اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس را می توان دو نهاد مهم در جهان عرب عنوان کرد. هر دو نهاد دچار واگرایی و اختلاف های درونی هستند، به نحوی که شورای همکاری خلیج فارس عملا دچار ضعف شدیدی شده است.
"محمد بن عبدالرحمن آل ثانی" وزیر خارجه قطر، دسامبر گذشته با انتقاد از واگرایی شکل گرفته در شورای همکاری خلیج فارس گفت: این شورا به دلیل بحران میان دوحه و همسایگان حوزه خلیج فارس دچار ضعف شده است.
در نشست اخیر اتحادیه پارلمان های عربی نیز اختلاف در بیانیه پایانی این نشست آشکار شد.
سوال مهم این است که علل اختلاف و واگرایی در نهادهای عربی چیست؟
یکی از دلایل اصلی اختلاف های درونی در نهادهای عربی، نپذیرفتن قواعد همگرایی است. کشورهای عربی به لحاظ هویت مشترک عربی و اسلامی و همچنین همجواری جغرافیایی بسترهای همگرایی و روی آوردن به نهادگرایی را دارند، اما در این نهادها حاکمیت و استقلال برخی کشورها نادیده گرفته می شود.
اگرچه یکی از ضروریات نهادگرایی، واگذاری بخشی از حاکمیت به نهادها است، اما استقلال و حاکمیت کشورها حفظ می شود. این در حالی است که در نهادگرایی عربی استقلال و حاکمیت کشورها عملا نادیده گرفته می شود.
این وضعیت در شورای همکاری خلیج فارس وجود دارد و عربستان سعودی ضمن اینکه نگاه سلسله مراتبی به دیگر اعضای این نهاد دارد، خواستار همسویی کامل دیگر اعضا با سیاست های منطقه ای ریاض است، موضوعی که قطر آنرا نپذیرفته و تنش درون گروهی در این شورا تشدید شده است.
عامل دیگر در تشدید اختلاف های درونی نهادهای عربی، بحران سوریه است. عربستان و متحدانش طی 8 سال گذشته با هدف روی کار آوردن نظامی همسو در سوریه، در جهت کنار گذاشتن "بشار اسد" از قدرت در سوریه گام بر داشتند، هدفی که محقق نشد و جایگاه بشار اسد حتی در ساختار قدرت سوریه تقویت نیز شده است.
اکنون در حالی که اکثریت اعضای اتحادیه عرب خواستار بازگشت سوریه به این نهاد عربی هستند، عربستان سعودی برای تحقق این امر، شروطی تعیین کرده است، همان گونه که برای قطر در شورای همکاری خلیج فارس شرط‌هایی گذاشته است.
سوریه نیز مانند قطر نه تنها شرط‌های ریاض را نپذیرفته است بلکه آنرا در تناقض با حاکمیت خود می داند، حاکمیتی که 8 سال برای حفظ آن با تروریست های چند ملیتی جنگ کرده است.
عامل سوم در تشدید اختلاف‌های درونی نهادهای عربی، نگاه‌های متفاوت به مساله عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل است. این موضوع در نشست اخیر اتحادیه پارلمان های عربی مشهود بود. عادی سازی روابط کشورهای حاشیه خلیج فارس با اسرائیل در نشست اردن با انتقاد برخی کشورها از جمله کویت مواجه شد و لبنان و سوریه نیز به پایبندی بر گزینه مقاومت تأکید کردند.
رئیس پارلمان اردن و رئیس دوره‌ای بیست و نهمین نشست‌های پارلمان‌های عربی اعتراض سه گانه سعودی، اماراتی و مصری به بند توقف عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی را در بیانیه پایانی این نشست رد کرد.
با این حال، از هم اکنون مشخص است که این سه کشور به بیانیه پایانی نشست پایبند نخواهند ماند و این عدم پایبندی نیز مصداق ناکارآمدی نهادگرایی عربی است.
نویسنده: سید رضی عمادی
142/118
بیشتربخوانید:
درخواست کویت برای تحریم عادی سازی روابط با اسرائیل
تاکید اتحادیه پارلمان‌های عربی بر توقف عادی سازی روابط با اسرائیل
اتحادیه علمای فلسطین: عادی سازی روابط با اشغالگران شرعاً حرام است
