مهمات هدایت‌شونده اعم از بمب ها و موشک های هدایت شونده لیزری ، مادون قرمز ، هدایت ماهواره ای موج میلیمیتری و غیره در واقع به منظور پاسخ گویی به نیازهایی مانند کاهش مهمات مصرفی متعارف برای انهدام هدف ، کاستن از تعداد هواپیماهایی درگیر در هر عملیات تهاجمی توسعه یافته اند که این موارد در نهایت منجر به کمتر شدن هزینه ها، کاهش استهلاک تجهیزات و کم شدن احتمال از دست رفتن هواپیماهای ضربتی و یا شکاری بمب افکن در عملیات هوایی میشود.
روند طراحی و تولید سلاح های هواپایه از جمله مهمات هدایت شونده درکشور با درک نیاز به توسعه بیشتر چنین سامانه هایی در چند سال اخیر سرعت بیشتری گرفته و با تمرکز فعالیتها در وزارت دفاع ضمن مشارکت بخشهای خودکفایی نهاجا و نیروی هوافضای سپاه از شتاب بیشتری هم برخوردار خواهد شد.
مهمات و موشک های هدایت لیزری
یکی از گونه های پرکاربرد سلاحهای هدایت شونده هوا به سطح، بمبها و موشکهای هدایت شونده با پرتو لیزر هستند.
هدایت لیزری موشک‌ها و بمب‌های هواپرتاب به دو صورت انجام میشود. در یک روش روی جنگنده یک غلاف نشانه‌گذار لیزری نصب میشود که دارای دوربین و منتشر کننده لیزر است.
خلبان با استفاده از دوربین تعبیه شده در غلاف نشانه‌گذار، تصویر هدف مورد نظر را در یافت می‌کند و پس از آن که هدف را انتخاب کرد، با انتشار یک پرتو لیزر، روی آن قفل می‌کند سپس جستجوگر لیزری که در دماغه موشک یا بمب قرار دارد بازتاب پرتو لیزر را دریافت کرده و به سمت هدف می‌رود تا به آن اصابت کند.
در روش دوم، جستجوگرهای پرتو لیزر در انتهای بدنه موشک قرار داشته و موشک با دنبال کردن خط سیر پرتو لیزر منتشر شده از غلاف نشانه‌گذار، به سمت هدف می‌رود.
مزیت این روش نسبت به روش قبل در آن است که امکان اخلال در پرتوهای لیزری بازتابی به سوی موشک را کاهش می‌دهد و موشک با اطمینان بیشتری به هدف اصابت می‌کند.
پیشینه
بمب ها و موشک های هدایت لیزری از جمله مهماتی هستند که در در چند دهه اخیر در جنگ ها به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند.
نخستین بار، بمب‌های هدایت لیزری در دهه 1960 میلادی در آمریکا توسعه داده و در جنگ ویتنام توسط هواپیماهای ضربتی به کار گرفته شدند. بعدها موشکهای هدایت لیزری مانند« ای جی ام 65 ماوریک » نیز ساخته شدند تا قابلیتهای این نوع هدایت دقیق با برد و سرعت بیشتر موشک‌ها ترکیب شود.
هر چند موشکهای هدایت لیزری گرانتر از بمب‌های هدایت لیزری هستند اما برد و سرعت بالاتر آنها، هواپیمای شلیک‌کننده و نشانه گذار را از خطر پدافند دشمن، بیشتر مصون داشته و سرعت بسیار زیاد موشک‌ها نیز مدت زمان مورد نیاز برای فرایند نگهداشتن پرتو لیزر روی هدف را کاهش می‌دهد.
در ایران نیز بمب‌های لیزری که پیش از انقلاب از آمریکا خریداری شده بود توسط هواپیماهای «اف4 دی فانتوم »نیروی هوایی ارتش (نهاجا) در جنگ تحمیلی مورد استفاده قرارگرفت که با موفقیت زیادی همراه بود.
پس از پایان جنگ تحمیلی متخصصان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران چند نسل از موشکهای هدایت لیزری را که ستار 1 و 2 و 3 نامیده شد به همراه یک نمونه بمب لیزری و سامانه هدفگیری مربوط به آنها را توسعه داده و به خدمت عملیاتی درآوردند.
در سال 1392 با گذشت چند سال از ساخت این سلاحها ، آخرین نمونه از موشکهای هدایت لیزری هوا به سطح به نام «بینا» که با بهره گیری از آخرین فناوریهای آیرودینامیک، سازه، سرجنگی، پیشران سوخت جامد پیشرفته و سامانه های هدایتی به روز توسط وزرات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ساخته شده، رونمایی گردید.
نگاه کلی
از دستاوردهای مهم صنایع دفاعی ایران برای استفاده در هواپیماهای رزمی ، موشک هوا به سطح هدایت لیزری پیشرفته «بینا» است . در21 بهمن 1392 ، موشک هدایت لیزری بینا که به دست متخصصان صنایع دفاعی کشورمان طراحی و تولید شده بود، رونمایی شد.
این موشک با بهره گیری از آخرین فناوریها در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، طراحی، ساخته و با کمک نیروی هوافضای سپاه آزمایش شده و انواع جدیدی از آن نیز معرفی شده است.
موشک بینا به صورت آزمایشی از جنگنده سوخو 25 سپاه و سکوی شلیک زمینی شلیک و مورد آزمایش قرار گرفت.
سردار حسن دهقان وزیر دفاع وقت درباره ویژگی‌های این موشک اظهار داشت که، بینا قادر است اهداف مهمی از جمله پل‌ها، تانک‌ها، ادوات جنگی و مراکز فرماندهی دشمن را به دقت مورد اصابت قرار دهد.
بینا یک موشک جنگی هوا به سطح است که برای شرایط بد آب و هوایی طراحی شده‌است و در برابر هدفهای دور و نسبتاً بزرگ مؤثر است. این موشک قابلیت شلیک به صورت هوا به سطح و سطح به سطح را داراست.
از دیگر هدف های این موشک می‌توان سامانه های پدافند هوایی، شناورها، خودروهای ترابری و مخازن سوخت را نام برد .موشک بینا از برخی جهات داخلی شباهت‌هایی به موشک آمریکایی «ای‌جی‌ام۶۵ ماوریک» دارد. هر چند موشک بینا قابلیت شلیک از لانچرهای زمینی را نیز دارد، اما عمده و اصلی‌ترین مأموریت آن هوا به زمین و هوا به سطح است.
ویژگی ها
پیکربندی این موشک شامل بدنه استوانهای، بالکهای کنترلی ذوزنقه ای در دماغه و بالهای اصلی مثلثی امتداد یافته تا نزدیک دماغه با زائده های ذوزنقه ای در نوک بال است.
پیشران سوخت جامد این موشک مانند سایر موشکهای همرده در انتهای بدنه قرار گرفته و بخش جست‌وجوگر لیزری و دماغه آن مشابه بمب هدایت لیزری ستار-4 و در واقع به فرم بمب های هدایت لیزری پیووِی-2 است.
با توجه به برد و میزان محموله جنگی موشکهای ستار می‌توان میزان محموله جنگی بینا را در دست‌کم 70 تا 100 کیلوگرم تخمین زد. با بهره گیری از سامانه هدایت لیزری در فاز نهایی پرواز، این موشک با خطایی اندک به هدف خود اصابت می کند.
خطای اصابت در موشکهای هدایت لیزری بیشتر ناشی از دقت نشانه گذاری لیزری روی هدف است که در صورت اجرای این عمل توسط سامانه های پایدار شده در پهپادها یا سکوی ثابت زمینی توسط نیروهای ویژه ، این خطا در مقایسه با هدفگذاری توسط هواپیمای جنگنده قابل کاهش است.
شلیک از سطح
از نکات قابل توجه در موشک بینا امکان شلیک آن به صورت سطح به سطح است. هر چند تعداد زیادی از موشکهای ساخته شده در دنیا هم به صورت هوا به سطح و هم سطح به سطح قابل کاربری هستند مانند برخی موشکهای ضد زره، موشکهای ضد کشتی و موشکهای کروز ضد اهداف زمینی، اما تاکنون موشک سطح به سطح هدایت لیزری در این ابعاد و وزن با این روش عملیاتی مشاهده نشده است.
این شیوه استفاده از موشک بینا در صورت ترکیب با پرتابگر متحرک میتواند برای انهدام بسیار دقیق تجهیزات، استحکامات و قطع خطوط تدارکاتی دشمن در محدوده برد چند ده کیلومتری مورد استفاده قرار گرفته و نیاز به پشتیبانی هوایی را خصوصاً در شرایط برتری هوایی دشمن یا وجود پدافند هوایی سنگین در منطقه هدف کاهش دهد.
در این حالت کار نشانه گذاری لیزری باید توسط پهپادها یا نیروهای ویژه به اجرا در آید که البته این دو روش در صورت شلیک موشک هدایت لیزری از هواپیماهای ضربتی و یا بمب افکن نیز قابل استفاده است و خطر آسیب دیدن را برای هواپیمای گرانقیمت سرنشیندار در نقش نشانه‌گذار از بین میبرد.
به گفته مسؤولان دفاعی کشور موشک بینا دارای قابلیتهای دیگری غیر از موارد اعلام شده نیز است که در آینده معرفی خواهد شد. با توجه به نمونه های مشابه در دنیا می‌توان گمانه زنی کرد انواع هدایت اپتیکی یا تصویرساز حرارتی نیز از این موشک در دست توسعه باشد.
موشک بینا 2
پس از انتشار خبر رونمایی از موشک بینا در سال 1392 دیگر چندان خبری از این موشک نبود تا در مرداد 1397 در مراسم رونمایی از 10 فروند جنگنده سوخو22 ارتقا یافته نیروی هوافضای سپاه پاسداران ، نسل جدیدی از موشکهای بینا به نام موشک« بینا 2 » در کنار این جنگنده به نمایش درآمد.
موشک بینا در اصل برای استفاده در هواپیماهای سوخو ۲۵ و اف۴ فانتوم ساخته شده ، اما پس از تحویل هواپیماهای سوخو 25 سپاه به عراق برای مبارزه با داعش ، هواپیماهای ضربتی سوخو22 نیروی هوافضای سپاه پاسداران برای حمل نمونه بهینه سازی شده آن تجهیز شده اند.
با توجه به اینکه بینا یک موشک هدایت لیزری است؛ لذا نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تجهیز جنگنده‌های سوخو 22 به غلاف نشان گذار لیزری قابلیت شلیک موشکهای هدایت لیزری از این جنگنده به ویژه موشک جدید بینا 2 را میسر ساخته است. نسل جدید موشک هدایت لیزری بینا با نام "بینا 2" تغییراتی نسبت به نسخه قبلی در بدنه و سرجنگی موشک دارد که موجب افزایش دقت و برد آن شده است.
112
