به گزارش خبرگزاری ایران پرس، سازمان هواپیمایی ایران روز چهارشنبه گزارش نهایی خود را درباره سانحه هواپیمای اوکراینی منتشر کرد که در آن به دلیل سانحه و جلوگیری از وقوع سوانح مشابه اشاره شده است.
این گزارش در قالب ۲۸۵ صفحه که با اهداف پیشگیرانه تهیه شده، مشتمل بر تشریح تمامی اطلاعات، یافته ها، تحلیل و نتیجه گیری تخصصی ۱۲ گروه کارشناسی بوده و اقدامات اصلاحی را در ابعاد بین‌المللی درخواست کرده است.
طبق این گزارش در بخش ضبط کننده‌های پروازی آمده است که این هواپیما مجهز به دستگاه‌های ضبط داده‌های پروازی مبتنی بر فناوری نیمه هادی با شناسه محصول۰۰۳- ۴۷۵۰ -۹۸۰ که بیش از ۱۲۰۰ پارامتر را ضبط کرده و ضبط کننده صدای کابین پرواز با شناسه محصول۰۰۳-۶۰۳۲- ۹۸۰ با قابلیت ضبط دو ساعت آخرین صداها و همچنین یک ضبط کننده دسترسی سریع است.
دستگاه‌های ضبط کننده در سانحه پیدا شده‌اند، اما ضبط کننده دسترسی سریع یافت نشد. وضعیت این دستگاه‌ها نشان می‌دهد که در معرض آتش سوزی در پرواز نبودند و در اثر شدت برخورد با زمین دچار صدمات فیزیکی شده و یا در معرض آتش قرار گرفتند.
در این گزارش آمده است در تاریخ ۹/۱۰/۹۸ با حضور نمایندگان اعزامی از کشور اوکراین نسبت به وضعیت ظاهری دو دستگاه اقدام شد. گروه بررسی سانحه موفق به جمع آوری امکانات و منابع لازم برای بازخوانی دستگاه‌ها در ایران نشد و به دلیل تحریم‌های آمریکا خرید تجهیزات لازم برای بازخوانی دستگاه‌ها در کشورمان فراهم نشد. بنابراین تفاهمات اولیه انجام شد تا بازخوانی در کشور فرانسه انجام شود.
در این گزارش آمده است کاربر سامانه دفاع هوایی بدون انتظار برای دریافت دستور از مرکز به این نتیجه می‌رسد که هدف مشاهده شده متخاصم و در ساعت ۶:۱۴:۳۹ یک فروند موشک و در ساعت ۶:۱۵:۹ نیز موشک دوم را به سمت آن شلیک می‌کند.
طول موشک ۲۸، ۹۸ میلیمتر و وزن آن ۱۶۷ کیلوگرم و وزن سرجنگی آن ۱۴ کیلوگرم است. مواد منفجر استفاده در موشک از نوع کامپوزینش ب بوده و در آن ۶۰ درصد RDX و ۴۰ تی انی تی به کار رفته است.
این موشک مجهز به سر هدایتگر با حس‌گرهای فاصله بوده و با نزدیکی با مانع سر هدایتگر آن جدا شده و سپس محفظه حاوی ترکش‌ها منفجر شده و در حدود ۲۵۰۰ تا ۳ هزار ترکش با وزن ۲.۴ گرم از جنس آلیاژ تنگستن با سرعتی حدود ۱۸۰۰ متر بر ثانیه بر محیط پرتاب می‌شود.
در بخش توضیحات این گزارش درباره مدیریت ریسک فضای پروازی ایران در زمان وقوع سانحه آمده است: سپهبد قاسم سلیمانی یکی از فرماندهان ارشد نیروهای مسلح که برای سفر رسمی عازم عراق شده بود در تاریخ ۱۳/۱۰/۹۸ در فرودگاه بغداد مورد حمله موشک پرتاب شده از پهپاد نیروهای مسلح آمریکایی قرار گرفت و در این حمله او و تعداد از همراهان جان باختند. مسوولیت این عملیات توسط ایالات متحده آمریکا پذیرفته شد. حاکمیت کشور عراق اعلام کرد که این عملیات نیروهای آمریکایی بدون مجوز یا اطلاع آنان انجام شده بود.
این اقدام مورد اعتراض ایران قرار گرفته و به صورت رسمی اعلام کرد که این اقدام امریکا مصداق بارز تروریسم دولتی و رژیم مسوول کلی عواقب آن خواهد بود.
در بامداد روز چهارشنبه ۱۸/۱۰/۹۸ ساعت ۲ نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به اقدام امریکا طی یک عملیات موشکی به پایگاه عین الاسد عراق که محل استقرار نیروگاه آمریکایی بود حمله‌ای را آغاز کردند که این عملیات ساعت ۲ و ۵ دقیقه پایان یافت. با توجه به احتمال تشدید درگیری و عکس‌العمل نیروهای نظامی آمریکا موجود در منطقه، واحدهای دفاعی ذیربط از جمله پدافند هوایی در سطح هوشیاری بالاتر قرار گرفتند.
با توجه به حساسیت بسیار بالایی پروازهای تجاری در صورت وقوع درگیری، مقرر شده بود که در صورت قطعی شدن حمله هوایی دشمن تمامی عملیات پروازی تجاری شامل پروازهای ورودی و خروجی به فرودگاه‌های کشور و پروازهای عبوری متوقف شود. سپس بسته به شدت و مکان درگیری درباره ادامه عملیات تصمیم لازم اتخاذ و اعلام شود اما با توجه به اینکه در صورت آغاز درگیری امکان توقف آنی پرواز هواپیماهایی که در مسیر های پروازی قرار داشته باشند ممکن نخواهد بود، مسیرهایی که در صورت آغاز درگیری با احتمال بالاتری با عملیات نظامی دشمن تداخل داشتند بدون در نظر گرفتن قطعی شدن درگیری و مشابه از آن به تدریج از ترافیک تخلیه و هدایت پروازهای جدید به این مسیرها متوقف شد.
خطر هدف گرفتن تصادفی هواپیمایی که از ایران وارد عراق شوند بالا ارزیابی شد و همچنین احتمال آسیب تصادفی به هواپیماهای عبوری در ناحیه بین مرز ایران و عراق قابل چشم پوشی نبود. در صورت آغاز درگیری فضای پروازی غرب کشور ناامن تشخیص داده شد و به همین دلیل نیاز به توقف عبور پروازها از ۴ مسیر موازی غرب کشور بود و با توجه به اینکه در صورت آغاز حمله زمان کافی برای تخلیه هواپیماها از این مسیر به سمت مسیرهای ایمن وجود نداشت تخلیه تدریجی مسیرها از پروازهای عبوری و توقف پذیرش پرواز در این مسیرها به عنوان یک راهکار پیشگیرانه در نظر گرفته شده بود.
در زمان سانحه طی یک جلسه هماهنگی فوری که پس از حمله به پایگاه عین الاسد تشکیل شد، سه تمهید پیشگیرانه از جمله تخلیه مسیر موازی غرب کشور، ممنوعیت تبادل ترافیک بین ایران و عراق و انجام هماهنگی با بخش دفاع هوایی قبل از صدور مجوز روشن کردن موتور هواپیما توسط مرکز هماهنگی عملیاتی نظامی – غیر نظامی به سرکشیک مرکز کنترل فضای کشور ابلاغ شده بود که تمهیدات در نظر گرفته شده مطابق برنامه زمانی به بخش غیر نظامی اطلاع داده شده بود.
در مورد پرواز هواپیمایی اوکراین با توجه به شرایط حاکم برنامه این بوده است که قبل از صدور مجوز روشن کردن موتورها مشخصات پرواز به بخش دفاعی اعلام و به آن بخش هماهنگی شود. مرور شواهد نشان می‌دهد که برنامه‌ها اجرا شده و بخش مراقبت پرواز پس از انجام هماهنگی با بخش دفاعی هوایی اجازه روشن کردن موتور را صادر کرده است. همچنین طرح پروازی پرواز هواپیمای اوکراین به بخش نظامی ارسال شده بود و مرکز هماهنگی عملیات نظامی – غیر نظامی اطلاعات رادارهای نظامی غیر نظامی که مشخصات این پرواز بود را دریافت می‌کرده است. با توجه به محل و زمان آغاز پرواز و همچنین خط سیر آتی آن برای خروج از کشور که در نواحی محدود شده قرار نداشت تدابیر پیش بینی شده در برنامه کاهش ریسک از منظر طبق برنامه اجرا شده بود.
ساعت ۰۶:۱۸ دقیقه صبح روز ۱۸ دی ماه سال ۱۳۹۸ هواپیمای اوکراینی در حوالی فرودگاه امام خمینی (ره) سقوط کرد و منجر به جان باختن همه ۱۷۶ نفر مسافران و خدمه پروازی این هواپیما شد.
بیشتر مسافران این هواپیما، اتباع ایران و 32 نفر از سرنشینان این پرواز نیز با گذرنامه‌هایی از 5 کشور کانادا، افغانستان، اوکراین، بریتانیا و سوئد بودند.
ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد که این سقوط ناشی از شلیک اشتباه پدافند ایران به سمت این هواپیمای بوئینگ مدل ۸۰۰ - ۷۳۷ بوده است.// 114
