همین چند ماه قبل بود که جهان در بهت شیوع ویروس کرونا فرو رفت و بهترین و مهم‌ترین راه چاره برای کنترل یکی از مسری‌ترین بیماری‌های تاریخ، پیشنهاد اجرای قرنطینه بود.
این اتفاق در حالی رخ داد که هیچکس آمادگی پذیرش یک همه گیری جهانی و بیماری مسری را در قرن 21 نداشت. بازار پیشنهادهای شنیدنی، دیدنی و خواندنی در ایام قرنطینه بسیار گرم شد و بسیاری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی به یکدیگر فیلم، کتاب و موسیقی پیشنهاد می‌دادند؛ فعالیت‌هایی که روزهای در خانه ماندن را مفید و تحمل‌پذیرتر می کرد.
هنرمندان هم در این میان از پا ننشستند و به شیوه‌های مدرنی برای ارائه هنر خود روی آوردند. خوانندگان و نوازندگانی که اگر کرونا نبود، این ایام هرکدام در شهری و سالنی برنامه اجرای کنسرت داشتند، از شبکه های اجتماعی استفاده کردند تا مخاطبان‌شان تنها نمانند و ساعاتی از روزها و شب‌های قرنطینه را در خانه پای موسیقی زنده آنها بگذرانند.
حتماً به یاد دارید که یکی از کارهای جالبی که در این زمینه صورت گرفت، فراخوان از هنرمندان بود که از پنجره یا پشت بام خانه هایشان برای دیگران موسیقی اجرا کنند و از اجرایشان فیلم بگیرند. به این ترتیب بود که در جای جای جهان، اهل موسیقی بر آن شدند تا صدای خود و سازهایشان را به گوش افراد در قرنطینه برسانند.
اما این همه ماجرا نبود؛ به دنبال همه‌گیری ویروس کرونا، فروش فیزیکی به یک سوم کاهش پیدا کرده و این در حالی است که فروش آثار به شکل دیجیتالی هم حدود یازده درصد کاهش داشته است. شواهد نشان می‌دهد که در شیوه موسیقی گوش کردن مردم تغییراتی ایجاد شده است.
یک کمپانی آنلاین موسیقی گزارش کرده که مخاطبان در دوران پاندمی بیشتر از طریق اپلیکیشن‌ها در تلویزیون و دستگاه‌های هوشمند به موسیقی گوش می‌دهند.
تحقیقات می گوید که تاثیر این پاندمی بر این حوزه تا آنجاست که حتی عادت‌های شنوندگان تغییراتی داشته است. مثلا سبکی که تا پیش از این بیشتر در ایام تعطیلات مورد استقبال بود، اکنون خوراک روزانه مخاطبان شده است. به عبارتی سبک موسیقی آرام‌بخش بین افراد پرطرفدارتر از قبل شده است.
در پی ممنوعیت گسترده اجتماعات، اکنون هنرمندان از طریق توییتر، اینستاگرام و سایر بسترها، مستقیماً از خانه با طرفداران خود در ارتباط شده اند. سیستم عامل‌های پخش، روش‌های جدید کسب درآمد از جمله عضویت در کانال‌های هنرمندان را که دسترسی زودهنگام یا انحصاری به محتوا را فراهم می‌کنند، همچنین گردهمایی‌های مجازی و کامنت‌گذاری پولی را فعال کرده‌اند.
به عنوان مثال در چین، یک برنامه اینترنتی موسیقی طراحی شد که از طریق آن، 80 درصد از نوازندگان، درآمد خود را بیش از 50 درصد افزایش دادند و حتی تعدادی از هنرمندان، خبر از افزایش صد در صدی درآمد خود داده اند.
به این ترتیب می توان گفت که برای موزیسین‌ها، ناشران و تهیه‌کنندگان، راه‌های جدید ارتباطی این‌چنینی با مخاطبان، می تواند در درازمدت راهی برای افزایش قدرت اقتصادی و بهبود معیشت هنرمندان باشد و صنعت موسیقی را زنده نگهدارد.
در دیگر نقاط دنیا هم پلتفرم هایی طراحی شده که در آنها هنرمندان علاوه بر اجرای موسیقی، با مخاطبان ارتباط برقرار کرده و محتوای مورد نظر خود را با آنها به اشتراک می گذارند. البته پلتفرم‌ها از این طریق درآمدی کسب نمی‌کنند اما به صورت غیرمستقیم از حق امتیاز و حمایت مالی بهره مند می‌شوند.
علاوه بر این با افزایش شمار مصرف‌کنندگان، عادت‌های مصرف نیز تغییر یافته است. برخی از مصرف‌کنندگان در منزل از خدمات اشتراکی استفاده می‌کنند. در حالی که برخی دیگر، به خاطر فشارهای مالی اشتراک خود را لغو کرده اند.
فراموش نکنیم که برخی از شرکت ها خدماتی با مدل تجاری دوگانه با رایگان کردن خدمات برای مصرف کنندگان به صورت موقت و تا پایان بهبود شرایط اقتصادی، در طول دوران بحران، ارتباط خود را باعلاقمندان موسیقی حفظ می کنند.
نکته دیگری که در عصر کرونا شاهد بودیم، گرایش بسیاری از هنرمندان موسیقی به تولید تک آهنگ (Single Track) و انتشار آن در فضای مجازی است. همان طور که می دانید در طول تاریخ، فن آوری و حامل های صوتی به نوعی تعیین کننده کمیت تولید موسیقی بوده اند.
به عنوان مثال در یک دوره صفحه گرامافون وجود داشت و به دلیل فضای تعریف شده آن، تنها یک آهنگ روی صفحه جا می گرفت. در دوره های بعد نوار کاست به بازار آمد و تولید در قالب یک ساعت تا 90 دقیقه انجام می گرفت.
بعدها که تولیدات موسیقی به صورت سی دی منتشر شد، آثار در زمان های تقریبی 35 تا 40 دقیقه عرضه می شد و باز هم ظرفیت تولید کمتر شد تا آنکه حامل های صوتی از لوح فشرده به سمت دیتا آمد.
آن زمان بود که می توانستید به هنرمند بگویید از این پس بدون هیچ نگرانی محصولات خود را بی واسطه و در زمانی کمتر از سه دقیقه به دست مخاطب برساند.
البته در برخی نقاط دنیا صنعت موسیقی با حمایت‌ها و تلاش‌های مالی متعدد تا حدی جان دوباره گرفته است. حمایت ارگان‌هایی بین‌المللی مثل Universal Music Group Live Nation Entertainment و همچنین غول‌های پخش آنلاین موسیقی و حمایت مالی مشتریان.
بسیاری از تهیه کنندگان مکانیزمی ایجاد کرده‌اند که به مصرف‌کنندگان امکان می‌دهد مستقیماً به خالقان و صاحبان آثار مورد نظر خود کمک مالی کنند. مثال‌های دیگر شامل پیش‌پرداخت بدون بهره حق امتیاز در موارد سخت و هنگام ایجاد تعلیق در ارائه موسیقی است.
در بخش‌های دولتی، بعضی دولت‌ها، بسته‌های کمکی برای صنایع و کارگران آسیب دیده از این بحران تهیه کرده‌اند که مبلغی شامل تریلیون‌ها دلار برای هزینه‌ها، کمک‌هزینه و وام است. این حواله‌های تشویقی مخصوص صنعت موسیقی نیست، اما بسیاری از آنها شامل مقرراتی برای مشاغل رسانه‌ای، هنری و فرهنگی و همچنین گسترش شبکه‌های امن برای کارگران آسیب‌دیده است.
«اردوان جعفریان» ناشر، تهیه‌کننده و پژوهشگر موسیقی ایرانی و عضو هیات مدیره مجمع جهانی موسیقی یونسکو، ضمن اشاره به شرایط نابسامان نظام اقتصادی موسیقی در دنیا پس از شیوع ویروس کرونا می گوید:
"آنچه می‌تواند جزو وظایف دولت در این شرایط قرار گیرد، حمایت از معلمان و استادان حوزه موسیقی است که با تعطیلی کارگاه‌ها و مراکز آموزشی، عملاً معیشت خود را از دست داده‌اند. شیوع ویروس کرونا یک غافلگیری محض در جهان بود که هیچ کشوری آمادگی میزبانی آن را نداشت. پس فعلاً این سیاست‌های کوتاه مدت است که باید به کمک صنایع فرهنگی هنری آسیب پذیر بیاید. به اعتقاد من نقطه شروع این حمایت‌ها آموزشگاه‌های موسیقی و صنایع جانبی است که از اجرای زنده موسیقی بازمانده‌اند."
گذشته از این تلاش‌ها که به بهبود موقعیت اقتصادی حوزه موسیقی کمک می کند، کارشناسان پیش بینی می کنند که موسیقی در دوران پس از کرونا، جهش بزرگی خواهد داشت. آنها می گویند که در این مدت زمان، به ظاهر فعالیت‌های موسیقی متوقف شده است اما درباطن فرصت بسیار خوبی برای هنرمندان ایجاد شد تا به کارهای جدیدتر و البته بهتری فکرکنند و درواقع در افکار و ایده های خود به یک بازسازی و بازگشت به خود رسیده اند.
رنسانس حوزه هنر در دوره پسا کرونا
هنر، به ویژه موسیقی پس از کرونا یک رنسانس جدیدی را آغاز و تجربه خواهد کرد، چرا که این هنرمندان طی سال اغلب در فکر برگزاری کنسرت های مختلف بوده و هستند و به دلیل مشغله کاری و فکری، کمتر به تولید محتوای بیشتر و بهتر می اندیشند.
مخاطب شناسی شاید کمتر انجام می گیرد و فرصت اندکی برای تبادل عقاید و خواسته ها بین مخاطب و هنرمند به وجود می آید، اما در دوران کرونا بسیاری از هنرمندان با هواداران یا طرفداران خود ارتباط بهتری برقرار کردند و این ارتباط در شناخت نوع موسیقی مورد علاقه آنها تاثیرگذار بوده است.
بنابراین در آینده سطح کیفی کار افزایش می یابد و خود به خود در اقتصاد موسیقی هم تاثیر مثبتی خواهد داشت، البته شاید این مدت زمان موجب شده تعدادی از این هنرمندان به دلیل مسائل مادی شغل دیگری را اختیار کرده باشند و به عرصه موسیقی بازنگردند، اما آن تعدادی از هنرمندان که نگاهی حرفه ای تر به موسیقی دارند، قطعاً کارخود را به صورت جدی تر پیگیری می کنند.
با وجود همه اقدامات مثبتی که در حوزه موسیقی انجام شده، به طور قطع در دوران پسا کرونا مشکلاتی بر سر راه اجراهای زنده موسیقی و کنسرت‌ها وجود خواهد داشت. بازسازی اعتماد مخاطبان در بعضی موارد دشوار خواهد بود.
براساس یک بررسی، با وجود روند کنونی واکسیناسیون و نوید دادن ایمنی همگانی در آینده، نیمی از مردم می گویند که حاضر نیستند بعد از بازگشایی، به کنسرت، سینما یا پارک بروند. تصمیمی که قطعاً تاثیری جدی بر زندگی هنرمندان می‌گذارد زیرا دوسوم درآمد آنها از اجراهای زنده تامین می شود.
و نکته پایانی که نباید فراموش کنیم اینست که پزشکان معتقدند با ایجاد لحظات شاد مانند شنیدن موسیقی امید بخش و نشاط آور و آرام، می‌توان با استرس ناشی از شیوع کرونا مقابله و سیستم ایمنی بدن را تقویت کرد.
فراموش نکنید که گوش دادن به موسیقی و دوری از هر گونه تنش، موجب تقویت سیستم ایمنی بدن شده و در مقابل هر گونه بیماری شما را مقاوم تر می کند. پس از این هنر بهره ببرید و روح و جسمتان را میزبان نت های دلنشین نمایید.
نسرین مقدم
117
