تجربه جنگ تحمیلی 8 ساله و نیز دیگر جنگهایی که در سال های اخیر درغرب آسیا به وقوع پیوسته، بیانگر اهمیت وجود خودروهای رزمی تاکتیکی است که ضمن جایجایی نفرات امکان استفاده از انواع تسلیحات و ایفای نقش های گوناگون را داشته باشند. در واقع امروزه خودروهای تاکتیکی یکی از ابزارها و ادوات بسیار مهم در عرصه های نبرد و میدان های پیکار با دشمنان هستند. این خودروها به منظور ایفای ماموریت های مختلف باید از ویژگی های شاخصی برخوردار باشند.
پس از جنگ تحمیلی، ایده ساخت خودروهای نظامی تاکتیکی در دستور کار صنایع دفاع وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح قرار گرفت.
بدین ترتیب پس از سال ها استفاده نیروهای مسلح ایران از خودروهای نظامی برندهایی همچون جیپ و تویوتا، بالاخره در دهه 1380 تلاش ها برای تولید خودروی تاکتیکی با برند ایرانی ثمر داد و خودروی 4×4 سفیر در سال 1387 معرفی شد.
این خودرو از اصول سازه و پلتفرم جیپ استفاده می کرد.
سپس خودروی تاکتیکی ارس 1 در مرداد1391 معرفی شد. خودروی ارس 1 در انواع مختلفی تولید و عملیاتی شد.
خودروی تاکتیکی ارس 2 هم که مرداد 1398 معرفی شده است در واقع نسخه بهبود یافته و به روز شده ارس 1 است.
مشخصات و ویژگی ها
ارس 1 خودروی تاکتیکی نظامی ساخت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است. از این خودرو در ۳۱ مرداد ۱۳۹۱، همزمان با روز ملی صنعت دفاعی ایران و با حضور احمد وحیدی وزیر دفاع وقت جمهوری اسلامی ایران، رونمایی شد.
این خودرو ساخت صنایع خودرو سازی زرین خودرو به وابسته به صنایع دفاع است. خودروی ارس دارای قابلیت 4 چرخ متحرک یا همان ویژگی 4×4 و دارای گیربکس دستی و وزن 3.4 تن است. ارس شبیه خودرو آمریکایی هامر (Hammer) است.
خودروی ارس دارای موتور دیزلی توربوشارژ گازوئیلی زد ۲۴ است. البته موتور نصب شده روی ارس، نمونه اصلاح شده‌ای از این موتور است که نسبت به طرح‌های قبلی از نظر ظاهری و فنی متفاوت است.این موتور با حجم 3153 سی سی قادر است حداکثر توان 133 اسب بخار را در 3600 دور در دقیقه و حداکثر گشتاور 313 نیوتون متر را در 2000 دور در دقیقه تولید کند.
شاسی خودروی تاکتیکی ارس، اف 4.5 است که با مهندس معکوس شاسی اف 4.5 تویوتا ساخته شده است. این خودرو توانایی تحمل 1450 کیلوگرم روی اکسل جلو و 2700 کیلوگرم روی اکسل عقب را دارد. سیستم تعلیق این خودرو در قسمت جلو، از نوع فنر لول تمام شناور با مکانیزم سه اهرمی و در قسمت عقب فنر تمام شناور با مکانیزم پنج محوری است.
سیستم فرمان این خودرو از نوع هیدرولیکی است. سیستم ترمز آن دو مداره هیدرولیکی است که مجهز سیستم ضد قفل شدن ترمزها (ای بی اس) ABS و سیستم ترمز الکترونیکی( ایی بی اس)EBS است که قابلیت فرمان پذیری خودرو در هنگام ترمز را فراهم می کند.
خودروی تاکتیکی ارس با دو کابین یکپارچه به عنوان خودروی حامل فرماندهان، خودرویی هجومی و خودروی پشت خاکریز قابلیت استفاده در تمام مناطق عملیاتی صعب العبور و شهری را دارد. قابلیت زرهی، پوشش تلفیقی، گرم کن گازوئیلی و محافظ پشت سر از مهمترین ویژگی‌های ارس محسوب می‌شود. این خودرو برای حضور در مناطق نظامی و جبهه های نبرد تجهیز شده که برای مدیریت و استفاده به عنوان یک واحد فرماندهی متحرک عملکردی قابل قبول دارد.
انواع مختلف
خودروی تاکتیکی ارس1 تاکنون در راستای ایفای ماموریت های متفاوت در انواع مختلفی تولید شده است.خودروی نظامی «کویران »یکی مدل های بهینه سازی شده ارس 1 است.
این خودرو برای حضور در مناطق نظامی و جبهه های نبرد تجهیز شده و برای استفاده به عنوان یک واحد فرماندهی متحرک عملکردی قابل قبول داشته و قابلیت مانور پذیری بالا و چابکی منحصربه‌فرد از دیگر ویژگی‌های آن است. خودروی کویران به دلیل قابلیت بهره‌برداری در مناطق ناهموار و صعب‌العبور، تحرک عملیاتی نیروهای مسلح را در حوزه رزم زمینی به نحو مطلوبی افزایش می‌دهد.
این خودرو با شعاع عملیاتی 500 کیلومتر و توانایی عبور از شیب طولی 70 درصد و شیب عرضی 35درصد در شرایط عملیاتی و قابلیت گذر از رودخانههای با عمق 70 سانتیمتر به عنوان خودروی فرماندهی ، نیروبر، آمبولانس و حمل راکت‌انداز 107 میلیمتری و خمپاره‌انداز 120 میلیمتری کاربرد دارد.این خودرو با توجه به موتور قدرتمند خود و داشتن دوکابین یکپارچه قادر است که درمناطق صعب‌العبور به راحتی حرکت کند.نکته جالب این خودرو قابلیت حرکات نوسانی بر روی فراز و نشیب‌های مناطق شنی و کوهستانی با اتکا بر کمک فنرهای توانمند آن است.
یکی از دیگر مدل های ارس 1 خودروی «سپهر» است که قابلیت حمل ۱۰ نیروی نظامی، ۱.۵ تن بار و تجهیزات و سلاح‌ها و موشک‌های ضد زره را دارد.سپهر قابلیت بسیار مناسبی برای عبور از شیب‌های تند و موقعیت‌های کوهستانی و صعب العبور داشته و از یک سیستم تعلیق پیشرفته با قابلیت تنظیم زاویه به منظور جلوگیری از واژگونی استفاده می‌کند.
حداکثر سرعت این خودرو با بارو تجهیزات کامل به 130 کیلومتر بر ساعت می رسد.این خودرو همچنین قادر است تا در مناطق صعب‌العبور کوهستانی ناهموار، دشت، بیابان، کویر و رودخانههای کم‌عمق با سهولت حرکت کند.
به استناد منابع نظامی، این خودرو جهت استفاده در عملیات‌های نامتقارن کماندویی طراحی شده است. از قابلیت های مهم خودروی سپهر حفظ تعادل در موقعیت های کوهستانی با شیب بسیار تند است .علت حفظ تعادل بسیار مطلوب در خودروی سپهر این است که کمک فنرهای آن طوری طراحی شده که هنگام عبور از مناطق تخته سنگی و ناهموار به صورت خودکار این کمک فنرها کوتاه و بلند شده و خودرو در حالت متعادل قرار می گیرد.
این مکانیزم باعث جلوگیری از چپ شدن یا انحراف ناخواسته آن می گردد. تخصص حرفه ای این خودروی کماندویی حمل نیرو و انتقال آنها به ارتفاعات است. همچنین امکان نصب دوشکا و توپ‌های 25 میلیمتری با قابلیت شلیک از داخل خودرو در سپهر وجود دارد.
چنین امکانی را در واقع کابین‌های سیار خودروی سپهر در اختیار آن قرار می‌دهند که می‌توان با جابجا کردن آنها قابلیت نصب تسلیحات نیمه سنگین را بر روی این خودرو ایجاد کرد. در واقع خودروی سپهر دو کاربری دارد که یکی برای حمل و نقل نفرات و دیگری برای نصب تجهیزات و تسلیحات نیمه سنگین است.
خودروی تاکتیکی ارس 1 و انواع مختلف آن یعنی کویران و سپهر نقشی پررنگ در صحنه‌های نبرد علیه گروه های تروریستی به ویژه داعش در سوریه و عراق ایفا کرده و به صورت خودروی فرماندهی و یا خودروی مجهز به سلاح‌هایی مانند موشک انداز کورنت، خمپاره انداز و راکت انداز فتح ۱ مورد استفاده قرار گرفته و عملکرد مناسبی را از خود به نمایش گذاشته اند.
ارس 2
نسل دوم خودروی تاکتیکی ارس
نسل دوم خودروی تاکتیکی ارس در 22 مرداد 1398 توسط امیر سرتیپ حاتمی وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و امیر سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران رونمایی شد. امیر حاتمی در با اشاره به توانایی های این خودرو گفت: خودروی تاکتیکی ارس2 با داشتن تحرک بالا در مناطق سخت گذر، نصب سلاح و ادوات نظامی با وزن بالا، توان و گشتاور بالا و افزایش نسبت توان به وزن، نسبت به نسل قبلی خود در حوزه موتور، شعاع عملیاتی، مصرف سوخت، استاندارد آلایندگی، شتاب، قابلیت حمل بار و قابلیت نصب سلاح و حرکت با آن پیشرفت های قابل ملاحظه و ویژه ای داشته است.
این خودرو منطبق با نقشه راه خودروی تاکتیکی و برای پاسخگویی به نیازهای کنونی نیروهای مسلح طراحی و ساخته شده است.
دستیابی وزارت دفاع به دانش ساخت و تولید این خودروها گام مهمی در تأمین خودروهای پیشرفته است که فناوری ساخت آنها را چند کشور معدود در اختیار دارند.
خودروی تاکتیکی «ارس2» با همکاری مشترک میان سازمان صنایع دفاع و شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی و تولید شده است.
این خودروی تاکتیکی که نوع ارتقاءیافته ارس1 است از مزیت‌های تاکتیکی قابل توجه‌ای بهره می‌برد که آن را نسبت به نسل پیشین خود متمایز می‌سازد.
ارس 2 در واقع نمونه بهسازی شده و پیکاپ ارس 1 است.
موتور ارس 2 دچار تحول اساسی شده و 50 درصد قدرت و گشتاور بیشتری نسبت به ارس 1 دارد. این موتور جدید دارای توان 200 اسب بخار و 470 نیوتون متر گشتاور است.
تفاوت ظاهری ارس 2 با ارس 1، در نمای جلو مربوط به گلگیرهای این خودرو است.این اصلاح طرح گلگیرها باعث شده تا نمای جلو ظاهر عضلانی تری به خود بگیرد.نوع سازه و شاسی ارس 2 مشابه خودرو ارس 1 است. ارس 2 مانند سپهر، از یک سیستم تعلیق پیشرفته با قابلیت تنظیم زاویه به منظور جلوگیری از واژگونی استفاده می‌کند.
هم چنین برخی ضعف های ارس 1 مانند کلاچ ضعیف در ارس 2 برطرف شده است.
به طور کلی وجه تمایز نسل دوم خودروی تاکتیکی ارس با نسل قبلی خود در افزایش قابلیت مانور در انواع محیط‌های نظامی و عملیاتی، کاهش مصرف سوخت و آلایندگی، حرکت در موانع سخت و دشوار در شرایط نامناسب، افزایش 5۰ درصدی توان موتور و ۲۵ درصدی شعاع عملیاتی است ، بدین ترتیب شعاع عملیاتی از ۶۰۰ کیلومتر به ۷۵۰ کیلومتر افزایش یافته است.
این به‌روزرسانی‌ها باعث شده تا «ارس-۲» نسبت به «ارس-۱» از آمادگی رزمی بیشتری در انواع رزم زمینی برخوردار باشد. این خودرو به تدریج به نیروی های مسلح و نیروی انتظامی در حال تحویل است.
سیدرضا میرطاهر
