«محمدرضا دهشیری»، استاد دانشگاه در این خصوص عنوان می کند: "منطقه خاورمیانه شاهد سه دسته خشونت ساختاری، گفتمانی و عقیدتی است. خشونت های ساختاری که موجب توقف و تحریف ترجیحات می شود، خشونت های گفتمانی که با توجه به طرد و فرسایش یک سبک و مکتب فکری از سوی سبک و مکتب فکری دیگر، مولد خشونت است و خشونت های عقیدتی که با توجه به عدم بلوغ در فهم دینی و ارائه نگاهی صرفاً ایدئولوژیک و انحصارطلبانه از دین موجب شد که امنیت وجودی خاورمیانه در معرض تهدید قرار گیرد، استفاده ابزاری از تروریسم نیز موجب گسترش ناامنی در خاورمیانه شده است. با توجه به این وضعیت، خاورمیانه به «چرخه تولید ناامنی» تبدیل شده است."
تکثر بازیگران آشوب ساز محلی همزمان با افزایش آسیب پذیری دولتها و تلاش گروههای تروریستی نظیر داعش برای ایجاد قطار خشونت در نظم و امنیت منطقه ای، افزایش نقش بازیگران نوظهور فروملی مانند قومیت ها، معارضان سوریه و عراق، به همراه فرسودگی عمیق دولت که موجب افزایش تمایلات جدایی خواهانه قومی شده است و نیز شکاف های هویتی، فرقه گرایی، قومیت گرایی و دامن زدن به اختلاف های مذهبی موجب شد که منطقه خاورمیانه به منطقه ای سیاسی با پتانسیل بالا برای تنش و منازعه های خصومت آمیز تبدیل شود.
سیاست های قدرت های فرامنطقه ای نیز عامل دیگری برای گسترش خشونت و ناامنی در خاورمیانه است. قدرت های فرامنطقه ای خواستار تصاعد بحران در منطقه هستند، از بروز جنگ های نامتوازن و نامتقارن و نبردهای کم شدت و فرسایشی به منظور پیچیدگی منازعات دامنه دار و بحران های منطقه ای استقبال می کنند. آمریکا در راستای تداوم بحران، به منظور درگیر کردن کشورهای محور مقاومت حرکت می کند. در عین حال، این قدرت ها تلاش دارند از درگیر کردن بیش از حد خود به نحوی که موجب اتلاف منابع و تجهیزات آنان در منطقه شود، خودداری کنند.
مخالفت قاطع ایران با مداخله جویی آمریکا در منطقه
در چنین شرایطی، جمهوری اسلامی ایران طی یک دهه گذشته ضمن مخالفت قاطع با مداخله خارجی در امور منطقه خاورمیانه، از نظم امنیتی «مردم پایه» برای مقابله با چرخه ناامنی در خاورمیانه بهره گرفته است.
در شرایطی که در امنیت «رژیم پایه»، الگوی رفتاری صاحبان قدرت و نخبگان سیاسی به تولید ناامنی و خشونت در منطقه خاورمیانه منتهی شده است، امنیت «مردم پایه» که خاصیت «درون زایی» دارد و به قدرت های خارجی وابسته نیست، در جهت ایجاد ثبات، امنیت و متوقف کردن چرخه ناامنی در منطقه خاورمیانه حرکت می کند.
«سعدالله زارعی» کارشناس خاورمیانه در این باره عنوان می کند:
"نظریه امنیت مردم پایه به دنبال ایجاد درگیری نیست، بلکه در این نظریه مردم در می یابند که هنوز اشغالگران و متجاوزان فعالند و کشورهایی به نیابت استعمارگران خون می ریزند."
الگوی امنیتی «مردم پایه» در سوریه نقش اصلی را در شکست گروههای تروریستی، حفظ تمامیت ارضی این کشور و ممانعت از تغییر نظام سیاسی سوریه با فشار از بیرون داشته است. این الگو در عراق نیز به شکست تروریسم داعشی و پایان رویاهای داعش برای ایجاد خلافت اسلامی انجامیده است.
ایجاد نظم «مردم پایه»، ابتکار ایران در منطقه
جمهوری اسلامی ایران در شکل گیری نظم امنیتی «مردم پایه» نقش رهبری را ایفا کرده و در واقع، نظم «مردم پایه» از ابتکارهای جمهوری اسلامی ایران است. حزب الله لبنان، مدل برجسته نظم «مردم پایه» است که در یک دهه اخیر در منطقه خاورمیانه «تکثیر» شده است. حشد الشعبی عراق، انصارالله یمن و گروههای مردمی در سوریه از دیگر مدل های نظم «مردم پایه» هستند.
جمهوری اسلامی ایران از این الگوی «مردم پایه» در دهه پنجم حیات انقلاب اسلامی نیز بهره خواهد گرفت، زیرا این الگو ضمن ناکام گذاشتن بازیگران آشوب ساز نظیر داعش، زمینه شکست مداخله بازیگران خارجی را نیز فراهم کرده که تصمیم «دونالد ترامپ» برای خارج کردن نظامیان آمریکایی از سوریه از مصادیق این شکست است.
طی یک دهه گذشته عملکرد امنیتی محور مقاومت که بر مردم تکیه دارد، سبب افزایش وزن سیاسی آن در کشورهای منطقه شده که پیروزی ائتلاف مقاومت در انتخابات پارلمانی ماه مه 2018 لبنان، پیروزی الفتح در انتخابات پارلمانی عراق و خروج انصارالله از حاشیه و ورود آن به «متن» سیاست و قدرت در یمن از مصادیق آن است. می توان گفت این وضعیت در دهه آینده حیات انقلاب اسلامی ایران و دهه سوم قرن 21 نیز تداوم خواهد داشت.
تداوم راه مقاومت در مقابل استکبار جهانی
چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی گذشته است. طی چهل سال گذشته، استکبار جهانی به رهبری آمریکا از هیچ فشاری علیه جمهوری اسلامی ایران خودداری نکرد.
جنگ مستقیم و غیرمستقیم، تلاش برای کودتا، حمایت از گروههای تروریستی و گروههای معاند و بسیج این گروهها علیه جمهوری اسلامی ایران و به خصوص اعمال تحریم های همه جانبه و هوشمند از مصادیق دشمنی استکبار به رهبری آمریکا علیه انقلاب اسلامی ایران است.
آمریکا طی چهار دهه گذشته 21 فرمان تحریمی ریاست جمهوری صادر و 14 قانون تحریمی کنگره علیه جمهوری اسلامی ایران تصویب کرده است. با همه این اقدام ها، اما جمهوری اسلامی ایران نه تنها تسلیم نشد و استقلال خود را کنار نگذاشت، بلکه با اتخاذ راهبرد مقاومت، نشان داد که استقلال خود را با هیچ امتیازی معامله نخواهد کرد.
دکتر «علی رمضان الاوسی»، استاد دانشگاه لندن در مصاحبه ای که با خبرگزاری فارس به مناسبت چهل سالگی انقلاب اسلامی انجام داد، در این خصوص گفت: "اگر تحریم هایی که طی این 40 سال علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال شده علیه کشور یا انقلاب دیگری اعمال می شد، آن کشور یا انقلاب فرو می پاشید. ایران امروز پس از 40 سال برای اداره خود به نیروهای داخلی متکی است و در منطقه نیز نقش تعیین کننده ای دارد. ایران امروز به الگویی برای دیگر کشورها برای مقابله و مقاومت در برابر استکبار جهانی تبدیل شده است."
در واقع، دشمنی های استکبار جهانی که با مقاومت جمهوری اسلامی همراه شد، هم استقلال ایران را تقویت کرد و هم اینکه عملیات روانی علیه جمهوری اسلامی ایران را نیز با شکست مواجه کرد، زیرا جمهوری اسلامی در مواقعی برای اثبات حسن نیت خود، راه مذاکره را نیز برگزید که توافق هسته ای سال 2016 با کشورهای 1+ 5 از جمله این موارد است.
با این وجود، در حالی که جمهوری اسلامی مطابق 14 گزارش دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین گزارش ژانویه 2019 جامعه اطلاعاتی آمریکا به توافق هسته ای پایبند بود، اما دونالد ترامپ، آمریکا را در 8 مه 2018 از این توافق خارج کرد تا «بدعهدی» آمریکا در نظام بین الملل و به خصوص در مقابل جمهوری اسلامی ایران ثابت شود.
راهبرد مقاومت در مقابل دشمنی ها و قدرت بازیگری جمهوری اسلامی ایران در نظام بین الملل سبب شد که امروز اغلب کشورها و شخصیت ها بر این باور هستند که راهبرد آمریکا برای براندازی جمهوری اسلامی و ناکام گذاشتن انقلاب اسلامی ایران با شکست مواجه شده است.
با توجه به کارآمدی الگوی مقاومت در مقابل دشمنی های آمریکا و همچنین اثبات دشمنی و بدعهدی آمریکا، این الگو در دهه پنجم حیات انقلاب اسلامی ایران نیز به کار گرفته خواهد شد. در همین حال، جمهوری اسلامی ایران سعی خواهد کرد تعامل با دیگر کشورها و قدرت های جهانی را نیز در دهه پنجم انقلاب اسلامی و دهه سوم قرن 21 ادامه دهد.
نویسنده: سید رضی عمادی
تهیه شده در «گروه ایران» اداره کل خبر و تفسیر برون‌مرزی
116
