هفت اورنگ در زمین به معنی هفت مسند و هفت جایگاه بلند است و در آسمان هفت ستاره است. از آن جا که موسیقی در نزد حکما، به نوعی جنبش اجرام و گردش افلاک است، هفت نغمه موسیقی ایرانی یعنی شور، سه گاه، چهار گاه، ماهور، همایون، راست پنجگاه، و نوا، هفت نغمه آسمانی هستند و چون آسمان ها هفت هستند، پس این نواها نعمات هفت آسمان هستند که به وساطت هفت استاد (عبادی، بهاری، کسایی، شهناز، پایور، اسماعیلی و فرنام) و از زبان هفت ساز یعنی تار، سه تار، کمانچه، سنتور، نی، تمبک و دف در هفت شب روایت می شوند.
ایران صاحب 25 نوع چنگ در طول 6 هزار سال بوده است از جمله چنگ «چغامیش» که یکی از قدیمی ترین چنگ های دنیاست که مربوط به تپه چغامیش (خوزستان) بوده است و سیف الله شکری آن را احیا کرده است.
نوای سحر آمیز «چنگ چغامیش» به نوازندگی «سیف الله شکری»
موسیقی هنری است که از ابتدای خلقت انسان در جهان جاری و ساری بوده است. نوای زیبای پرندگان شاید اولین ملودی ای باشد که گوش انسان با آن آشنا شد. محققان برای دست یافتن به منابعی که بتواند به صورت مکتوب، مصور و یا روایت، نوع و زمان و چگونگی کاربرد این هنر خدایی را در جوامع مختلف بشری مشخص کنند بسیار تلاش کرده اند.
از حدود سده هشتم پیش از میلاد، شاخه ای از اقوام آریایی در مناطق غربی فلات ایران مستقر شدند که تاریخ دقیق ورود آنها به این سرزمین معلوم نیست. اما در آثار برجای مانده از تمدن باستانی در جنوب غربی ایران، نشانه هایی از سازها و آلات موسیقی و محل اجرای آنها به چشم می خورد.
از قدیمی ترین این آثار می توان به نقش برجسته ای ایلامی اشاره کرد که در آن کاهنانی دیده می شوند که در حال قربانی کردن هستند و در کنار آنها سازهایی مانند چنگ و دف نشان داده شده اند.
ازهمین سده، در شوش نقش برجسته تنبور نوازی نیز کشف شده است. از دوره پادشاهی آشور بانی پال (Ashurbanipal) قرن هفتم پیش از میلاد، تصویری به صورت حجاری بر سنگ باقی مانده که در آن دوازده خنیاگر (آوازه خوان، نوازنده) مشغول نواختن هستند.
دستهٔ نوازندگان آشوری
گزنفون (Xenophon) مورخ یونانی در باره کورش هخامنشی می نویسد او برای تشویق و تهییج سپاهیان به هنگام حمله به سرزمین آشور، سرودی را به همراه نوای شیپورها می خوانده و سربازان او را همراهی می کردند.
او در جای دیگر می نویسد: "کورش که از کشته شدن خیل عظیمی از سربازان سخت اندوهگین شده بود، سرودی خواند که بعد ها در مراسم سوشون (مرگ سیاوش) همین سرود خوانده می شد."
موسیقی ایرانی دردوره باستان، کاربردی وسیع و چند جانبه داشته و تنها به صورت هنر انتزاعی و محض به کار گرفته نمی شده است. در آن روزگاران موسیقی در مراسم مذهبی، جشنها، عملیات جنگی، آداب و رسوم محلی، سوگ ها و ... به صورت اجرای سنتی و محلی کاربردی وسیع داشته است.
در تاریخ هنر موسیقی ایرانی که جستجو می کنیم نقش برخی از اساتید کهن را نمی توان نادیده گرفت. از موسیقی دانان دوره ساسانی (224-651 میلادی) می توان به باربد (Barbad)، نکیسا (Nakisa)، بامشاد (Bamshad)، رامتین (ramtin)، سَرکَب و آزاده چنگ نواز اشاره کرد که معروف ترین این نوازندگان باربَد بوده است.
او اهل جهرم (Jahrom) یا مرو (Merv) بوده است.
نام باربد در بسیاری از اسناد به یادگار مانده است و از او به عنوان یک موسیقیدان بسیار ماهر و مشهور در زمان خود یاد شده است. او بربت (Oud) را تکامل بخشید و برای هر روز هفته نوایی ساخت که به «هفت‌خسروانی» معروف است. همچنین برای هر روز ماه سی لحن (ملودی) و برای 360 روز سال 360 آهنگ یا دستان را ساخت.
نوای زیبای بربت باشید با نوازندگی خانم دکتر «نگار بوبان»
موسیقی ایرانی مجموعه ای است متشکل از موسیقی هایی که از روزگاران کهن تا به امروز تحت عناوین مختلف در تاریخ موسیقی ایرانی از آن یاد شده است. این موسیقی بسیار گسترده است و عنوان هایی مانند موسیقی سنتی ایرانی یا بهتر است بگوییم موسیقی ردیف، و موسیقی مقامی و محلی را در بر می گیرد. و موسیقی ملی ایران را شکل می دهند.
«موسیقی ملی ایران» ریشه ای کهن در تاریخ ایران دارد و مانند موسیقی سایر اقوام و ملل در دنیا نمی توان مبدأ مشخص و معینی برای آن قائل شد که در این جا بهتر است نظر غالب اندیشمندان را بپذیریم که اعتقاد دارند موسیقی از ابتدا تا انتهای آفرینش جاری است و بشر نیز از ابتدای آفرینش خود با موسیقی همزاد و همراه بوده، هست و خواهد بود.
مولانا به زیبایی گفته است:
**بانگ گردش های چرخ است این که خلق می سرایندش به تنبور و به حلق**
(And that) this (melody) which people sing with pandore and throat is the sound of the revolutions of the sphere
**ما همه اجزای آدم بوده ایم در بهشت این لحن ها بشنوده ایم**
We all have been parts of Adam, we have heard those melodies in Paradise.
مهدیس حسینی لاریجانی
