از جمله دستاوردهای اخیر این نیرو در این زمینه که در سال 1400 از آن پرده برداری شد، سامانه پدافندی 9 دی است. نیروی هوا فضای سپاه پاسداران در 31 اردیبهشت 1400 از سه دستاورد جدید خود در حوزه‌های پهپادی، راداری و موشکی رونمایی کرد که سامانه پدافندی 9 دی یکی از آنها بود.
در جریان رونمایی سامانه 9 دی، برد آن بین 20 تا 30 کیلومتر و ارتفاع هدف قابل درگیری 10 کیلومتر ذکر شد. این موارد نشان می دهد که 9 دی برای پوشش برد و ارتفاع کوتاه تا مرز متوسط طراحی شده است. تقسیم بندی های مختلفی برای حدود بردهای کوتاه، متوسط و بلند وجود دارد.
یک تقسیم بندی به این ترتیب است که از برد 25 تا 90 کیلومتر را برد متوسط و از 90 تا 200 کیلومتر را برد بلند و بیش از آن را در رده راهبردی تقسیم بندی می کنند. در برد کمتر از 25 کیلومتر نیز به طور معمول سامانه برد کوتاه محسوب می شود.
نگاهی کلی
سامانه پدافندی 9 دی از ترکیب موشک های جدید و پیشرفته 9 دی با رادار و خودروی پرتابگر سامانه سوم خرداد ایجاد شده و وظیفه انهدام انواع اهداف معمولی مانند جنگنده و بالگرد و پهپاد را در کنار مأموریت تخصصی انهدام موشک های کروز سریع و بمب های رها شده از هواپیماهای دشمن بر عهده دارد.
موشک 9 دی مانند موشک‌های طائر و صیاد قابلیت لینک شدن با سامانه IRST سوم خرداد را دارند که به آنها امکان می‌دهد در شرایط جنگ الکترونیک شدید و یا فعالیت به‌صورت پسیو، از عملیات‌های سرکوب دشمن در امان بمانند.
سامانه 9 دی به عنوان یک سامانه تمام متحرک و برخوردار از رادار مستقل روی هر پرتابگر در کنار 8 موشک آماده شلیک و قابلیت درگیری همزمان با چند هدف، نقش مهمی در رفع نیاز دفاع هوایی کشور چه در عرصه میدانی برای دفاع از صحنه عملیات در برابر تهاجم دشمن و چه در زمینه دفاع از تأسیسات حیاتی و حتی سامانه های موشکی راهبردی و رادارهای استقراری بر عهده دارد.
تصاویر منتشر شده از سوی نیروی هوافضای سپاه نشان می دهد موشک های این سامانه به مرحله تولید انبوه رسیده اند و با توجه به آمادگی قبلی تولید پرتابگر و رادار، این سامانه مؤثر به زودی در سطح قابل قبولی در کشور به کارگیری می شود.
همچنین همانند سامانه سوم خرداد، احتمال به کارگیری این سامانه روی شناورهای دریایی نیز قوی ارزیابی می شود به ویژه با توجه به اینکه 9 دی سامانه ای تخصصی برای انهدام موشک های کروز ضد کشتی است که تهدید اصلی علیه شناورهای دریایی محسوب می شوند. ساختار سامانه پدافندی 9 دی از نصب دو مجموعه 4 تایی از موشک‌های 9 دی روی پرتابگر سوم خرداد شکل گرفته و هر گردان از سامانه 9 دی که از 4 آتشبار تشکیل شده قابلیت درگیری همزمان با عدد قابل توجه 32 هدف را دارد و نشان دهنده این است که احتمالاً در سطح گردان، یک سامانه کنترل و فرماندهی مجزا هم برای کمک به سامانه کنترل آتش هر واحد وجود دارد که در زمینه بررسی وضعیت اهداف و اولویت بندی برای انهدام و سایر حلقه های زنجیره درگیری با تهدید هوایی کمک می کند.
در هر آتشبار سامانه 9 دی یک یا تعداد بیشتری خودروی حمل و بارگذاری پرتابگرهای جعبه ای (کنیسترهای) Canisters موشک آماده وجود دارد که در کارخانه پر شده و آماده نصب و به کارگیری هستند.
قرارگیری موشک ها در کنیسترها و آن هم به صورت بلوک های چند تایی امکان تخلیه کنیسترهای خالی شده و نصب موارد جدید را ساده تر کرده و به بازگشت سریع پرتابگرها به وضعیت عملیاتی کمک می کند.
ویژگی های 9 دی
در فیلم های منتشر شده از خط تولید موشک 9 دی، عبارت «هدایت فرمانی» روی برخی موشک ها به چشم می خورد. منظور از این عبارت این است که روش هدایت این موشک به صورت دریافت فرامین اصلاحی برای طی مسیر به سمت هدف است.
به عبارت بهتر، هدایت موشک 9 دی توسط لینک داده پرتابگر سوم خرداد انجام می‌شود. در این شیوه که در بسیاری از موشک های سطح به هوا استفاده می شود، خود موشک می تواند فاقد جستجوگر داخلی باشد.
این امر به سبکتر شدن و کوچکتر شدن قطر موشک کمک می کند. البته سامانه راداری زمینی نیازمند قدرت بالاتری است زیرا تا لحظه اصابت باید تمام موشک های خود را به علاوه اهداف ردیابی کرده و با محاسبه فرامین اصلاحی، موشک ها را به هدف برساند.
موشک هایی که به طور کلی فاقد جستجوگر داخلی باشند به میزان قابل توجهی ارزانتر از موشک های دارای جستجوگر ساخته می شوند و به کارگیری آنها در رفع نیازهای تعداد بالا مقرون به صرفه تر می شود.البته امکان ساخت نمونه های دارای جستجوگر راداری از موشک 9 دی نیز با توجه به تجربیات قبلی نیروی هوافضای سپاه در توسعه انواع مختلفی از جستجوگرها برای موشک های پدافند هوایی «طائر»، امکان پذیر است.
موشک های 9 دی از فیوزهای مجاورتی پیشرفته لیزری هم برخوردار هستند تا با رسیدن به بهترین موقعیت نسبت به هدف، انفجار سرجنگی صورت گرفته و هدف منهدم شود. سامانه 9 دی در کنار رادار روی هر پرتابگر به یک جستجوگر اپتیکی از نوع تصویرساز حرارتی نیز مجهز شده است.
این سامانه هم چنین از یک جستجوگر الکترواپتیک قوی برخوردار است که می تواند در شرایط وجود جنگ الکترونیک شدید و یا نیاز به مشاهده تصویر هدف از آن استفاده کند.
به نظر می رسد هر آتشبار سامانه پدافندی 9 دی از دو خودروی حامل موشک و رادار (تلار) TELAR تشکیل شده است. تشکیل هر آتشبار سامانه 9 دی از دو «تلار» با توان فعلی رادار و کنترل آتش سامانه سوم خرداد که در ساخت 9 دی به کار رفته کاملاً سازگار است، زیرا هر واحد رادار سوم خرداد توانایی درگیری با 4 هدف را دارد که برای یک آتشبار شامل دو تلار به عدد 8 هدف و در نتیجه برای یک گردان به عدد 32 هدف می رسیم.
صرف نظر از مورد فوق، به کارگیری 8 موشک روی هر پرتابگر رشد قابل توجهی در جهت بهبود پایایی رزمی این سامانه محسوب می‌شود. منظور از پایایی رزمی، توان درگیری متوالی یا به بیان ساده تر تعداد موشک آماده پرتاب روی هر پرتابگر است که در عرصه نبردهای مدرن امروزی که حملات پرحجم موشکها و پهپادها و بمب های دورایستا از جمله مهمترین مشخصه های نبردهای مدرن و تهدیدات نوین محسوب می شود قابلیت مهمی به شمار می آید.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
