همه‌گیری، سالن‌های سینما را از عشاق سینما دور نگه داشت و حالا تشنه صندلی‌های پر و نگاه‌های مشتاق است. اما این تمام ماجرا نیست و صنعت سینما در تمام دنیا با بحران و مشکلات جدی مالی دست و پنجه نرم می کند .
این خبر بدی برای عشاق سینماست، اما حقیقت دارد. تمام سالن‌های سینما از همه‌گیری ضربه خوردند و هیچ کسی جان سالم به در نبرد. هزاران نفر از کار بیکار و بسیاری از سالن‌ها ورشکسته شدند.
شیوع ویروس کرونا ، موجب تعطیلی بسیاری از فعالیت و رویدادهای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از جمله جشنواره‌ها ، نمایشگاه ها و بسته شدن سالن های سینما ، تئاتر و کنسرت شد و تأثیرات منفی زیادی بر بازارهای جهانی و اقتصاد کشورها در بخش های گوناگون از جمله فرهنگ گذاشت.
به عنوان مثال گزارش سالانه اتاق‌های بازرگانی و صنعت هندوستان نشان می‌دهد، درآمد حوزه رسانه و سرگرمی هند در سال 2020 به دلیل چالش‌های ناشی از شیوع کرونا، با یک افت 24 درصدی روبرو بود و درآمد تلویزیون نیز با 13 درصد کاهش ناشی از کاهش درآمدهای حاصل از تبلیغات ، مواجه شد . در همین کشور که تا مدتها صاحب عنوان پرمخاطب‌ترین سینمای جهان بود، سالن‌داران می‌گویند نه تنها پول اجاره سالن ، بلکه توان پرداخت آبونمان آب و برق را هم ندارند.
در ایران هم صنعت سینما به ناگهان از حرکت ایستاد و ضررهای مالی هنگفتی را متحمل شد . طبق آمارهای موجود 8000 نفر درسینمای ایران مشغول به فعالیتند و حتی درآمارغیررسمی این تعداد به ده هزارنفر می رسد . ضررهای هنگفت مالی این صنعت، زندگی بسیاری از آنها را تحت‌الشعاع قرار داده و از لحاظ معیشتی با مشکلاتی مواجه شده اند . سینماداران ماهها تعطیلی را پشت سرگذاشتند و اگرچه سینماها بازگشایی شدند اما استقبال مخاطبان بسیار اندک است.
تعطیلی سینماها در سال 2020 به منظور جلوگیری از شیوع ویروس کرونا ، موجب شد خسارت سنگینی به سینمای هالیوود وارد شود. درآمد سینمای هالیوود در سال 2019 در آمریکای شمالی 11 میلیارد و 400 میلیون دلار بود در حالی که در سال 2020 به دو میلیارد و 280 میلیون دلار رسید. این رقم نشان می‌دهد درآمد سینمای هالیوود ،80 درصد کاهش یافته است واستودیوهای فیلمسازی با شرایط سخت مالی مواجه شده اند .
در مقیاس جهانی، شیوع کرونا باعث شد تولید تعداد قابل‌توجهی از پروژه‌های سینمایی متوقف شود. از سوی دیگر اکران خیلی از فیلمهای سال 2020 به سال 2021 موکول شد . روبه‌رو شدن با این واقعیت که در این سال هم بساط پاندمی هنوز برچیده نشده، وضعیت را برای صاحبان آثار بغرنج‌تر کرده است .
حتی اگر غیرممکن اتفاق بیافتد و همه سینماهای دنیا امروز بازگشایی شوند و به اوج رونق خود برسند، ویروس کرونا بیش از اندازه‌ای که فکر می‌کنید، هنر هفتم را تا سال‌ها تحت تاثیر خود قرار داده است. در همین چند ماه سینماها و استودیوها به قدری بدهکار شده‌اند که تا مدتها باید با محافظه‌کاری شدید، فقط به درست کردن وضعیت مالی خود بپردازند.
جیک کویل (jake coyle) نویسنده و منتقد سینما با انتشار یادداشتی در تارنمای خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشت : روزنامه نیویورک تایمز روز 10 اکتبر سال 1917 همزمان با شروع موج دوم شیوع آنفولانزای مرگبار اسپانیایی ، با تیتر «تا پایان آنفولانزا از فیلم جدید خبری نیست» منتشر شد. یک قرن بعد، با شیوع یک همه‌گیری دیگر ، صنعت فیلم بار دیگر در برهه‌ای حساس قرار گرفته است . با این تفاوت که این بار مشکل نبود فیلمهای جدید نیست بلکه شرایط سخت اقتصادی مانع تولید فیلم است .
درباره اینکه صنعت فیلمسازی چگونه از این همه‌گیری جان به در خواهد برد، ابهامات بسیاری وجود دارد اما روز به روز روشن‌تر میشود که هالیوود پس از کرونا دیگر مثل قبل نخواهد شد. همانطور که آنفولانزای اسپانیایی در تشکیل سیستم مبتنی بر کمپانی‌های کوچکتر و استودیوهای مستقل در دنیای هالیوود نقش داشت، کووید19 هم در حال بازسازی هالیوود است و فرآیند دیجیتالی شدن و تغییر و تحول در ساختار این صنعت که از قبل در حال تغییر بود را تسریع می‌بخشد.
" پیتر گوبر" Peter Guber رئیس سابق کمپانی سونی پیکچرز در این باره می‌گوید : فکر نمی‌کنم اوضاع هیچگاه به حالت اول برگردد. یک سیستم استودیویی جدید ایجاد خواهد شد و به جای مترو گلدوین مایر (ام‌جی‌ام) و فاکس دیزنی و ....، از این پس دیزنی پلاس، آمازون، اپل، نتفلیکس و اچ بی او مکس خواهیم داشت.
" کریس ارونسون " (Chris Aronson) مدیر توزیع کمپانی پارامونت پیکچرز هم در این باره می‌گوید : پنجره‌های اکران به وضوح در حال تغییر هستند. تمام تغییراتی که در صنعت فیلمسازی شاهد هستید ، قرار بود اتفاق بیفتد ولی اکنون این تکامل سریع تر از سیر طبیعی خود در حال روی دادن است.
"ایرا دوچمن" (Ira Deutchman) فیلمساز مستقل و استاد دانشگاه کلمبیا معتقد است: این موضوع از آنچه مردم فکر می کنند، پیچیده‌تر است. نحوه ساخت و توزیع فیلمها، به ویژه در سطح استودیوهای فیلمسازی، مدتها بود که به تغییر نیاز داشت و امیدواریم شرایط فعلی زمینه‌ساز بروز این تغییر باشد. اما وقتی این خبر را به مردم می‌دهید ، این طور به گوششان می رسد که همه گیری کرونا کار سینما را تمام کرده و این صنعت مرده است. چیزی که به نظر شخص من چرند و مزخرف است.
بر اساس نظر کارشناسان، افت شدید در تجارت سینمایی جهان با شیوع ویروس کرونا مرتبط بود ، اما حقیقت اینست که در این دوران شاهد شتاب‌گیری روند‌هایی بودیم که پیش از شروع پاندمی هم با سرعتی آهسته‌تر درحال پیش‌رفتن بودند. مثلا پخش‌های جریانی یا همان VOD.
شاید در جریان باشید که تولید فیلم در استودیوهای بزرگ ، تفاوتی اساسی با تولید فیلم در VOD دارد. استودیوها ستاره‌محور هستند و برای جلب‌توجه مخاطبان به یک فیلم ، مرتب سعی می‌کنند پروژه‌ها را گران‌تر کنند و گران‌تر جلوه بدهند. اما VOD، فرش‌قرمز و پوستر‌های بزرگ شهری و نمایش در مراکز بزرگ خرید را ندارد و به همین علت فیلمهای کم‌هزینه‌تری را تولید می کند که اغلب ستاره‌محور نیستند .
اماVOD چیست؟ VOD مخفف Video On Demand و یکی از مجموعه خدماتی است که از طریق IPTV ارایه می شود. در VOD این امکان وجود دارد که کاربران و مخاطبان می توانند فیلم سینمایی ، سریال های تلویزیونی ، مستند های جذاب و برنامه های آموزشی در اختیار داشته باشند و برنامه های تصویری و صوتی دلخواهشان را تماشا کنند.
در این سیستم مخاطبان و کاربران مجبور نیستند برنامه ها را در زمان پخش سراسری تماشا کنند. فناوری IPTV اغلب به همین منظور استفاده و برای اینکه VOD را به تلویزیون ها و رایانه های شخصی بیاورد، مورد استفاده قرار می گیرند. سیستم VOD تلویزیونی، می تواند محتویات را از طریق ستاپ باکس، یک رایانه یا دستگاه های دیگر، استریم ( stream ) کرده و به کاربر این اجازه را دهد که به صورت آنی محتویات را تماشا کند .
اغلب ارایه دهندگان تلویزیون کابل یا مخابراتی، stream VOD را به کاربران عرضه می کنند، که هم شامل محتویات رایگان و هم محتویات pay-per-view است. همچنین می توان توسط اپلیکشن های مشخصی، به VOD دسترسی پیدا کرد. برخی از شرکت های هواپیمایی نیز از VOD برای سرگرمی حین پرواز به مسافران خود ارایه می دهند.
برخی از سرویس های VOD از یک مدل آبونمان استفاده می کنند که بر اساس آن کاربران با پرداخت ماهانه حق اشتراک می توانند به محتویات این سرویس دسترسی داشته باشند. دیگر سرویس ها هم از یک مدل مبتنی بر تبلیغات استفاده می کنند که در آن دسترسی به محتوا ، برای کاربران رایگان است و درآمد اصلی این پلتفرمها به فروش تبلیغات متکی است.
یکی از اتفاقاتی که با وجود VOD، می تواند بدنه سینما را آسیب پذیر نشان دهد، کنار گذاشته شدن سینما از سبد کالای فرهنگی شهروندان است .مخالفان آن معتقدند که VOD می تواند بر فروش فیلم و در نتیجه وضعیت اقتصادی صنعت تأثیر منفی بگذارد .
قبل از شیوع کرونا هم ، این سیستم در برخی کشورها جای اکران پرده‌ای را هر روز تنگ‌تر می‌کرد . این روند در ایام پاندمی شتاب بیشتری گرفت و آینده مشخص می کند که استقبال مردم از این روش پخش فیلم ، تا چه میزان می تواند به صنعت سینما کمک یا اینکه اساسا" آن را به سراشیبی سقوط نزدیک کند.
سینما ماشین خلاقیتی در دوران کرونا
صنعت سینما در سال2021 در حال آماده کردن زمینه‌ها برای شروعی دوباره در دوران پساکروناست؛ دورانی که می بایست تغییرات بنیادی در زمینه ساخت و نمایش فیلم پدید آورد. اما هالیوود همچنان پیش از بازگشت فروش فیلمها در گیشه به وضعیت عادی ، راه طولانی و دشواری در پیش دارد و هنوز باید برای مسائلی نظیر وضعیت بحرانی اقتصادی سالن‌های سینما و تغییرات در شیوه تولید فیلم در استودیوهای فیلمسازی ، راه‌حل‌هایی پیدا شود تا دوباره امیدها زنده شود.
البته بازگشایی سالن‌های سینما ، به معنای رونق دوباره‌شان نیست و یک‌شبه بازار سالن‌های سینما سکه نمی‌شود. چنان‌که گفته شد، چالش‌های زیادی پیش روی صاحبان این صنعت وجود دارد. نگرانی بابت آینده این صنعت طبیعی است. البته که بسیاری همچنان خوش‌بین‌اند و پلتفرم‌های پخش آنلاین فیلم را هنوز رقیب جدی‌ای برای سینما نمی‌دانند. عوامل و صاحبان این صنعت ، امید دارند که عشاق سینما چراغ این صنعت را روشن نگهدارند و خلاقیت‌هایی که بسیاری از سینماداران برای جذب مخاطب به کار گرفته‌اند ، کارساز شود .
از سوی دیگر افرادی هستند که معتقدند تمام مشکلات این هنر - صنعت ، ناشی از بحران همه‌گیری و عواقبش نیست بلکه محصولات سینماست که دیگر همچون سابق نمی‌تواند مخاطب را به سالن‌های سینما بکشاند. اما بدیهی است که سینما در تمام دنیا با بحران و چالشی بزرگ مواجه خواهد بود و هنوز برای قضاوت درباره آینده اش زود است. صاحبان سینما معتقدند در سال 2022 می‌توان فهمید که آیا سینما به روزهای عادی خود بازخواهد گشت یا خیر .
نسرین مقدم
