این روزها مردم شیلی با راهپیمایی در شهرهای مختلف، یاد جان باختگان کودتای آمریکایی روز 11 سپتامبر 1973 و آغاز دوران دیکتاتوری نظامی آگوستو پینوشه را گرامی داشتند. در این راهپیمایی، بسیاری از مردم با پلیس درگیر شدند و ماموران پلیس برای پراکنده کردن معترضان و برخورد با آنها، از گاز اشک آور و خودروهای آبپاش استفاده کردند.
شیلی از جمله مهم ترین کشورهای آمریکای لاتین است که قربانی کودتایی شد که آثار آن همچنان نه در تاریخ معاصر این کشور، که در ذهن بسیاری از مردم جهان باقی مانده است. پنجاه سال پیش در روز یازدهم سپتامبر 1973، ژنرال «آگوستو پینوشه» با حمایت آمریکا، «سالوادور آلنده»، رئیس جمهوری قانونی شیلی را سرنگون کرد و دوران تاریکی از دیکتاتوری در این کشور را بوجود آورد.
آلنده بنیانگذار حکومتی دموکراتیک در شیلی بود که و تدریج اصلاحاتی را در این کشور به راه انداخت که موجب خشم جریان های وابسته به آمریکا شد تا جایی که آنان، واشنگتن را تشویق کردند که از طریق سازمان سیا، در کشورشان کودتا کند.
ملی کردن بانک ها و برخی صنایع از جمله معادن مس که از منابع اقتصادی عظیم شیلی محسوب می شود، منافع آمریکا را به خطر انداخت و زمینه ساز کودتای خونین در شیلی شد.
آلنده با این اقدامات، منافع سرمایه داران داخلی و خارجی و در رأس آنها آمریکا را به خطر انداخت. این شرایط سبب شد که راستگرایان افراطی با حمایت آمریکا این روند برقراری دمکراسی و اصلاحات را تاب نیاورده و از ترس این که آلنده با اشتراک گذاشتن تمامی منابع ملی این کشور، منافع آنها را به خطر اندازد، به مخالفت با دولت وی برخاستند.
این مخالفت ها به ویژه با تحریک دولت آمریکا که از مخالفان سرسخت سیاست های سوسیالیستی دولت آلنده بودند، شدت گرفت و سرانجام در یازدهم سپتامبر سال 1973 و در بحبوحه بحران اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در شیلی، پینوشه با حمایت سازمان سیا، طی کودتایی نظامی، دولت آلنده را سرنگون کرد.
در پی این کودتا دوره ای از خشونت، ترس و خفقان در شیلی آغاز شد. حکومت پینوشه به خاطر ترس از خیانت سران ارتش و اعتراضات مخالفان، جمع کثیری از منتقدان را کشت یا با کمک سازمان‌های اطلاعاتی، بسیاری از مردم را با شکنجه، اعدام و تبعید، از سر راه خود برداشت. در این دوره، هرگونه اعتراض عمومی ممنوع بود؛ مجلس منحل شده بود و سانسور شدیدی بر تمام رسانه ها اعمال می شد.
در واقع کودتای خونین یازدهم سپتامبر 1973 در شیلی پایانی بر سه سال تلاش برای ایجاد تحولات عمیق در چارچوب پذیرش و احترام به قانون اساسی و با اتکا به پشتیبانی مردم شیلی، بود.
کودتاچیان، آلنده، رییس جمهوری وقت را در کاخ ریاست جمهوری کشتند و بیش از یک میلیون شیلیایی را یا به قتل رساندند، یا شکنجه کردند یا آنان را به خارج از کشور تبعید کردند. در این میان، ده ها هزار نفر از مردم پایتخت شیلی دستگیر و در استادیوم فوتبال شهر سانتیاگو که به یک قتلگاه تبدیل شده بود، محبوس شدند.
در پی این اقدامات، بار دیگر تمامی صنایع و مراکز مهم اقتصادی شیلی در خدمت سرمایه داران بزرگ خصوصی و شرکت های چند ملیتی قرار گرفت.
اسناد منتشر شده طی سال های اخیر به طور کامل مداخله امریکا را در روند سیاسی این شیلی در سال های نخستین دهه 1970 برملا می کند. بر اساس اسنادی که وزارت امور خارجه آمریکا آن را از طبقه بندی فوق محرمانه خارج کرده است، اقدامات دولت ریچارد نیکسون، رییس جمهوری وقت آمریکا از رویدادهای سانتیاگو منجر به سقوط دولت منتخب و دموکراتیک سالوادور آلنده و جانشینی وی با ژنرال پینوشه شده بود. پیش از این نیز، انتشار چندین سند محرمانه دیگر نشان داده است که چگونه حمایت های واشنگتن منجر به روی کار آمدن دیکتاتوری ظالمانه ژنرال پینوشه در شیلی شده بود.
آرشیو امنیت ملی آمریکا همچنین ثابت می کند که پیش از کودتا، نیکسون به ریچارد هلمز رئیس وقت سیا دستور مستقیم داده بود تا با تحریک یک کودتای نظامی برای برکناری آلنده، شیلی را از آن چه آمریکایی «خطر فرو غلتیدن به دامان کمونیست» می خواندند، نجات دهد. این دستور به کودتای روز 11 سپتامبر 1973 و روی کارآمدن یکی از هولناک ترین حکومت های دیکتاتوری نیمه دون قرن بیستم در شیلی منجر شد.
اکنون بیش از پنجاه سال از آن کودتا می گذرد و آمریکا همچنان تلاش می کند تا با تهدید و ارعاب، در دیگر کشورهای منطقه، دولت های مطیع و دست نشانده روی کار بیارود. با این حال، فضای منطقه ای و بین المللی حال حاضر اجازه نمی دهد، آمریکایی ها به همان آسانی که در شیلی کودتا به راه انداختند و یک حکومت دیکتاتوری را مستقر ساختند، در دیگر کشورها کودتا کنند و در مقابل دیدگانشان، دیکتاتوری به راه اندازند.
نویسند: آتوسا دینیاریان
116
