براساس تئوری های روابط بین‌الملل، همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی کشورهای منطقه می‌تواند منتهی به ایجاد صلح شده و هرگاه به‌جای دخالت‌های بیرونی، دولت‌های منطقه با یکدیگر به گفت‌وگو نشسته‌اند، بهتر توانسته‌اند به برقراری امنیت کمک کنند.
مهمترین مثال این همکاری‌ها، نشست‌های سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه برای نجات سوریه بود که در نهایت به شکست کامل داعش منتهی شد و توانست یکی از مهمترین معضلات جهانی که بیش از 50 کشور در قالب یک ائتلاف به‌اصطلاح بین المللی عاجز از رفع آن بودند را پایان دهد.
پیش از این، همکاری‌های ایران و عراق نیز کمک کرده بود تا بغداد به دست داعش نیفتاده و یا همکاری‌های قطر و ایران نیز توانسته بود به حل یکی از مهمترین تنش‌های منطقه‌ای که ریاض به‌دنبال آن بود، کمک کند.
در همین راستا همکاری‌های سه‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان نیز الگوی مناسبی برای همکاری‌های بیشتر منطقه‌ای است.
ایران، روسیه و آذربایجان درباره سه موضوع اساسی با یکدیگر منافع مشترک دارند. یکی از این محورها، قرابت‌های اقتصادی است که هر سه کشور نقش مهمی در تامین امنیت انرژی جهان دارند. ایران، روسیه و آذربایجان نقش مهمی در رفع نیازهای گازی آسیا و اروپا را برعهده داشته و همکاری‌های آنها می‌تواند ثبات بازار انرژی را حفظ کند.
یکی دیگر از منافع مشترک سه کشور، منافع امنیتی است. تهران، مسکو و باکو همزمان با خطر داعش در منطقه مواجه هستند. پیش از این داعش با داعیه نفوذ در آذربایجان، سعی کرده بود تا امنیت آسیای میانه را به خطر بیندازد. بنابراین با توجه به‌اینکه پس از شکست داعش در سوریه، این گروهک تروریستی به‌دنبال جایگاه جدیدی برای عرض اندام است، همکاری باکو با تهران و مسکو که تجربه شکست دادن داعش را در کارنامه دارند، می تواند به تامین امنیت این منطقه کمک کند.
همچنین سه کشور در موضع همکاری‌های امنیتی، با مساله دخالت‌های بیرونی روبرو هستند. همکاری‌های آذربایجان با تل‌آویو و واشنگتن بیم نفوذ بازیگران ثبات‌زا در منطقه آسیای مرکزی را افزایش داده است. این درحالی ست که همکاری سه‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان می‌تواند به رفع چالش‌های امنیتی بیشتر کمک کند.
همچنین موضوع استفاده بیشتر از منافع خزر و همکاری کشورهای ساحلی برای ایجاد یک بازار مشترک‌المنافع، از دیگر ظرفیت‌های همکاری‌های سه‌جانبه است که می‌تواند در نشست فردا بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.
تردیدی نباید داشت که بازیگران فرامنطقه‌ای که منافع خود را در ایجاد چالش میان کشورهای منطقه می‌بینند، مانع از تداوم همکاری‌های مشترک خواهند شد. آنها پیش از این با وسوسه ریاض یا ابوظبی سعی کرده‌اند نوعی اختلاف مصنوعی در منطقه حاکم کرده و به پشتوانه آن به دخالت‌های بیشتر بپردازند. این درحالیست که اگر همه کشورها انگیزه لازم را برای حفظ همکاری‌ها داشته باشند، در بلندمدت خواهند توانست به ثبات بیشتر منطقه کمک کرده و باعث شوند که دولت‌های مداخله‌گر به‌ویژه آمریکا، انگلیس و یا فرانسه، نفوذ کمتری در کشورها داشته باشند.113/111
نویسنده: مصطفی انتظاری هروی
بیشتر بخوانید:
همکاری های اقتصادی، سیاسی، امنیتی از اهداف نشست سه جانبه در تهران
رایزنی های سیاسی و اقتصادی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در روسیه
