موشک های کروز حمله به اهداف زمینی، به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از تسلیحات راهبردی برای کشورهای صاحب فناوری و البته کشورهای دارای دسترسی به بازار تسلیحات پیشرفته هستند. موشک های کروز حمله به اهداف زمینی با قابلیت پرواز در نزدیکی سطح زمین و حرکت درون شیارها و پست و بلندی ها چالش بسیار بزرگی را برای سیستم های پدافندی ایجاد می کنند.
موشک کروز معمولا به سرعت موشک های بالستیک نیستند ولی در اکثر اوقات از اصل پنهان کاری و غافل گیری برای ضربه زدن به دشمن بهره می برند. موشک های کروز معمولا سر جنگی خیلی سنگین ندارند و به دلیل دقت بالا، صرفا یک نقطه خاص و مشخص را نابود می کنند. موشک های کروز در مقایسه با موشک های بالستیک معمولا سبک تر و کوچک تر بوده و می توان آنها را از روی پلتفرم های مختلفی در روی زمین، هوا، دریا و زیر دریا نیز حمله و شلیک کرد.
اما رسیدن به دقت بالا در هدف قرار دادن یک نقطه خاص و البته از آن مهم تر نحوه مسیریابی و حرکت در فضای پر از پستی و بلندی زمین چالش بزرگ و اصلی است که موشک های کروز حمله به اهداف زمینی را تبدیل به یک چالش بزرگ برای بسیاری از کشورهای جهان کرده و در مقایسه با مدل های ضد کشتی کشورهای کمتری دارای فناوری های مربوط به آن هستند.
تلاش های ایران
ایران در یک بازه زمانی 10ساله از موشکهای کروز برد بلند متعددی رونمایی کرده است اما تا قبل از آن به‌جز موشک های کروز ضدکشتی، خبری از رسیدن به محصول در حوزه کروزهای ضد اهداف زمینی بین دستاوردهای نیروهای مسلح نبود.منظور از کروز ضد اهداف زمینی، موشکی در طراز کروزهای شناخته‌شده در این رده است که قابلیت پرواز در ارتفاع پایین و تعقیب عوارض زمینی را داشته باشند، به‌علاوه از نظر بُرد نیز در حدی فراتر از کروزهای دریایی ساخت کشور باشند.
در اوایل دهه 1390 اولین موشکهای کروز زمینی ایران معرفی شدند و تنوع محصولات بعدی آن نشان داد که زمان طولانی بی‌خبری از این دسته موشک‌ها صرف اکتساب فناوری و رساندن آنها به بلوغ و قابلیت اطمینان کافی شده است.یکی از این موشک ها که اخیرا رونمایی شده موشک کروز تهاجم زمینی پاوه است.
رونمایی
سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که روز جمعه ۵ اسفندماه در برنامه صف اول شبکه خبر سیما حاضر شده بود، با معرفی بخشی از جدیدترین دستاوردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران، از عملیاتی شدن جدیدترین موشک کروز ایرانی با نام «پاوه» خبر داد و گفت: این موشک با برد 1650 کیلومتر وارد سبد موشکی سپاه شده است.
وی با اعلام اینکه دیگر هیچ موشک غیرنقطه‌زنی نمی‌سازیم، ادامه داد: با کروزها و پهپادها، تهدید برای دشمن را ۳۶۰ درجه کرده ایم و از هر طرفی قابلیت زدن آن را داریم. همزمان با سخنان سردار حاجی زاده در برنامه صف اول، با پخش تصاویری از موشک کروز «پاوه» رسما از این محصول مهم دفاعی کشورمان رونمایی شد.
براساس سخنان سردار حاجی زاده، موشک کروز پاوه ۱۶۵۰ کیلومتر برد داشته و ارتفاع پروازی آن نیز کمتر از ۵۰ متر است که همین موضوع، شناسایی و رهگیری آنرا توسط رادارها و سیستم های پدافندی به شدت سخت و مشکل خواهد کرد؛ در عین حال نشان دهنده دستیابی نیروی هوافضای سپاه به سامانه ها و زیرساخت های لازم برای هدایت موشک در برد بالای ۱۵۰۰ کیلومتر و در ارتفاع بسیار پایین است که از جمله آنها، می تواند دستیابی به سیستم های نقشه برداری جدید، دیجیتال و احتمالا ماهواره ای به روز باشد.
نگاهی کلی
طبق تصاویر منتشرشده، می‌توان به چند تفاوت در طراحی موشک کروز پاوه نسبت به موشک های کروز قبلی مانند موشک‌کروز سومار پی برد.برد «پاوه» 1650 کیلومتر اعلام شد که بُرد کروزهای ضد اهداف زمینی ایرانی را لااقل 22 درصد افزایش می‌دهد.این موشک می‌تواند اهداف مورد نظر را از مسیرهای پیچیده‌تر یا به‌قول سردار حاجی‌زاده حتی از سمت مخالف هدف قرار دهد.
منظور این است که در شرایط معمول، دشمن انتظار دارد که موشکهای ایرانی در خط سیری ترسیم‌شونده بین مرزهای کشور و منطقه هدف حرکت کنند در نتیجه پدافند خود را در چنین مسیری تقویت می‌کند اما با افزایش برد صورت‌گرفته، این امکان وجود دارد که موشک از فاصله‌ای اطراف هدف عبور و سپس گردش کند و در جهتی به‌سمت مرزهای کشور از سمت مخالف به هدف حمله کند.
به‌طور معمول، سرعت پروازی موشکهای کروز چیزی در حدود 600 تا 900 کیلومتر بر ساعت است و با توجه به استفاده از موتور جت ـ که البته توربوجت یا توربوفن بودن آن در مورد پاوه هنوز مشخص نیست ـ موشک جدید ایرانی هم در همان بازه سرعتی عمل خواهد کرد.با توجه به ابعاد موشک «پاوه»، احتمالاً مشکل خاصی برای هواپایه کردن این موشک و شلیک از سوخو22های نیروی هوافضا هم وجود ندارد.
همچنین به نظر می رسد نسبت به سومار و هویزه، محل نصب بالچه ها نیز با تغییراتی همراه شده که بیش از نمونه های قبلی، مشابه تسلیحات هوشمند هدایت ماهواره ای دورایستا است که از جنگنده ها پرتاب می شوند. وضعیت ظاهری این تصاویر و مقایسه آنها با موشکهای قبلی کروز زمینی رونمایی شده در کشورمان، حکایت از کاهش قطر موشک و در نتیجه کاهش بازتاب راداری نیز دارد.
ضمن اینکه طبق گفته فرمانده نیروی هوافضای سپاه، چنین موشکهایی تبدیل به «تهدید ۳۶۰ درجه» برای دشمن شده اند که معنای آن، می تواند طی شدن مسیرهای متفاوت برای رسیدن به هدف توسط این موشک باشد یعنی پیش از رسیدن به هدف، به میزان مورد نیاز گردش کرده و از سمت دیگری به هدف حمله کند که طبق بررسی ها، نقاط ضعف داشته باشد و یا دارای زوایای کور راداری و پدافندی باشد. بالهای جمع شونده در موشک پاوه حداقل در امکان پرتاب از لانچرهای چند فروندی و حجم پرتاب بیشتر را نیز تسهیل خواهد کرد، همچنین تاثیرات مهمی روی مدل های هواپرتاب این محصول خواهد داشت.
با فرض رسیدن به عدد مشهور ۲ هزار کیلومتر (که تحقق آن با توجه برد پاوه، کاملا قابل دسترسی است)، ایران وارد جمع بسیار محدودی از کشورهای دارنده موشک کروز حمله به اهداف زمینی با برد بلند شده که پیش از این تنها به تعداد کمتر از انگشتان یک دست و کشورهای مشهوری چون آمریکا، روسیه و چین دارای موشک هایی با این برد بوده اند.
ضمن آنکه یکی دیگر از قابلیت های موشک های کروز که احتمالا در «پاوه» نیز قابل استفاده است، توان این موشک ها در حمله دسته جمعی و ارتباط با یکدیگر در زمان حمله است. در این روش، یکی از موشک ها در نقش رهبر دسته موشک های مهاجم وارد عمل شده و سایر موشک ها را هدایت می کند. در صورت لزوم یک یا چند فروند از موشک های مورد نظر توسط رهبر دسته به جلو ارسال شده و در حقیقت طعمه قرار می گیرند تا راه برای اصابت دقیق سایر موشک ها باز شود.
ویژگی‌های طراحی پاوه
تصاویر منتشره از موشک کروز پاوه نشان می دهد که این موشک از بالهای جمع شونده روی بدنه خود استفاده می‌کند و موتور آن نیز خارج از بدنه بوده و روی قسمت بالایی آن قرار دارد. به همین خاطر، حداقل از نظر ظاهری، پاوه به دو دلیل بالهای بازشونده از روی بدنه و موتور بالای بدنه، از سایر موشکهای کروز ضد اهداف زمینی رونمایی شده تا امروز، متفاوت است. ضمن آنکه در تصاویر منتشر شده، موشک از پرتابگری با یک کنیستر جعبه ای شلیک میشود که کوچک و سریع بوده و دارای پرتابگر یک فروندی است.
با توجه به این تصاویر مزیت دیگری در باره این موشک یعنی اندازه کوچک پرتابگر و تحرک بالای آن مشخص می شود که این قابلیت را به این سامانه می دهد که بتواند در هر نقطه ای از کشور برای پرتاب آماده بشود. استفاده از این گونه پرتابگرها، بقاء پذیری این سامانه را شدیدا افزایش داده و این قابلیت را به آنها می دهد که بتوانند به سرعت به شلیک اقدام کرده و سپس با سرعت بالا از هر منطقه شلیک خارج شوند.
این موشک همانند سایر کروزهای پرتاب‌شونده زمینی یا سطحی ، دارای یک بوستر سوخت جامد در نقش شتاب‌دهنده برای ایجاد سرعت اولیه کافی است که پس از به‌کار افتادن موتور جت در موشک، از بدنه جدا میشود. در ادامه، بالهای موشک که روی بدنه و نه داخل آن جمع شده‌اند، باز می‌شوند و با میزان اندکی زاویه عقب برگشتگی (Sweepback) در لبه جلویی قرار می‌گیرند.در این مورد، موشک پاوه شباهتی به خانواده «سومار» که بال آن داخل بدنه جمع شده است، ندارد، اما محل قرارگیری بال یعنی بالای بدنه، بیشتر نزدیک به پروژه «یاعلی» است.
وجه شاخص دیگر در مورد موشک پاوه، قرارگیری موتور آن بیرون بدنه است، از این نظر پاوه متفاوت از طراحی «یاعلی» با موتور داخل بدنه است و شباهت به «سومار» دارد که موتور آن بیرون و زیر بدنه نصب شده است، اما به‌خلاف سومار، در پاوه موتور بالای بدنه نصب شده است.
نصب موتور بیرون بدنه هم مزایا و هم معایبی دارد، از جمله سادگی و سهولت طراحی ورودی هوا که خطر جدایش جریان و ایجاد پسای اضافی در ورودی‌های هوا به‌شکل S را که در موشکهایی با موتور داخل بدنه استفاده میشود، ندارد، همچنین تمام فضای داخلی بدنه قابل استفاده برای سوخت است که کنار قرارگیری بالها بیرون بدنه، باز هم به استفاده بیشتری از فضای داخل بدنه موشک برای حمل سوخت منجر میشود.
بدیهی است که با فرض قرار دادن بُرد پروازی یکسان، اگر موشکی با بال جمع‌شونده داخل بدنه و موتور نصب‌شده داخل بدنه اما با قطر مشابه «پاوه» طراحی شود، حتماً طول بیشتری خواهد داشت یا اگر طول نهایی موشک برابر با پاوه در نظر گرفته شود، حتماً قطر بدنه و به‌دنبال آن پسای بیشتری خواهد داشت.
اما نصب موتور بیرون بدنه سبب نیاز به فضای بیشتری در شرایط نگهداری و ذخیره و نیز فضای بیشتری برای پرتابگرهای جعبه‌ای (کنیستر) موشک است.همچنین بازتاب راداری موشکهایی با موتور نصب‌شده بیرون بدنه کمی بیشتر از نمونه‌هایی با موتور داخل بدنه است که البته با تدابیری مانند جنس مواد مورد استفاده و پوشش‌های پیشرفته کاهنده بازتاب راداری به‌میزان زیادی کاهش می‌یابد.
برای کمینه کردن ورود هوای مغشوش عبورکرده از روی بال به درون موتور هم حتماً تمهیداتی توسط طراحان موشک کروز پاوه اندیشیده شده است.در نهایت، موازنه‌هایی بین عوامل تأثیرگذار و میزان اثر آنها در کارایی و عملکرد، انتخابی است که توسط طراح صورت می‌گیرد که در مورد موشک کروز پاوه در نهایت منتج به شکل کنونی آن شده است.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
116
