هر چند دشمنان با انواع تحریم ها سعی کرده اند مانع از پیشرفت های اقتصادی و علمی از جمله در صنعت فضایی ایران شوند، اما با وجود تمام محدودیت‌ها و فشارها، جمهوری اسلامی ایران به انواع فناوری های فضایی و مرتبط با فضا دست یافته است که باید آن را موفقیتی بزرگ برای ایران اسلامی دانست.
پرتاب ماهواره برها و نیز ماهواره های بومی درچند ساله اخیر نماد این پیشرفت بزرگ در عرصه فضایی محسوب می شود. اکنون ایران در بین 10 کشور فضایی جهان قرار دارد که این امر حاصل و ثمره بیش از چهار دهه تلاش و مجاهدت متخصصان این سرزمین بوده و به همین دلیل ایران از جایگاهی قابل اتکا در این صنعت بین کشورهای معدود صاحب این فناوری برخوردار است.
در حال حاضر ساخت پایگاه پرتاب ماهواره در اختیار شش کشور است و ایران رتبه بعدی از نظر توسعه پایگاه فضایی را در اختیار دارد. صنعت فضایی در زمره صنایع دارای فناوری پیشرفته محسوب می شود.
با وجود تمام محدودیت‌های اعمالی، جمهوری اسلامی ایران به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافته است.
طراحی و ساخت ماهواره برها و گام های مهم در زمینه ساخت ماهواره های بومی، پرتاب آنها، دریافت داده ها و در نهایت استفاده از داده‌های دریافتی چرخه کامل این فناوری را شکل می دهد. تفاوت برنامه فضایی ایران با سایر کشورهای منطقه غرب آسیا این است که ایران بر توان داخلی خود استوار بوده و از فناوری بومی و داخلی خود بهره جسته است.
در حال حاضر ساخت پایگاه پرتاب ماهواره در اختیار شش کشور است و ایران رتبه بعدی از نظر توسعه پایگاه فضایی را در اختیار دارد. ایران همچنین در دو سال گذشته با تمرکز روی ماهواره‌بر‌ها گامی مهم در پرتاب ماهواره‌ها برداشته است و پرتاب ماهواره برها را همگام با ساخت ماهواره توسعه داده است؛ اکنون متخصصان ایرانی به چرخه کامل فناوری فضایی یعنی دانش پایگاه پرتاب، پرتابگر، ماهواره، ایستگاه دریافت و کنترل ماهواره و ایستگاه داده‌های ماهواره‌ای دست یافته اند.
ایران چهار ماهواره نیز در مراحل تست نهایی و آماده پرتاب دارد؛ ماهواره «ظفر 2» مراحل نهایی آماده‌سازی خود را می‌گذراند، ماهواره های«ناهید 2 و 1» آماده هستند و ماهواره«پارس 1» نیز تحویل سازمان فضایی ایران شده است. بلوک انتقال مداری «سامان» و موتور فضایی «آرش» نیز در حال گذراندن تست‌های نهایی هستند.
دستاورد فضایی اخیر
آخرین دستاورد فضایی ایران که اخیرا از آن رونمایی شد، ماهواره «نور 2» است.
سردار سرتیپ پاسدار«امیرعلی حاجی‌زاده» فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می گوید: "ما محکوم به رسیدن به فضا هستیم و در آینده سلسله ماهواره‌های نور را خواهیم داشت." به گفته وی، در مجموعه فضایی کشور گام اول این است که در مدار پایینی زمینی (مدار لئو) LEO تثبیت شویم و بعد به سمت مدار 36000 کیلومتر (مدار ژنو سنکرون) برویم.
به گفته «علی بهادری جهرمی» سخنگوی دولت، رویت جهان از فضا با ماهواره‌های ایرانی، یک دستاورد بزرگ راهبردی است.
سرلشکر «حسین سلامی» فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران اولین کشور مسلمانی است که ماهواره در فضا قرار می دهد، گفت: "امروز توانستیم بر دشمن غلبه کنیم و این فناوری های پیچیده و دانش های نوین را به دست آوریم و آن را به یک محصول موفق تبدیل کنیم."
سردار سرتیپ دوم پاسدار «علی جعفرآبادی» فرمانده فضایی نیروی هوا فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم در ماه‌های گذشته عنوان کرده بود که در حوزه‌های ارتباطی لازم است به مدارهای میانی زمین (مدار مئو) MEO و مدار بالایی زمین (مدار ژئو) GEO دست پیدا کنیم. ماهواره فعلی (ماهواره نور) برای شناسایی است و در حوزه‌های ماهواره های ناوبری و ارتباطی نیز وار خواهیم شد.
ماهواره های نور 1 و نور 2، نخستین ماهواره های نظامی ایران هستند که در مدار قرار گرفته‌اند. در مجموع تنها نزدیک به 30 کشور جهان چنین ماهواره‌هایی دارند.
پرتاب نور 2
دومین ماهواره نظامی ایران با نام «نور 2» روز سه شنبه 17 اسفند همزمان با اعیاد شعبانیه توسط ماهواره‌بر سه مرحله‌ای و سوخت ترکیبی «قاصد» نیروی هوافضای سپاه از کویر شاهرود به فضا پرتاب و با موفقیت در مدار 500 کیلومتری زمین تزریق شد.
سردار سرتیپ دوم پاسدار علی جعفرآبادی فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه در باره پرتاب ماهواره نور 2 گفت: پرتابی که امروز شاهد آن بودیم یک ماهواره و ماهواره‌بر تماما ایرانی بود که ساخت آن در مجموعه سپاه رقم خورده بود اما در حقیقت تمامی ارکان فضایی کشور و برخی شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها در ساخت آن دخیل بودند.
نور 2 که ماهواره‌ای سنجشی و شناسایی است با سرعت 7.6 کیلومتر بر ثانیه و 480 ثانیه پس از پرتاب در مدار 500 کیلومتری قرار گرفت.
این دومین ماهواره نظامی ایران است که در مدار نزدیک زمین (LEO) قرار می‌گیرد؛ پیش از این ماهواره نور 1 در 3 اردیبهشت 1399 توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به وسیله ماهواره‌بر سه مرحله‌ای و سوخت ترکیبی «قاصد» به فضا پرتاب و در مدار 425 کیلومتری زمین تزریق شده بود که هنوز هم در مدار زمین قرار دارد.
با پرتاب ماهواره نور 2، جمهوری اسلامی ایران اکنون صاحب دو ماهواره نظامی در مدار نزدیک زمین است. ماهواره نور 2 که نخستین سیگنال‌های آن توسط ایستگاه های زمینی با موفقیت دریافت شد هر 90 دقیقه یک بار به دور زمین گردش خواهد کرد و در هر شبانه‌روز 16 بار از فضای ایران خواهد گذشت و ماموریتش حداقل 3 سال ادامه خواهد داشت.
با توجه به اینکه ماهواره نور 1 با کاهش ارتفاع از 400 کیلومتری به حدود 350 کیلومتری در حال رسیدن به به پایان عمر کارکردی خودش است لذا پرتاب ماهواره نور 2 ضرورت داشته است
نگاهی کلی
در ساخت ماهواره نور 2 و ماهواره‌بر قاصد از فناوری‌های روز دنیا استفاده شده است. فناوری ماهواره‌بر قاصد و موتورهای فضایی آن، فناوری جدید بوده و شامل استفاده از بدنه‌های کامپوزیتی سبک و موتور نازل متحرک است و در لبه دانش روز جهانی قرار دارد.
مرحله اول ماهواره برقاصد سوخت مایع و همان موشک «قدر اچ» است. مرحله دوم موتور سوخت جامد «سلمان» و مرحله آخر یک موتور تزریق مداری برای قرار دادن دقیق ماهواره در مدار است.
ماهواره بر قاصد احتمالا محموله کمتر از 50 کیلوگرم حمل می کند و در هر دو پرتاب خود موفق بوده است. ماهواره نور 2 ارتقا یافته ماهواره نور 1 است و ماموریت آن سنجشی و شناسایی است و اطلاعات جمع‌آوری شده توسط آن می‌تواند کاربرد دفاعی و عمومی داشته باشد.
علاوه بر این، این ماهواره می‌تواند در مقیاس بزرگ و با دید بسیار وسیع از فاصله 500 کیلومتری حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله را هم رصد کند. ماهواره نور 1 با وجود اینکه اولین ماهواره پرتابی سپاه بود بعد از 2 سال هنوز فعال است و بیش از 10 هزار بار به دور کره زمین چرخیده و به مدار 350 کیلومتری رسیده و کمتر از یک سال دیگر هم فعال خواهد بود.
همچنین این ماهواره یک آزمایشگاه عالی فضایی برای ایران بود و از فناوری و تجربیات آن در ساخت ماهواره نور 2 استفاده شده است. ماهواره نور 1 هم همچنان تصاویری باکیفیت به ایران مخابره می‌کند. ماهواره نور1 در کلاس ماهواره‌های LEO بود که در ارتفاع 430 کیلومتری قرار دارد. این ماهواره از کویر مرکزی به سمت دریای عمان پرتاب شده بود و سیگنال دوم آن در شمال غرب کشور (تبریز) دریافت شده بود.
ماهواره نور 1 اولین ماهواره ایران در نقشه راه برنامه‌های ماهواره‌های با مقیاس بزرگتر و مدارهای بالاتر محسوب می شود.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
