را قادر می‌سازد تا مناطق شمالی دریای عرب را هم برای ناوهای آمریکایی به منطقه‌ای ناامن تبدیل کند چراکه در صورتی که از این منطقه تهدیدی متوجه کشورمان باشد، ناوهای آمریکایی به راحتی با استفاده از موشک‌های بالستیک دریایی هدف قرار خواهند گرفت.
در تصویر پیوست در مقاله می‌توان منطقه تحت پوشش موشک ذوالفقار بصیر را در دریای عرب و شمال اقیانوس هند در صورت شلیک از بندر چابهار مشاهده کرد. البته 700 کیلومتر را نمی‌توان برد نهایی موشک‌های بالستیک دریایی ایران برشمرد چراکه شواهد موجود حکایت از توان ایران در هدف قرار دادن شناورهای دشمن در فاصله‌ای به مراتب دورتر از 700 کیلومتر دارد.
یکی از آنها تشابه موشک‌های ذوالفقار و دزفول است که موشک دزفول با برد هزار کیلومتر به راحتی قابلیت توسعه و نصب سر جنگی مجهز به جستجوگر اپتیکی به منظور هدف قرار دادن شناور را داشته باشد.
همچنین تشابه سر جنگی موشک بالستیک شهید حاج قاسم با برد 1400 تا 1800 کیلومتر با سر جنگی موشک‌های ذوالفقار و دزفول نیز این امکان را فراهم می‌کند تا نمونه ضدکشتی این موشک قابل توسعه باشد که این امر نیز هدف قرار دادن تهدیدات دورایستا را مسیر می سازد.
با توجه به برخورداری ایران از سواحل طولانی در جنوب و جزایر متعدد، امکان شلیک موشک های بالستیک از سمت‌های مختلف به شناورهای دشمن ممکن می‌شود و امکان انهدام این موشک‌ها تا حدزیادی کاهش خواهد یافت.
بدین ترتیب و درراستای راهبرد نبرد نامتقارن با ظهور این گونه از موشک‌های بالستیک، توازن قوا به‌روشی کم‌هزینه، تغییر می‌کند و به‌سمت تعادل پیش می‌رود.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
