گلها و درختان، شکوفه می کنند و سبزه ها، سر از خاک بر می آورند. یخها آب می شوند و دوان دوان خود را به دشتها می رسانند تا درختان، برگ سبز و میوه تازه به بار بیاورند. همه اینها و همه چیزهای دیگری که دیدن آنها ما را شاد میکند نعمتهایی هستند که خداوند آنها را برای همه انسانها خلق کرده است. همه انسانها از هر نژاد و رنگ و زبانی که باشند حق دارند از این نعمتها برخوردار باشند و از زیبایی آنها لذت ببرند.
این تفکر دقیقاً همان چیزیست که با انحصار طلبی و زیاده خواهی در تضاد است. تفکری که مبنای صلح و آزادی و دوستی و برابری انسانها است و «نوروز» قرنهاست که پیام آور این تفکر است.
«نوروز» به انسانها یادآوری می کند که باید تاریکیها، سردیها و زشتیها را با همه سختیهایی که داشته است، پشت سر بگذارند و به آینده ای روشن، سرسبز و زیبا فکر کنند. طبیعت، معلم خوبی است اگر انسانها گوشی برای شنیدن حرفهایش داشته باشند.
در آغاز هر سال نوی شمسی، نوروز در قالب رسم ها و مناسک خاصش، درسهای زیادی را برای ما تکرار می کند.
یکی از این رسم ها، که می شود درسهای زیادی از آن گرفت، چیدن سفره هفت سین است. ایرانیها قرنهاست که هر سال، چند ساعت مانده به لحظه تحویل سال، سفره ای پهن می کنند که اجزای اصلی آن، هفت چیز است.
هفت چیز که به زبان فارسی، نام آنها با حرف «سین» آغاز می شود. سبزه، سیب، سمنو، سنجد، سماق، سیر و سرکه. اما چرا ایرانیها این هفت چیز را برای این لحظات خاص انتخاب کرده اند؟
سبزه نماد شادابی
«سبزه» نمادی است از طراوت و تازگی و شادابی و نمادی است برای رستاخیز طبیعت. طبیعت بی جان که سردی و تاریکی زمستان را پشت سر گذاشته، اکنون دوباره جوانه زده و زندگی را از نو آغاز می کند و «سبزه» به نمایندگی از همه طبیعت، سر سفره هفت سین حاضر می شود.
حضور سبزه که گاهی اوقات همراه گُل زیبای سنبل است برای ما دو درس مهم را تکرار می کند اول اینکه پس از مرگ و خاموشی، زندگی دوباره ای هست و ما باید پیش از فرورفتن در تاریکی مرگ به فکر روزی باشیم که زندگی، دوباره شروع خواهد شد. در آن روز اگر توشه مناسبی نداشته باشیم همچون دانه های بی مایه ای خواهیم بود که حتی در بهار هم توان جوانه زدن و روییدن ندارند و از همه آنچه زندگی نامیده می شود بی بهره اند.
دومین درس سبزه این است که؛ بیایید تاریکیها و زشتیها را فراموش کنیم و به زندگی جدیدی پر از شادابی و بخشندگی بیاندیشیم. بیایید همچون طبیعت هر آنچه را که در توان داریم برای بخشیدن به دیگران بر سر دست بگیریم و شادی زندگیمان را با دیگران سهیم و شریک باشیم. این دو درسِ «سبزه» بی ارتباط با هم نیستند چرا که بخشندگی و دیگر خواهی می تواند توشه مناسبی برای روزی باشد که زندگی را دوباره از نو آغاز خواهیم کرد.
سیب نماد تندرستی
«سیب» نمادی است از سلامتی و تندرستی. ایرانیان با گذاشتن ظرفی پر از سیب های زیبا و سالم سر سفره هفت سین، برای همگان آرزوی سلامتی می کنند. این روزها با وجود ویروس کرونا دستیابی به این آرزو برای همگان مشکل شده است با این حال ما دست از تلاش برای تحقق آرزویمان بر نمی داریم و همچنان برای همه آرزوی سلامتی داریم. داشتن سلامتی جسمانی برای همه ما بسیار مهم است اما نباید فراموش کنیم که سلامتی روحمان از هر چیزی ضروری تر و لازم تر است.
کرونا شاید توانسته باشد سلامتی جسمانی بسیاری از انسانها را به خطر بیاندازد اما هرگز نخواهد توانست سلامت روح ما را تهدید کند. چیزی که سلامتی روح ما رو تهدید می کند فرهنگها نادرست و خواسته های نابجای انسانهای زیاده خواه است.
متاسفانه امروزه بسیاری از رسانه های جمعی پیام آور این فرهنگهای غلط و خواسته های نابجا هستند. در این هجمه رسانه ای لازم است بیشتر از گذشته حواسمان به سلامتی روحمان باشد. داشتن سواد رسانه ای می تواند برای رسیدن به این هدف به ما کمک کند.
سمنو نماد فراوانی
یکی دیگر از اجزای سفره هفت سین «سمنو» است. سمنو غذایی است شبیه حلوا که از جوانه های گندم تهیه می شود و بسیار مقوی و پر انرژی است. ایرانیان سمنو را نماد فراوانی غذا می دانند و با گذاشتن آن سر سفره هفت سین آرزو می کنند که همه انسانها غذای سالم و کافی برای خوردن داشته باشند.
آنها از خداوند می خواهند که سال پیش رو را سالی پر برکت قرار دهد تا همگان بتوانند به غذای سالم دسترسی داشته باشند. این یکی از آرزوهای جهان کنونی ماست. سالهاست که نهادها و سازمانهای محلی، ملی و یا بین المللی برای رفع تبعیض غذایی، تلاش می کنند اما همان فرهنگهای غلط و خواسته های نابجای افراد و دولتهای زیاده خواه، مانع از تحقق این آرزوی انسان دوستانه می شوند.
علی رغم همه تلاشها، همچنان انسانهای زیادی در دنیا هستند که به غذای سالم و کافی دسترسی ندارند و از همه بدتر اینکه این عدم دسترسی به دلیل کمبود مواد غذایی نیست بلکه پر خوری و زیاده خواهی عده ای، سبب انباشت مواد غذایی در گوشه ای از جهان و تهی شدن بخش دیگری از جهان از این مواد شده است و این عین بی عدالتی است.
سیر و سرکه نماد پاکی از آلودگی
«سیر» و«سرکه» هر دو نمادهایی هستند برای پاکیزگی و رفع آلودگیها. یکی آلودگی درون را از بین می برد و دیگری آلودگی برون را. ایرانیان سیر را برای سلامتی تن و رفع بسیاری از بیماریها مفید می دانستند و سرکه را برای ضد عفونی کردن محیط به کار می بردند. این خواص امروزه نیز مورد تایید علوم جدید است و حتی در شرایط شیوع ویروس کرونا، بسیاری از پزشکان به استفاده از این دو ماده سفارش کرده اند.
اما حضور سیر و سرکه سر سفره هفت سین نمادی است برای زدودن همه پلیدیها و زشتیها. این دو، به ما یادآوری می کنند که باید سال جدید را با دوری از کدورتها و دشمنی ها شروع کنیم.
سماق و سنجد نماد محبت و دگرخواهی
برای اینکه همچون طبیعت، یک زندگی جدید را شروع کنیم لازم است دل و جانمان را از زشتیها، تاریکیها و پلیدیها پاک کنیم. ما همراه با طبیعت، رستاخیز را تمرین می کنیم و به دلهایمان فرصتی دوباره می دهیم برای تازه شدن، جوانه زدن و نفس کشیدن در فضای محبت و عشق و دیگر خواهی. نماد این محبت و دیگر خواهی در سفره هفت سین «سنجد و سماق» است.
ایرانیان بر این باور بودند که عطر شکوفه های سنجد محبت دلها را زیاد و آنها را همچون دانه های سماق به هم نزدیک و نزدیکتر می کند.
اگر به همه درسهای نوروز نگاهی اجتماعی داشته باشیم حتماً می توانیم شاهد روابط بهتر و صمیمانه تری بین ملتها و دولتها باشیم و اندیشه صلح را پایدار کنیم. با این درسها حتما می توانیم دنیایمان را از زشتیِ خشونت و جنگ پاک کنیم. دنیای ما همان چیزی خواهد بود که ما به آن می اندیشیم. اگر اندیشه ما سلطه بر دیگران و تصاحب سهم آنها از زندگی باشد، دنیایی پر از خصومت و دشمنی خواهیم داشت اما اگر به دنیایی پر از بخشندگی و محبت و عدالت بیاندیشیم، دیگر اثری از خشونت و جنگ باقی نخواهد ماند.
اینها همان ریشه های فکری و فرهنگیی هستند که به نوروز اصالت داده و آن را برای قرنها بین مردم زیادی ماندگار کرده اند.
زمانی که اسلام پا به سرزمین ایرانیان گذاشت همین اصالتها و تفکرات زیبای خفته در رسم نوروز بود که سبب شد اسلام نیز این رسم را تأیید کرده و آن را زمانی برای دعا و نیایش معرفی کند. زمانی برای توبه از همه گناهان و دوری از همه پلیدیها. از نظر پیامبر گرامی اسلام که درود خدا بر او باد، روزی که در آن گناه نکنیم نوروز است و بزرگترین گناهان ضایع کردن حق دیگران و بی عدالتی است.
نوروز برخاسته از اندیشه عدالتخواهی است و این همان چیزی است که اسلام به خاطر آن ظهور کرده است. به همین دلیل است که ایرانیان پس از آشنایی با اسلام، قرآن را بر سر سفره هفت سین آوردند و از آن پس قرآن و هفت سین هرگز از هم جدا نبوده اند.
ما نیز سال جدید را با خواندن آیاتی از کلام خالق بهار آغاز می کنیم و دستهایمان را به سمت خدای آسمانها و زمین بلندکرده، از او می خواهیم که دلهای ما را همچون طبیعت، تازه و زیبا کند.
خدایا به ما این توان را بده که در سایه اندیشه های نوروزی برای رسیدن به آرمانهای اسلام تلاش کنیم، جنگ و خشونت و بی عدالتی را از دنیا محو کرده و نهال صلح را به درختی تنومند تبدیل کنیم.
آمین یا رب العالمین.
فهیمه ثری
