پس از حدود 10 ماه وقفه در مذاکرات صلح سوریه موسوم به مذاکرات ژنو، پنجشنبه شب گذشته به وقت ایران چهارمین دور مذاکرات ژنو در حالی در پایتخت سوئیس آغاز به کار کرد که حتی هیأت‌های شرکت‌کننده نیز به طور دقیق و روشن نمی‌دانستند، دستور کار مذاکرات چیست.
اگرچه استفان دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در سوریه پیشتر گفته بود، بررسی روند انتقال سیاسی قدرت در سوریه بر اساس قطعنامه 2254 دستور کار نشست ژنو 4 است اما اختلاف نظرها و شکاف‌ها بین شرکت‌کنندگان بویژه هیأت دولت دمشق و هیأت مخالفان به قدری بالا بود که عملاً نتیجه بخش شدن مذاکرات را دشوار و حتی غیرممکن می‌کرد.
معارضان و نمایندگان دولت دور یک میز
با وجود این، چند ساعت قبل از شروع مذاکرات صلح سوریه در ژنو دی میستورا به طور جداگانه با هیأت مذاکره‌کننده دولت سوریه به ریاست بشار الجعفری و «نصر الحریری»، رئیس هیأت مخالفان سوری دیدارهای دوجانبه حدوداً یک ساعته‌ای داشت تا آنها را متقاعد کند، ضمن نشستن بر سر میز مذاکره و گفت‌و‌گوی بدون واسطه با هم، به پایان بحران 6 ساله سوریه کمک کنند.
به گزارش سایت شبکه خبری اسکای نیوز، در سه دور مذاکرات قبلی ژنو، نماینده سازمان ملل نتوانسته بود، نمایندگان گروه‌های مخالف سوری و دولت دمشق را دور میز مذاکره جمع کند اما در ژنو 4 به خاطر تغییر شرایط میدانی و شکست‌هایی که معارضان در مقابل ارتش سوریه خوردند، این اتفاق رخ داد و به عقیده برخی کارشناسان تنها وجه تمایز و شاید بتوان گفت تنها دستاورد ژنو 4 نسبت به سه دوره قبلی خود، مذاکره مستقیم هیأت دولت دمشق و مخالفان بود.
ژنو 4 روی دستاورد آستانه
البته نباید این مسأله را نادیده گرفت که تثبیت آتش بس پیشنهادی ایران و روسیه در سوریه و در ادامه آن، مذاکرات صلح سوریه در پایتخت قزاقستان موسوم به مذاکرات آستانه که با ابتکار عمل ایران، روسیه و ترکیه دو دوره از آن برگزار شده است، زمینه‌ساز گفت‌و‌گوی مستقیم هیأت مخالفان دولت دمشق و هیأت دولت سوریه شد.چالش ابهام در دستور کار ژنو 4 به اندازه‌ای جدی بود که برخی رسانه‌های نزدیک به مخالفان سوری اعلام کرده بودند، در این نشست درباره قانون اساسی جدید سوریه و تشکیل حکومت انتقالی گفت‌و‌گو خواهد شد.
در حالی که به عقیده تحلیلگران، اگر قرار باشد قانون اساسی سوریه فقط با حضور نمایندگان گروه‌های معارض مسلح تدوین شود و درباره آینده رئیس جمهوری قانونی این کشور بدون حضور دیگر گروه‌ها تصمیم‌گیری شود، بدون شک نشست ژنو 4 نیز محکوم به شکست خواهد بود.
در شرایطی که 6 سال جنگ و ناآرامی در سوریه تمام زیرساخت‌های این کشور را از بین برده و مردم سوریه را آواره، فقیر، بی‌خانمان و ناامید کرده است، جهان انتظار دارد نشست‌هایی با نگاه‌های همه جانبه و با هدف کاستن از آلام جنگزده‌های سوریه برگزار شود و سلسله نشست‌های ژنو در صورتی می‌توانند موفقیت‌آمیز باشند که به جای تمرکز بر خواسته‌های گروه‌های خاص به مصالح تمام گروه‌های درگیر در سوریه بپردازند و درصدد نزدیک کردن دیدگاه‌های طرف‌های درگیر باشند.
نبود اعتماد بزرگ‌ترین مشکل در ژنو 4
پس از برگزاری روز نخست مذاکرات ژنو 4، سازمان ملل نبود اعتماد میان طرفین را مهم‌ترین مشکل بر سر راه این نشست اعلام کرد.
دی‌میستورا هم در سخنرانی روز نخست گفته بود: از همه انتظار دارم که بدانند نشست جاری به ایجاد یک معجزه منتهی نخواهد شد و پایان دادن به این جنگ خونین بسیار دشوار است. او هر دو طرف را مسئول پایان دادن به بحران سوریه دانسته و گفته بود: ملت سوریه انتظار دارند این جنگ دیگر پایان یابد.
او تأکید کرده بود: نشست ما در ژنو و مذاکرات کنونی بر قطعنامه 2254 شورای امنیت متمرکز خواهد بود که خواهان تدوین قانون اساسی جدید و برگزاری انتخابات شفاف زیر نظر سازمان ملل است.
دی‌میستورا در کنفرانس مطبوعاتی خود نیز به طور ضمنی از آتش بس پیشنهادی ایران و روسیه در سوریه هم ابراز خرسندی کرده و گفته بود: آتش‌بس در سوریه کمابیش برقرار است و برگزاری مذاکرات میان جناح‌های مختلف در ژنو در صورتی که این آتش‌بس نقض شود، محتمل نخواهد بود.
قطعنامه شورای امنیت علیه اسداین در حالی است که یک دیپلمات مستقر در نیویورک فاش کرد، شورای امنیت درصدد است در آینده نزدیک قطعنامه‌ای را برای اعمال تحریم‌های جدید علیه دولت سوریه تصویب کند که اضافه کردن نام 11 نفر از فرماندهان عالی رتبه و مسئولان ارشد این کشور از جمله بشاراسد و برادرش به فهرست سیاه سازمان ملل در آن گنجانده شده است.
به گزارش سایت شبکه خبری اسکای نیوز، براساس این قطعنامه، فروش هلیکوپتر به دولت سوریه ممنوع شده و 10 نهاد دولتی یا مرتبط با دولت در فهرست سیاه مربوط به ساخت و استفاده از سلاح‌های شیمیایی و موشک‌های حامل این سلاح‌ها، گنجانده می‌شوند.
این قطعنامه همچنین بر ضرورت بلوکه کردن اموال افراد و نهادهای دولتی و شبه دولتی سوریه و همچنین ممانعت از سفر آنها به تمام کشورهای عضو سازمان ملل تأکید دارد.
دولت اسد بارها ادعاهای مطرح شده در خصوص استفاده از سلاح‌های شیمیایی توسط ارتش سوریه را رد کرده است.
پوتین: مذاکرات «آستانه» موفق بود
خبر دیگر اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه روز پنجشنبه در کاخ کرملین در مراسم گرامیداشت مدافعان میهن، در جمع نظامیان ارشد ناوگان شمال روسیه که به تازگی از مأموریت ضدتروریستی در سوریه بازگشته‌اند، گفت، روند مذاکرات سوری-سوری در آستانه که تاکنون سه دور آن به ابتکار روسیه، ایران و ترکیه برگزار شده، موفقیت‌آمیز است و به پیشرفت روند حل و فصل سیاسی مشکلات کنونی در سوریه و برقراری صلح بسیار امیدوارم.
رئیس جمهوری روسیه با تأکید بر اینکه مسکو راه درست سرکوب تروریسم ضدسوری را ادامه می‌دهد، افزود: براساس آخرین اطلاعات ستاد کل نیروهای مسلح تا 4000 روس و 5000 شهروند جمهوری‌های سابق شوروی در سوریه می‌جنگند که تهدید بزرگی برای روسیه است.
مروری بر مذاکرات ژنو
ژنو 1: در 30 ژوئن 2012 با ابتکار عمل کوفی عنان، نماینده وقت سازمان ملل در امور سوریه در شهر ژنو سوئیس برگزار شد و طرف‌های مذاکره‌کننده در بیانیه‌ای برای حل و فصل بحران سوریه به توافق رسیدند. رئیس هیأت دولت سوریه در این مذاکرات بشار الجعفری و رئیس مخالفان احمد معاذ الخطیب بود.
براساس این بیانیه، باید در سراسر سوریه آتش بس برقرار و کمک‌های انسانی به مناطق آسیب دیده وارد می‌شد. تشکیل حکومت انتقالی، تغییر قانون اساسی، مشارکت همه زنان در روند سیاسی و آزادی رسانه‌ها از دیگر بندهای این توافق بود.
این توافق تقریباً مورد تأیید همه طرف‌های داخلی و خارجی قرار گرفت اما در مرحله اجرا با مشکلاتی روبه رو شد و مخالفان خارج نشین دولت دمشق تحت فشار کشورهای حامی خود اعلام کردند، حل و فصل سیاسی بحران سوریه با وجود بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در قدرت امکان پذیر نیست. این درحالی بود که در بیانیه ژنو 1 سخنی از سرنوشت رئیس جمهوری سوریه به میان نیامده بود.
ژنو 2: در ژانویه 2014 تغییراتی در ترکیب شرکت‌کنندگان انجام شد. در این دوره کوفی عنان جای خود را به اخضر ابراهیمی داد و هیلاری کلینتون، وزیر خارجه وقت امریکا نیز جای خود را به جانشینش جان کری داد. ریاست هیأت مخالفان سوری را نیز احمد جربا برعهده گرفت. این نشست باهدف بررسی راهکارهای اجرای نتایج توافق نشست ژنو1 برگزار شد اما از آنجا که هیأت سوری باردیگر تأکید کرد سرنوشت اسد قابل مذاکره نیست و مخالفان تأکید داشتند، اسد در آینده سوریه جایگاهی ندارد، این نشست هم به نتایج خود نرسید و اخضر ابراهیمی به خاطر این ناکامی از ملت سوریه عذرخواهی کرد.
ژنو 3: در فوریه 2016 برگزار شد و استفان دی میستورا جای اخضر ابراهیمی را به‌عنوان نماینده سازمان ملل گرفت. در این نشست ولید المعلم رئیس هیأت سوری و اسعد الزعبی رئیس هیأت مخالفان دولت سوریه بود اما اختلاف‌های گروه‌های مخالف نظام سوریه درباره ساختار هیأت مذاکره‌کننده افزایش یافت و این اختلاف‌ها ناشی از اختلاف میان کشورهای حامی آنها بود. این نشست هم بدون نتیجه پایان یافت.
* روزنامه ایران
بیشتر بخوانید:
توافق دولت سوریه و معارضان برای مذاکره رو در رو در ژنو
امیرعبداللهیان: تروریست ها را باید از میز مذاکرات سوریه در ژنو دورکرد
دیدار نماینده سازمان ملل در امور سوریه با بشار جعفری در ژنو
چشم انداز مذاکرات ژنو 4 درباره سوریه/ تحلیل
