موشک بالستیک فاتح 110

شنبه 30 مهر 1401 - 11:20:35 [ آخرین بروزرسانی: سه شنبه 30 خرداد 1402 - 14:20:1 ]

ایران پرس: ساخت و توسعه راکت‌های سوخت جامد به دوره جنگ تحمیلی برمی گردد. یکی از مهمترین راکت های در دست توسعه در کوران جنگ، ساخت موشک در وزارت سپاه (وزارت دفاع فعلی) بود.

شهید «مهندس اسلامی» متولی این پروژه بود که به ساخت محصولی با برد 170 کیلومتر و سرجنگی سنگین تر نسبت به «ایران130» و «عقاب» منجر شد.

آزمایش این راکت در ماه های آخر جنگ تحمیلی صورت گرفت که تأثیرات آن در جبهه دشمن جالب توجه بود. اما مهمترین تأثیرات این راکت که بعدها «زلزال» نامیده شد، کمی بیش از یک دهه بعد آشکار شد.

پس از پایان جنگ تحمیلی توسعه راکت های «نازعات» و «زلزال» ادامه یافت و از نظر برد، نوع سوخت و برخی موارد دیگر خانواده متنوعی تشکیل داده شد و یگانهای مختلف سپاه و ارتش آن را به خدمت گرفتند.

توسعه

مشهورترین موشک تاکتیکی برد کوتاه ایران به نام «فاتح110»با انجام اصلاحات گسترده بر روی موشک زلزال ساخته شد. ترکیب بدنه و پیشران زلزال و سامانه هدایت یک موشک دیگر به نام «تندر69» (نمونه زمین به زمین موشک پدافند هوایی چینی اچ کیو 2) منجر به ساخت موشکی با برد بیش از 200 کیلومتر ولی دارای قابلیت هدایت تا پایان مسیر شد.

این امر ارزش عملیاتی فاتح110 را نسبت به زلزال چند برابر می کرد. بیش از 5 میلیون نفر-ساعت کار تحقیق، طراحی، شبیه سازی و ساخت و آزمایش توسط چند صنعت وزارت دفاع، دانشگاه های صنعتی مطرح کشور و برخی دیگر از بخش های پژوهشی و صنعتی انجام شد تا با ساخت بومی سامانه هدایت مورد ذکر و ترکیب با پیشران راکت زلزال موشکی با قابلیت هدایت تا انتهای مسیر و دقت خوب و قابل اتکا حاصل شود. فاتح ۱۱۰ برای جایگزینی موشک زلزال ساخته شد.

نوآوری

در سال 1381 ایران با آزمایش یك فروند موشك جدید عملا وارد باشگاه‌ كشورهای دارنده موشك‌های سوخت جامد شد. "فاتح 110" نام موشكی بود كه توسط صنایع هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ساخته شد و ایران اسلامی را وارد عرصه جدیدی از تولید موشك‌ها كرد.

ساخت و تولید انبوه چنین موشكی در انواع مختلف موجب حیرت بسیاری از كارشناسان موشكی شد. به كارگیری سوخت جامد در موشك‌های بالستیك چند خاصیت مهم دارد.

یك موشك بالستیك یا هر نوع موشك دیگر، برای اینكه بتواند به پرواز در آید نیاز به اشتعال سوخت دارد تا با مشتعل شدن سوخت و خروج گازهای احتراق یافته از انتهایی‌ترین بخش موشك یعنی موتور، موشك به پیش حركت كند.

در این قاعده هر چه موشك سبك‌تر باشد، سرعت بیشتری خواهد داشت اما در مورد موشك‌های وزن بالا كه غالبا دوربرد هم هستند، از موتورهای جدیدتر و به روزتری برای شتاب دهی بیشتر استفاده می‌شود.

ضمن اینكه، استفاده از سوخت‌های جامد به جای سوخت‌های مایع قدیمی، مدت زمان اشتعال سوخت را افزایش داده و با افزایش زمان اشتعال، برد موشك و حتی در بردهای ثابت، سرعت موشك افزایش قابل توجهی می‌یابد.در حال حاضر معمولا در صنایع موشكی و نظامی، اكثر برای به حركت در آوردن این موشك‌ها از سوخت جامد استفاده می‌شود اما در مورد موشك‌های ماهواره بر و فضاپیماها، بیشتر از سوخت مایع استفاده می‌شود.

مشخصه ها

موشک فاتح ۱۱۰ بر اساس راکت زلزال ۲ ساخته شده و در واقع نوع هدایت شونده و دارای سیستم کنترلی زلزال ۲ است.

موشك فاتح 110 شباهت بسیاری به راكت‌های زلزال دارد اما در زمینه دقت اصابت به هدف، موشك فاتح 110بسیار دقیق تر از راکت های زلزال است.

موشك فاتح 110 موشكی نقطه زن با خطای زیر 10 متر است كه این یكی از مهمترین ویژگی‌های این موشك به شمار می‌رود.

این موشك طولی معادل 8850 میلیمتر، قطر 6610 میلیمتر ، وزن 3325 کیلوگرم و کلاهک 450 کیلوگرمی دارد.این موشك از جمله موشك‌های بالستیک هدایت‌پذیر ایرانی است كه این یكی از دیگر ویژگی‌های تمایزبخش فاتح 110 با راكت‌های زلزال است.

فاتح 110 از هدایت اینرسی بهره برده و از تكنولوژی‌های جانبی هم در هدایت موشك بهره می‌برد.

فاتح 110 از موتور تك مرحله‌ای برخوردار بوده و زمین به زمین عمل می‌كند و قادر است اهداف زمینی و دریایی ثابت، نقاط تجمع دشمن، مراكز فرماندهی، سایت‌های موشكی، زاغه‌های مهمات، رادارها و سایر اهداف مورد نظر را به صورت نقطه‌ای مورد هدف قرار داده و منهدم كند. موشک فاتح 110 دارای بالک مثلثی شکل ثابت در انتهای موشک و ۴ بالک متحرک در سر آن است که مسئولیت تغییر جهت و هدایت موشک را بر عهده دارند.

از ویژگی‌های فاتح ۱۱۰ این است که با فناوری بومی به‌کار رفته در این موشک، شناسایی موشک در زمان پرتاب غیرممکن شده و موشک به‌راحتی تا لحظه اصابت، توسط ناوبران آن قابل کنترل است

انواع مختلف

در اوایل دهه 13۸۰ شمسی نسل اول موشک فاتح 110 رونمایی شد. برد نسل اول این موشک حدود ۲۰۰ کیلومتر اعلام شده بود اما چند سال بعد، نسل دوم این موشک تست عملیاتی شد، نسلی که ارتقای برد و بهینه‌سازی سیستم‌های کنترل و ناوبری از جمله تغییرات آن نسبت به نسل نخست بود.نسل سوم موشک فاتح ۱۱۰ در اواخر دهه 13۸۰ شمسی رونمایی شد و حدود ۵۰ کیلومتر نسبت به نسل دوم ، ‌افزایش برد داشت.

در سال 13۹۱ نسل چهارم موشک بالستیک فاتح ۱۱۰ با سوخت جامد مرکب رونمایی شد که دارای بردی بیشتر از انواع قبلی است.ارتقای برد این موشک به بیش از ۳۰۰ کیلومتر و نقطه‌زنی‌ در هرنوع شرایط آب و هوایی، دو مؤلفه مهم نسل چهارم فاتح ۱1۰ است.

صنایع هوافضای وزارت دفاع اقدام به تولید انبوه نسل چهارم این موشک کرده است، موشکی که با نقطه‌زنی و سرعت بالا، قابلیت انهدام هر هدفی را داراست.

سرعت عملیاتی بالا به‌واسطه کاهش سیستم‌های پشتیبانی کننده سایت پرتاب، افزایش طول عمر موشک، افزایش زمان استقرار موشک مسلح روی سکوی پرتاب جهت شلیک به‌موقع، کاهش زمان تست‌های قبل از پرتاب و حین پرتاب، ‌کاهش زمان ترک موضع پرتاب و عدم نیاز به بازدیدهای دوره‌ای کوتاه‌مدت از جمله توانمندی‌های دیگر نسل چهارم این موشک است.

با ارتقای موشک بالستیک فاتح ۱۱۰، این موشک قادر است اهداف زمینی و دریایی، نقاط تجمع دشمن، مراکز فرماندهی، سایت‌های موشکی، زاغه‌های مهمات، رادارها و سایر اهداف مورد نظر را به‌صورت نقطه‌ای مورد هدف قرار داده منهدم کند.هم اکنون، موشک‌های فاتح در دو نوع لانچر ثابت و متحرک (سوار روی خودرو) قابلیت شلیک دارند.

موشک فاتح 313

فاتح 313، عضو جدید خانواده موشك‌های فاتح است كه در سال 1395 و همزمان با 31 مرداد (روز صنعت دفاعی) رونمایی شد. فاتح 313 در میان خانواده موشك‌های فاتح از همه برد بیشتری داشته و قادر است اهداف خود را در فاصله بیش از 440 كیلومتری، نقطه‌زنی كند. وزن آن 3245 کیلوگرم ، طول آن 8756 میلیمتر، قطر آن 612 میلیمتر و وزن کلاهک جنگی آن 380 کیلوگرم است.

این موشك برخلاف 4 نوع قبلی كه از سوخت جامد استفاده می‌كنند، از "سوخت جامد مركب" بهره می‌برد.

شیوه عمل این نوع از سوخت‌ها این گونه است كه در بخش انتهایی موشك كه محفظه احتراق و سوخت قرار دارد، برخلاف سوخت‌های جامد معمولی، سوخت با ماده اكسیدكننده تركیب شده و نهایتا تركیبی از سوخت و ماده اكسیدكننده به صورت بلورهای كوچكی شروع به احتراق كرده و با احتراق آن، موشك به حركت در می‌آید.

یكی از مهمترین مزایای استفاده از این نوع از سوخت‌ها، ایجاد پایداری بیشتر در زمان پرواز موشك است چرا كه در مورد موشك‌های سوخت جامد، معمولا ناپایداری‌های زیادی در طول پرواز موشك به دلایل مختلف در احتراق موشك به وجود می‌آید.

وزارت دفاع درباره استفاده از تكنولوژی خاص در بدنه موتور موشك‌های سوخت جامد مركب، خبری منتشر نكرده اما جمهوری اسلامی ایران یكی از 10 تولیدكننده "الیاف كربن" در ابعاد صنعتی و نظامی است. یكی از مهمترین بخش‌هایی كه می‌توان از این الیاف‌ها استفاده كرد در طراحی بدنه‌های سبك در موتور سوخت جامد مركب موشك‌ها است كه احتمالا در مورد این موشك نیز از این فن آوری استفاده شده است.

با دستیابی ایران به موشك نقطه‌زنی كه بالستیك عمل می‌كند و قادر است اهداف را در فاصله بیش از 440 كیلومتری با دقت بالا هدف قرار دهد، ایران قدرت خود در حوزه موشكی را به طور چشمگیری افزایش داده است.

البته انواع دیگری از موشک های بالستیک دقیق و نقطه زن با بردها و ماموریت های مختلف برمبنای موشک فاتح 110 توسعه یافته که نام های دیگری بر آنها نهاد شده است که در این مقاله به آنها پرداخته نمی شود.