روابط عربستان سعودی با قطر در سال‌های اخیر پرتنش پیگیری شد. عربستان از ژوئن 2017 در اعتراض به سیاست منطقه‌ای قطر، روابط با این کشور را به همراه سه کشور امارات، بحرین و مصر قطع کرد و قطر را مورد محاصره همه‌جانبه قرار داد.
دوحه با مقاومت در مقابل این رویکرد خصمانه آل سعود، حاضر به عدول از سیاست منطقه‌ای خود نشد و نهایتاً نیز با شکست «دونالد ترامپ» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که حامی اصلی محمد بن سلمان بود، ریاض ژانویه 2021 در مسیر احیای روابط با دوحه حرکت کرد.
سفر شیخ تمیم به ریاض دومین سفر طی پنج ماه اخیر است. نخستین سفر وی در ژانویه 2021 انجام شد که با حضور در نشست العلا، رسماً به تنش قطر و عربستان پایان داده شد.
سفر اخیر با دعوت رسمی ملک سلمان، پادشاه سعودی از شیخ تمیم انجام شد. «فیصل بن فرحان» وزیر امور خارجه عربستان روز 28 آوریل گذشته در سفر به دوحه، پیام دعوت ملک سلمان را به شیخ تمیم بن حمد آل ثانی تسلیم کرد.
به نظر می‌رسد، سفر روز گذشته شیخ تمیم به عربستان بر خلاف سفر ژانویه، بیشتر با هدف گفت وگو درباره مسایل منطقه‌ای انجام شده است.
محورهای مهم گفت وگوهای امیر قطر با مقامات ریاض
مطابق گزارش منابع خبری مذاکرات وین میان ایران و 4+1، اوضاع یمن و همچنین اوضاع فلسطین سه محور اصلی گفت وگو میان شیخ تمیم و مقامات سعودی بود.
قطر از جمله کشورهای عربی است که همواره روابط مسالمت‌آمیزی با جمهوری اسلامی ایران داشته و در دام سیاست‌های ضد ایرانی برخی از کشورهای عربی از جمله عربستان گرفتار نشده است.
از سوی دیگر، دوحه همواره تلاش کرد در بحران‌های منطقه‌ای و همچنین در تنش میان کشورها میانجی‌گری کند. اگرچه در سال‌های اخیر که روابط ایران و عربستان قطع است، روابط دوحه و ریاض نیز قطع بود، اما اکنون دوحه درصدد است میان تهران و ریاض میانجی‌گری کند.
محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر پنجشنبه گذشته گفت: "کشورهای حوزه خلیج فارس باید با ایران بر سر یک ساختار جهت رسیدگی به نگرانی‌ها و کاهش تنش‌های منطقه‌ای به توافق برسند."
عربستان و جمهوری اسلامی ایران در یک ماه اخیر گفت وگوهای سازنده‌ای را برای احیای روابط آغاز کردند. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان اخیراً در یک چرخش واضح گفت: "کشورش به دنبال روابط خوب با ایران است."
با این حال، عربستان بر خلاف قطر همچنان درباره ایران نگرانی‌هایی دارد که بیش از همه ناشی از رقابت‌های منطقه‌ای طرفین است. «محمدجواد ظریف» روز 25 آوریل در دوحه با محمد بن عبدالرحمن، وزیر خارجه قطر گفت وگو کرد. به نظر می‌رسد، در سفر شیخ تمیم به ریاض، موضع ایران در خصوص روابط با عربستان و مسایل منطقه‌ای و همچنین مذاکرات وین به اطلاع مقامات ریاض رسید.
تحولات یمن نیز موضوع دیگری است که در دیدار امیر قطر و ولیعهد عربستان مورد گفتگو قرار گرفت. جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن در هفتمین سال خود قرار دارد و تحولات میدانی به خصوص در مارب به نفع ریاض پیش نمی‌رود.
قطر خواستار پایان جنگ علیه یمن است. عربستان سعودی نیز اخیراً با شکست‌های میدانی در داخل یمن و با افزایش حمله‌های ارتش یمن علیه مناطق مختلف عربستان در پی گفتگو با دولت نجات ملی یمن است. این احتمال وجود دارد که قطر زمینه گفتگو میان طرفین را فراهم کند.
موضوع دیگر این است که سفر شیخ تمیم به ریاض همزمان با تحولات در قدس اشغالی و شدت گرفتن حملات رژیم صهیونیستی به مردم فلسطین انجام شد. عربستان و قطر حمله‌های اسرائیل علیه فلسطینی‌ها در قدس و باریکه غزه را محکوم کردند. این احتمال وجود دارد که در این سفر زمینه برگزاری نشست اتحادیه عرب در خصوص فلسطین فراهم شود و همچنین طرفین برای وساطت میان اسرائیل و گروه‌های مقاومت فلسطین به جمع‌بندی برسند.
نکته پایانی اینکه، سفر امیر قطر به عربستان بیانگر این است که ریاض اصلاح سیاست خارجی خود و به خصوص کاهش تنش در روابط با دیگر کشورهای منطقه را پیگیری می‌کند و به این موضوع برای ترمیم وجهه خود در منطقه نیاز دارد.
نویسنده: سیدرضی عمادی
117
بیشتر بخوانید:
استقبال قطر از گفتگوی ایران و عربستان
دومین سفر وزیر خارجه عربستان به قطر در کمتر از دو ماه
