با گذشت کمتر از 24 ساعت هنوز زوایای تحولات شب گذشته اردن مشخص نشد. به طور کلی سه دیدگاه در این خصوص وجود دارد.
کودتای نافرجام شاهزادگان ناراضی
دیدگاه نخست؛ شاهزدگان اردنی علیه عبدالله دوم، پادشاه این کشور کودتای نافرجامی انجام دادند. زمینه خانوادگی و اجتماعی چنین اتفاقی نیز وجود داشته است. شاهزاده «حمزه بن الحسین»، برادر ناتنی شاه اردن انگیزه لازم را برای طراحی چنین توطئه‌ای دارد. شاهزاده حمزه از فوریه 1999 تا نوامبر 2004 منصب ولیعهدی اردن را بر عهده داشته است، اما عبدالله دوم 28 نوامبر 2004 وی را از این سمت برکنار کرد. توجیه برکناری نیز این بود که این منصب تشریفاتی است، اما تحلیل‌گران معتقد هستند پادشاه اردن این منصب را محدود کننده اختیاراتش و مانعی بین خود و مسئولان و مقامات کشور می‌دید.
بنابراین، شاهزاده حمزه انگیزه لازم را برای کودتا داشته و شرایط اجتماعی کنونی نیز زمینه آنرا فراهم کرده است. فساد گسترده حاکم بر دولت که شاهزاده حمزه نیز شب گذشته پس از بازداشت به آن اشاره کرد، افزایش مشکلات اقتصادی مردم که زمینه اعتراض‌های مکرر را فراهم کرده بود و همچنین ناتوانی دولت در مقابله با شیوع کرونا از جمله این زمینه‌های اجتماعی است.
توطئه برنامه‌ریزی شده حکومت عبدالله دوم علیه شاهزادگان رقیب
دیدگاه دوم؛ آنچه شب گذشته در اردن رخ داد کودتا نبود بلکه توطئه برنامه‌ریزی شده خودِ حکومت علیه شاهزاده حمزه و حامیانش در ساختار قدرت بود. خبرگزاری رسمی اردن (پترا) و برخی منابع دیگر داخلی و همچنین رسانه‌های خارجی از روابط مشکوک شاهزاده حمزه، ابراهیم عوض‌الله، رئیس پیشین دیوان سلطنتی و حسن بن زید، با اسرائیل و همچنین دلایل امنیتی به عنوان علل بازداشت این افراد نام بردند. با این حال، منتقدان اردنی بر این باور هستند در پسِ مشکلات کنونی این کشور، برادر ناتنی پادشاه تلاش کرد هم در داخل ساختار قدرت و هم در بین مردم برای خود پایگاه اجتماعی ایجاد کند و این سبب هراس عبدالله دوم شد.
«نصیر العمری»، معارض معروف اردنی با انتشار توئیتی در حساب رسمی خود، علت بازداشت‌های شب گذشته در اردن از جمله بازداشت شاهزده حمزه حسین را افزایش محبوبیت مردمی وی در این کشور عنوان و متهم شدن شاهزاده حمزه حسین به کودتا علیه عبدالله دوم را مشکوک دانسته و آن را اقدامی پیشگیرانه از سوی شاه اردن عنوان کرد که این روزها اوضاع کشور بر وفق مرادش نیست.
اقدام بازیگران خارجی علیه عبدالله دوم
دیدگاه سوم؛ آنچه در اردن رخ داد، اقدام بازیگران خارجی علیه عبدالله دوم بود و در واقع، طراحی حوادث شب گذشته از سوی عربستان، امارات و رژیم صهیونیستی انجام شد. ابراهیم عوض‌الله، رئیس پیشین دیوان سلطنتی که شب گذشته بازداشت شد، روابط نزدیکی با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و محمد بن زاید، ولیعهد امارات دارد. «ناجی الزعبی»، تحلیلگر اردنی با اشاره به وابستگی شاهزاده حمزه به عربستان سعودی، نوشت: «به نظر می‌رسد دست‌هایی تلاش دارند اردن را به لبه پرتگاه بحران و هرج و مرج و آشوب بکشانند.»
پایگاه خبری «عربی 21» نیز نوشت: «حسن بن زید، قبلاً فرستاده ویژه پادشاه اردن در عربستان سعودی بوده است. عوض‌الله در سال 2007، رئیس کاخ پادشاهی الهاشمی و پیش از آن، رئیس دفتر شاه اردن بوده است. این دو فرد بازداشت شده، روابط مستحکمی با عربستان سعودی دارند. بسیاری در اردن بر این باورند که این دو نفر، تابعیت یا گذرنامه سعودی دارند. عوض‌الله در سال‌های اخیر به عنوان مشاور محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی فعالیت داشته است. وی یکی از مهندسان خصوصی‌سازی شرکت نفتی سعودی آرامکو بوده است. حسن بن زید نیز از اشراف «هاشمی» است که در عربستان اقامت دارد و در این کشور سرمایه‌گذاری کرده است.»
صرف‌نظر از اینکه کدام دیدگاه در خصوص اتفاق شب گذشته اردن درست است، یک واقعیت درباره عبدالله دوم وجود دارد. عبدالله بن حسین، پادشاه اردن که از زمان مرگ پدرش «شاه حسین» در هفتم فوریه 1999 به پادشاهی رسیده است، پس از 22 سال شرایط مطلوبی هم در میان مردم و هم در خاندان حاکم و همچنین نزد برخی حاکمان عربی ندارد. // 114
نویسنده: سید رضی عمادی
