سومین میزبانی تونس از نشست سران عرب روز گذشته ۳۱ مارس برگزار شد. پیش از این تونس میزبان نشست سال های ۱۹۷۹ و ۲۰۰۴ سران عرب بود. نشست روز گذشته که سی امین نشست سران کشورهای عضو اتحادیه عرب بود بیش از هر چیزی نشان داد که جهان عرب با دو چالش درونی بغرنج مواجه است.
نخستین چالش درونی جهان عرب که در نشست تونس نیز پررنگ بود، اختلاف دیدگاه شدید میان برخی از اعضای اتحادیه عرب در خصوص معضل های کنونی جهان عرب است.
یکی از شاخصه های اصلی نهادگرایی، اتخاذ سیاست مشترک توسط اعضای آن نهاد است، اما نشست روز گذشته نشان داد که اعضای اتحادیه عرب نه تنها دیدگاه مشترک درباره موضوعات منطقه ای ندارند بلکه حتی دیدگاههای کاملا متعارضی دارند.
بر این اساس، هنگامی که دبیرکل اتحادیه عرب، ترکیه و ایران را به مداخله در جهان عرب متهم کرد، شیخ تمیم بن حمد، امیر قطر، نشست سران عرب را ترک کرد.
دولت قطر تاکنون بارها اعلام کرد که عربستان سعودی در امور داخلی کشورهای عربی مداخله می کند و عامل اصلی تنش های کنونی در روابط کشورهای عربی و خشونت و بحران انسانی در کشورهایی نظیر یمن است.
امیر قطر در شرایطی نشست تونس را ترک کرد که از یک سو سخنرانی خود را در این نشست انجام نداده بود و از سوی دیگر این اولین بار بود که تمیم بن حمد و «سلمان بن عبدالعزیز» شاه سعودی در یک نشست مشترک شرکت می کردند.
به عبارت دیگر، امیر قطر در حضور پادشاه عربستان نشست تونس را ترک و این پیام را به ملک سلمان منتقل کرد که جهان عرب در حال ورود به مرحله ای جدید است، مرحله ای که حکام دیگر کشورها تابع سیاست های ریاض نخواهند بود.
دیگر چالش مهم درونی حال حاضر جهان عرب که در نشست روز گذشته تونس نیز برجسته شد، این است که تعارض زیادی میان سیاست اعلامی و اعمالی اغلب کشورهای عربی وجود دارد.
در نشست روز گذشته، همه حکام عرب دیدگاه مشترکی در خصوص جولان و قدس داشته و با تصمیم ترامپ در الحاق این مناطق به اسرائیل مخالفت کرده اند، اما در بیانیه پایانی این نشست که می توانست اقدام عملی در مقابل اقدام های ترامپ علیه تمامیت ارضی کشورهای عربی باشد، هیچ طرح الزام آوری برای اعضای اتحادیه در نظر گرفته نشد.
محکوم کردن اقدام های ترامپ و نتانیاهو در قالب بیانیه های سیاسی نه تنها سبب باز پس گرفتن سرزمین های عربی از اسرائیل نمی شود بلکه حتی آمریکا و اسرائیل را به تکرار چنین اقدام هایی نیز ترغیب می کند.
موضوع مهم این است که در نشست روز گذشته در حالی از حاکمیت سوریه بر جولان دفاع شد که سوریه را به این نشست دعوت نکرده اند.
نکته دیگر در این خصوص این است که برخی حکام عرب در سخنرانی روز گذشته خود صرفا اشاره ای گذرا به موضوع فلسطین داشته‌اند و دیگر حکامی که بیشتر به این موضوع پرداخته اند نیز به تظاهرات بازگشت و جنایت های اسرائیل علیه فلسطینی ها طی یک سال گذشته هیچ اشاره ای نکرده‌اند.
نمونه دیگر نیز این بود که منصور هادی، رئیس جمهوری مستعفی یمن در نشست روز گذشته اتحادیه عرب حضور داشت، اما به جنگ ائتلاف سعودی علیه این کشور که سبب شکل گیری بزرگترین فاجعه انسانی در سطح جهان شد، نپرداخته زیرا که خود در کنار این ائتلاف علیه مردم یمن می جنگد.
چالش های درونی و تعارض های شدید رویکردی میان کشورهای عربی که وجه برجسته نشست روز گذشته اتحادیه عرب بود، نشان داد که شرایط کنونی جهان عرب فراتر از اختلاف و تنش میان کشورها و در سطح "بحرانی" است.118
نویسنده: سیدرضاعمادی
بیشتر بخوانید:
بیانیه پایانی نشست سران اتحادیه عرب؛ تکرار ادعای واهی حاکمیت امارات بر جزایر سه گانه ایرانی
نشست سران اتحادیه عرب با اعلام حق حاکمیت سوریه بر جولان
امیر قطر نشست سران عرب در تونس را ترک کرد
