در سال های اخیر با تکیه بر توانمندی داخلی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود در فواصل زمانی کوتاه، موشک‌های جدید و مدرنی از جمله انواع موشک های کروز ضد کشتی رونمایی شده است که با معرفی هرکدام از آن‌ها توانایی ایران در عرصه دفاعی نمایان‌تر می‌شود.
یکی از موثرترین سلاح‌ها در میادین نبرد دریایی که توانایی ضربات سنگین و مهلک علیه شناورها را دارند موشک‌های کروز ضد کشتی هستند. از مزایای بسیار برجسته این موشک‌ها عدم رویت توسط رادارهای با فناوری پیشرفته است که موجب می‌شود این نوع موشک‌ها از سامانه های ضد موشکی عبور کنند. از آنجا که سطح مقطع راداری موشک‌های کروز کم است بنابراین تشخیص این نوع از موشک‌ها برای رادارهای دشمن سخت است و احتمال عبور از سامانه‌های پدافند موشکی را افزایش می‌دهد.
سطح مقطع راداری «آر سی اس»(RCS) در واقع میزان قابل شناسایی بودن یک جسم توسط رادار است و هر چه این مقدار بیشتر باشد شکل برای رادار قابل رویت‌تر است. همچنین در بسیاری موارد در موشک های ضد کشتی جدید از موتورهای کوچک توربوفن استفاده می شود که امکان تشعشع حرارت به خارج از موشک را به حداقل می‌رساند تا در نتیجه هدف سامانه های ضد موشکی قرار نگیرند. پرواز در سطح ارتفاع پایین از دیگر مزایایی است که موشک‌های کروز دارند و از این‌رو از دید رادارها پنهان می‌مانند البته این روش تنها برای گریز از برخی از انواع رادار کافی است اما به هر حال روشی است که امروزه در کنار روش‌های دیگر کاربردی است.
- ایران و توسعه موشک های کروز
با توجه به مزایایی که مطرح شد، ایران نیز از سه دهه گذشته بر آن شد تا توانایی‌های خود را در تولید موشک های کروز به ویژه موشک های کروز ضد کشتی افزایش دهد و همان‌طور که در تولید موشک‌های بالستیک پیشرفته سوخت مایع، جامد و ترکیبی از کشورهای بنام جهان است، بتواند در حوزه موشک‌های کروز نیز خود را به عنوان قدرتی برتر مطرح سازد. آرایه ای از موشک های کروز ضد کشتی با انواع سامانه های هدفگیری و بردهای مختلف در ایران تا به امروز توسعه یافته اند.
در جنگ تحمیلی 8 ساله تجارب عملیاتی بسیاری در زمینه نبردهای دریایی به دست آمد. در همین راستا، دستیابی به انواع موشک‌های کروز ضد کشتی، در انواع قابل پرتاب از ساحل، شناورها و هوا، به عنوان یکی از اولویت‌های نیروهای مسلح کشور مطرح شد. مشاهده عملکرد موشک‌های ضد کشتی مانند موشک هارپون در اختیار نیروی دریایی ارتش ایران و موشک فرانسوی اگزوسه در اختیار عراق و نیز استفاده از موشک کرم ابریشم توسط هر دو طرف، موجب شد تا وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای طراحی، ساخت و تولید موشک‌های ضد کشتی با بردهای متنوع که قابلیت شلیک از سه دسته اصلی پرتابگرها یعنی شناورها، هواگردها و سکوهای زمینی را داشته باشند، سرمایهگذاری قابل توجهی انجام دهد.
یکی از این موشک ها موشک ضد کشتی «ظفر» است که بیش از ده سال از معرفی آن می گذرد و اکنون در خدمت نیروهای مسلح است. خط تولید انبوه سامانه موشک کروز دریایی «ظفر» در 15 بهمن 1390 افتتاح و اولین سری آن تحویل نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد. این مراسم با حضور سردار سرتیپ پاسدار احمد وحیدی وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سردار سرتیپ پاسدار علی فدوی فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه، در سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع برگزار شد. وحیدی، طراحی، ساخت و تولید انبوه سامانه موشک کروز دریایی ظفر را ظفرمندی دیگری برای صنایع هوافضای وزارت دفاع توصیف کرد که توانمندی عملیاتی و قدرت تحرک و چابکی نیروهای دریایی کشورمان را به نحو چشمگیری ارتقا می دهد. البته برخی منابع این موشک را دارای شباهت زیاد به موشک سی 704 ساخت چین دانسته اند.
موشک ظفر یک موشک ضد کشتی، کوتاه برد و راداری است که قادر است اهداف کوچک و متوسط را با دقت بسیار بالا هدف قرار دهد و منهدم کند. این سامانه موشکی صد در صد بومی و بدست توانمند متخصصین زبده و کارآمد سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع طراحی و ساخته شده است. قابلیت نصب بر روی انواع شناورهای سبک و تندرو، وزن کم با قابلیت ضد جنگ الکترونیک بالاو قدرت تخریب فوق العاده از ویژگی سامانه موشک کروز ظفر است.
موشک ظفر پس از شلیک، با کاهش ارتفاع به مرحله کروز می رسد تا از دید دشمن پنهان بماند و در مرحله پایانی، پس از کشف هدف در ارتفاع پایین هدف را منهدم می کند. از لحاظ سرعت عملیات و قابلیت های تاکتیکی موشک ظفر باید گفت که این موشک قادر است هر 3 ثانیه به صورت تکی و چندتایی اهداف را مورد اصابت قرار دهد. موشک کروز ضد کشتی ظفر برد بین ۸ تا ۲۵ کیلومتر، سرعت ۰.۸ ماخ دارد و آخرین نسل از موشک های ضد کشتی سبک و کوتاه برد ایران است. سرجنگی شدید الانفجار ۳۰ کیلوگرمی و سامانه هدفگیری راداری که قابلیت «شلیک کن و فراموش کن» به این موشک بهره مند از پیشران سوخت جامد می دهد از دیگر ویژگی های این موشک ۲.۶۸۵ متری است که قطر ۱۸۰ میلیمتر و دهانه بال۵۸۶ میلیمتری دارد.
این موشک قابل نصب بر روی شناورهای سبک و تندرو بوده و ارزیابی کارشناسان خارجی برای موشکهایی در رده ظفر نشان می‌دهد به دلیل ابعاد کوچک و سرعت نسبتاً بالا این موشک‌ها اهداف دشواری برای سامانه های دفاعی شناورهای مورد حمله خواهند بود. فیوز برخوردی-تأخیری این موشک سبب می شود تا اندکی پس از نفوذ به شناور که در ناحیه نزدیک سطح آب رخ می دهد و ورود موشک به بدنه، انفجار سرجنگی صورت پذیرد که سبب تخریب بیشتری می شود.
موشک کروز دریایی ظفر که فازهای توسعه و پیشرفت آن همچنان استمرار دارد، با پرواز کردن در ارتفاع کم، «موشکی رادارگریز»» محسوب می‌گردد. این نوع موشک های کروز، دارای مزیت‌های مهمی مانند عدم دیده شدن بوسیله رادارهای پیشرفته (که سبب عبور این موشک ها از سامانه های ضد موشکی می‌شود) و قابلیت هدایت‌پذیری در طول مسیر حرکت موشک هستند. ابعاد ظفر به نسبت برد و قدرت تخریب بالای آن بسیار کم است و از این رو قابلیت نصب و شلیک از روی شناورهای کوچک را دارد و این مزیت باعث می‌شود تا قدرت تاکتیکی کشور در مقابله با تهدیدات دریایی افزایش یابد.
موشک ضد کشتی ظفر پس از شلیک و مدت کوتاهی پس از آن، ارتفاع خود را کاهش می‌دهد تا از دید رادارهای دشمن پنهان بماند . از دیگر مزایای موشک ظفر می‌توان به ابعاد کوچک آن و رعایت اصول طراحی در دو حوزه آیرودینامیکی و مقطع راداری اشاره کرد. ظفر دارای مقطع راداری بسیار کمی است و به دور از دید دشمن به هدف اصابت می‌کند و این امر به معنای یعنی قابلیت بالای پنهان‌کاری این کروز ضدکشتی است.ا ز سوی دیگر ظفر سرعتی زیر سرعت صوت دارد و این خود در عدم رؤیت توسط رادارهای دشمن بسیار موثر خواهد بود.
از آنجایی که سرعت صوت با افزایش دما، بیشتر می‌شود، سرعت واقعی یک جسم که با سرعتی معادل سرعت صوت حرکت می‌کند به دمای سیال و هوای پیرامون آن بستگی دارد. همچنین در طراحی موشک کروز ظفر از بالک‌های پهن میانی استفاده شده است که این قابلیت را به این موشک می‌دهد تا تغییر مسیر خود را با سرعت بیشتری انجام دهد. در واقع بال‌های بزرگ میان این کروز ضدکشتی تامین‌کننده نیروی اصلی جهت پرواز در هوا است و همچنین بالک‌هایی که در عقب موشک قرار گرفته‌اند به منظور متعادل نگهداشتن موشک، تامین پایداری و انطباق محور موشک با زاویه حرکت در مسیر پرواز است.
موشک ضدکشتی ظفر اسفند 1391 در منطقه سوم نیروی دریایی سپاه مورد آزمایش قرار گرفت و هدف مورد نظر را با دقت و موفقیت منهدم کرد. این موشک کروز دریایی نصب شده بر روی شناورهای تندرو منطقه سوم نیروی دریایی سپاه که مورد آزمایش قرارگرفت، توانست هدف مورد نظر را در مسافتی قابل توجه شناسایی و با شلیکی موفق، این هدف را متلاشی کند.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
/ 114
