در پایان این نشست پنج ساعته، طرفین در دو زمینه به صورت اصولی توافق کردند. بر اساس نخستین توافق، مقرر شد که تا پایان ماه جاری میلادی (آوریل)، نمایندگان دو کشور، کمیسیون دوجانبه ای با دومأموریت در مورد مسائل مربوط به مرزبندی و تعیین مرز های جمهوری آذربایجان و ارمنستان تشکیل دهند.
طرفین تاکید کرده اند که انجام این توافق، وضعیت پایدار و امن را در امتداد و در نزدیکی مرزهای دو کشور تضمین خواهد کرد. بر اساس توافق دوم نیز، وزرای امور خارجه جمهوری آذربایجان و ارمنستان موظف شدند مقدمات مذاکرات صلح را فراهم نمایند.
در این ارتباط، دیمیتری پسکوف سخنگوی ریاست جمهوری روسیه اعلام کرد: "مسکو این تصمیم را گامی مثبت تلقی می کند و معتقد است مسائل مربوط به اصول قرارداد در مورد توافقنامه نهایی صلح باید از جمهوری آذربایجان و ارمنستان جمع آوری شده و در نتایج مذاکرات مورد توجه قرار گیرند".
جمهوری آذربایجان از توافق های نشست بروکسل استقبال کرد، اما به نظر می رسد در ارمنستان از این توافق ها استقبال چندانی به عمل نیامده است. در همین ارتباط ، الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان ضمن سیاسی کاری - که دراظهارات اخیرش همواره تکرار می شود، اعلام کرد:"ایروان پیشنهادهای باکو به منظور عادی سازی روابط را پذیرفته است".
رئیس جمهوری آذربایجان پس از توافقات بروکسل نیز همچنان اصرار دارد که تاکید کند که ارمنستان و روسیه با طرح پنج ماده ای باکو برای عادی سازی روابط با ارمنستان موافقت کرده اند. به نظر می رسد یکی از اهداف این شیوه اظهارنظر رئیس جمهوری آذربایجان این است که در آینده و در صورت اجرای توافقات دوطرف، بتواند به طرح پنج ماده ای موردنظر خود مراجعه کند. بر اساس بیانیه پایانی نشست بروکسل، باکو و ایروان باید حاکمیت ملی و تمامیت ارضی، مرزهای بین المللی و استقلال سیاسی یکدیگر را به صورت متقابل به رسمیت بشناسند.
نکته قابل تامل این است که مقام های ارمنستان در این زمینه نه تنها اعتراضی نکرده اند ، بلکه از این طرح استقبال نیز به عمل آورده اند.
نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در ارزیابی خود از نتایج نشست بروکسل با اشاره به این که موضعگیری در این زمینه خیلی زود است، اعلام کرد:"در هر صورت، دولت ایروان مصمم است دستور کار صلح با باکو را به واقعیت تبدیل کند".
این اظهارات نخست وزیر ارمنستان به صورت ضمنی به معنای آن است که دولت ایروان به رغم مخالفت سیاستمداران جمهوری خودخوانده قره باغ، عزم خود را برای پایان دادن به جنگ با جمهوری آذربایجان جزم کرده است. همان گونه که انتظار می رفت، انتقاد تند مخالفان از نتایج نشست بروکسل است.
در این زمینه باید گفت:رویکرد مخالفان در قبال دو توافق اخیر در نشست بروکسل صریح تر از مواضع مقام های ایروان است. در واقع، مخالفان دولت پاشینیان، نتایج نشست اخیر بروکسل را شکست دیگر ایروان و عقب نشینی دولت پاشینیان از اصول اولیه مبنی بر ادعاهای ارضی علیه جمهوری آذربایجان می دانند.
در همین ارتباط، آرام واردوانیان، نماینده فراکسیون ارمنستان، گفته است:"بیانیه پایانی نشست بروکسل دارای چندین کاستی بزرگ است. مقام های ارمنستان در اظهار نظرهای شفاهی و تبلیغاتی در مورد فاجعه انسانی در قره باغ کوهستانی صحبت می کنند، اما در این مورد، حتی یک کلمه در بیانیه ذکر نشده است؟ نمایندگان مردم ارمنستان چرا در اینمورد اظهارنظر نمی کنند. در می دانند سیاست دولت الهام علی اف مبنی بر پاکسازی قومی است".
این اظهارات تند نماینده ائتلاف ارمنستان وابسته به جریان روبرت کوچاریان، رئیس جمهوری اسبق ارمنستان نشان می دهد که جریان مخالف دولت پاشینیان در مجلس ملی ارمنستان به شدت نگران روند امضای توافقات نهایی صلح هستند. ارامنه قره باغ که نزدیک به سه دهه در خط مقدم جنگ با جمهوری آذربایجان حضور داشتند، اکنون تصور می کنند شکست تحقیرآمیز دولت کوچاریان را باید ارامنه قره باغ متقبل شوند.
در حقیقت، مخالفان دولت پاشینیان می گویند، ارامنه مرزبندی و تعیین مرزها را با دولتی انجام می دهند که سیاست پاکسازی قومی را درقره باغ دنبال می کند. این دولت، حتی جریان گاز ارسالی اتباع قره باغ را برای ارعاب روانی مردم این منطقه قطع می کند.
در یک جمعبندی کلی، باید گفت: تردیدی نیست که مخالفت دولت پاشینیان با سیاستمداران قره باغی در دولت های پیشین ارمنستان در نهایت به زیان ساکنان این منطقه پیش می رود. در عین حال، با وجود توافق سران باکو و ایروان با میانجیگری بروکسل، به نظر می رسد ناامنی ها در خطوط تماس نیروهای آذری و ارمنی همچنان برقرار است. با این روند، بعید به نظر می رسد که تا پایان ماه جاری میلادی، باکو و ایروان بتوانند مرزبندی های رسمی را که به عنوان نخستین توافق بروکسل مطرح است، بدون مشکل انجام دهند.
نویسنده:محمد علی طالبی خاکیانی
116
