تانک‌ها و نفربرهای زرهی یکی از انواع تسلیحاتی است که چندین دهه نقش بسیار مهمی در میدان نبرد زمینی داشته و دارند. این تانک ها و نفربرها حضوری موثر در جنگ های یک قرن اخیر از جنگ جهانی اول تاکنون هم داشته اند.
حدود یک قرن است که جنگ در حوزه زمینی بدون بهره‌گیری از تانک‌ها و نفربرهای زرهی امکانپذیر نیست و این شرایط ایجاب می‌کند تا جهت مقابله با انواع نفربرها، تانک‌ها و سامانه‌های زرهی و کسب برتری نسبی در این بخش از منازعات، تمهیدات تسلیحاتی لازم صورت گیرد به واقع پیشرفتی که در حوزه رزم زرهی به وجود آمده باعث شده تا برای مقابله با انواع ادوات زرهی و کسب برتری نسبی در این زمینه ، اقدامات مختلفی از ساخت انواع توپ های ضد تانک تا راکت اندازها و موشکهای ضد زره انجام شود.
در چند دهه اخیر تمرکز بیشتر در زمینه ساخت انواع موشک های ضد زره بوده و در این حوزه فعالیت‌های زیادی انجام گرفته است. با تقویت زره تانک‌ها و ادوات زرهی و همچنین نصب سامانه‌های دفاع فعال روی این تجهیزات، استفاده از موشکهای ضد زره معمولی برای انهدام تانک‌ها کم کم اثرگذاری خود را از دست داد و رفته رفته نسل جدیدی از مهمات ضد زره وارد میدان شدند که موشک‌هایی با سرجنگی قوی تر و همچنین قابل هدایت از مسافت‌های طولانی بودند.
بومی سازی
در همین راستا صنعت دفاعی و سازمان جهاد خودکفایی نیروهای مسلح ایران نیز جهت بروزرسانی و بومی‌سازی تسلیحات زمینی، انواع سلاح‌های ضدزره را متناسب با نیاز روز کشور و جنگ‌های ناهمتراز طراحی و تولید کرده و در اختیار نیروهای مسلح قرار داده که در رزمایش‌های مختلف مورد آزمون قرار گرفته اند.
توجه به ساخت انواع تسلیحات ضد زره به ویژه موشک های ضد تانک از دوران دفاع مقدس شروع شد، در آن برهه انواع تانک‌ها، خودروهای رزمی زرهی پیاده نظام و انواع نفربرها در اختیار ارتش عراق بود ولزوم مقابله با آن با توجه به استفاده گسترده ارتش بعثی از انواع ادوات زرهی وجود داشت.زرمندگان ایرانی در ابتدای جنگ فقط دو موشک تاو و دراگون را در اختیار داشتند که در دوره حکومت پهلوی از ایالات متحده خریداری شده بود، همین موضوع باعث شد تا طراحان و متخصصان حوزه نظامی وارد فاز طراحی موشک ضدزره شوند، البته در این دوره موشکهای ضد زره ای که از ارتش بعث عراق گرفته شد، مانند موشک ضدزره مالیوتکا در ایجاد انگیزه برای مهندسی معکوس آن بی تاثیر نبود.
موشک مالیوتکا که توسط شوروی ساخته شده، در دوران جنگ تحمیلی در اختیار ارتش بعثی عراق بود، در جریان چند عملیات به غنیمت رزمندگان اسلام افتاد که پایه ساخت نمونه‌های داخلی شد.پس از تولید این سلاح به روش مهندسی معکوس که منجر به ساخت موشکهای ضدزره چون رعد شد، فرآیند طراحی و تولید نمونه‌های ایرانی آغاز شد. در سال‌های بعد از جنگ تحمیلی، موشکهای جدیدی مانند کورنت و کونکورس به سازمان رزم نیروهای مسلح اضافه شد که قابل حمل توسط نفر بودند و ازاین رو از قابلیت‌های تاکتیکی بهتری نسبت به موشک تاو برخوردار بودند.متخصصان صنایع دفاعی کشور برای تولید این دو موشک در داخل کشور نیز دست به کار شدند و موفق شدند موشک توسن را با الهام از موشک« ام 113 کونکورس» در حوالی سال 2000میلادی و در سال 1391 نیز موشک دهلاویه را با الهام از موشک کورنت طراحی و تولید کنند.
مشخصات و ویژگی ها
موشک ضدزره توسن از جمله اولین تولیدات بومی نیروهای مسلح کشور با استفاده از روش مهندسی معکوس محسوب می شود. این سلاح برای انهدام انواع هدف‌های زرهی ثابت و متحرک مجهز به زره‌های واکنشی و غیر واکنشی استحکامات بتنی و اهداف دریایی قابل استفاده است. تکنولوژی این موشک چند سالی‌است که به چرخه دفاعی ایران ورود پیدا کرده و در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مانند نیروی زمینی ارتش بالاخص در نقاط مرزیِ ایران بکار گرفته شده است. موشک «توسن» در واقع نوع بهینه سازی شده موشک ضدزره «کنکورس» است که برای نخستین‌بار در دوره شوروی طراحی و تولید شده است.
موشک ضد رزه توسن که از تسلیحات پیشرفته ضد زره محسوب می شود دارای فن آوری پیچیده ای است تا به هر تهدید پاسخ مناسب دهد.توسن، موشکی با قابلیت‌های متنوع است که قابلیت انهدام زره‌های واکنشی، استحکامات بتنی، اهداف هوایی پروازی در ارتفاع پائین و اهداف دریایی را دارد. هدایت این موشک نیز نیمه خودکار فرمان به خط دید است و کاربر طی پرواز موشک تنها باید نشانه موجود در دوربین را روی هدف نگه دارد.
سر جنگی دو مرحله‌ای، جرم نه چندان زیاد موشک و پرتابگر، قابلیت بکارگیری از پرتابگرهای زمینی ویا نصب شده روی خودروهای زرهی، ارتفاع کم پرتابگر در هنگام استقرار روی زمین و آماده سازی سریع پرتابگر برای شلیک از ویژگی‌های این سامانه است.
موشک توسن ۲۶.۵ کیلوگرم جرم دارد که ۳.۲ کیلوگرم از آن مربوطه به سرجنگی است. برد آن بین ۷۰ تا ۴۰۰۰ متر، بیشینه سرعت آن به کمک پیشران سوخت جامدش ۲۰۰ متر بر ثانیه، احتمال اصابت آن به هدف ۹۵درصد و میزان نفوذ آن در عمق زره تا ۶۷۰ میلیمتر است. برد این موشک در شب به ۲۵۰۰ متر می‌رسد.
این موشک در ایران علاوه بر استفاده با پرتابگر ثابت زمینی روی ادواتی از جمله خودروهای راهکنشی(تاکتیکی) سفیر و نفربرهای براق و بی ام پی-۲ نصب شده است. ساختار پرتابگر موشک توسن به گونه ای است که کاربر در ارتفاع پایین تر از لوله حاوی موشک قرار می گیرد در نتیجه اولاً از آتش پیشران سوخت جامد آن تا حدودی در امان مانده و همچنین امکان مخفی شدن در عوارض طبیعی یا مصنوعی برای امنیت بیشتر از آتش دشمن را دارد.
مهم‌ترین ویژگی توسن این است که با ۲ سرجنگی در فاصله ۷۵ متر پس از شلیک از موشک‌انداز مسلح می‌شود و می‌تواند هر هدفی را در فاصله‌های دوردست منهدم کند، چرا که نوع هدایت آن «فرمان نیمه خودکار به خط دید»موسوم به «ساکلوس» است. Semi-automatic command to line of sight)= (saclosدر این نوع هدایت
کاربر موشک، هدف را از لحظه شلیک تا برخورد در دستگاه هدایت در خط دید خود قرار می دهد، دستگاه فرمانها را به موشک رسانده، مسیر آن را اصلاح می کند. دستگاه هدایت به سه طریق اصلی به موشک فرمان می دهد که در باره موشک توسن از طریق سیم است. بدین ترتیب هدایت این موشک را نیمه خودکار و سیمی و کنترل آن از طریق بالک های دماغه است. این نوع هدایت باعث می‌شود موشک از نقاط استتار شده شلیک شده و راحت‌تر عمل کند، به همین دلیل از این هدایت در برابر اهداف زمینی مانند تانک‌ها و پناهگاه‌ها استفاده می‌شود. موشک توسن مخصوص عملیات‌های نفوذی، تهاجمی و جنگ و گریز تعبیه شده و کاملا منطبق با اصول نبرد نامتقارن است. چنانچه این موشک دارای سر جنگی 2 مرحله‌ای باشد با عنوان 9m113m خوانده می‌شود.
دیگر ویژگی‌های توسن باعث شده تا این موشک را بتوان از روی نفربر زرهی بی ام پی 2و لانچر زمینی شلیک کرد، البته این لانچر قابل نصب بر روی خودروی جیپ هم هست و می‌توان این موشک را به دوربین حرارتی دید در شب نیز مجهز کرد.
طول این موشک حدود ۱۳۰ سانتیمتر، قطر آن نزدیک به ۱۳۵ میلیمتر، نوع سرجنگی آن heat و نوع سوخت آن جامد دو پایه است. سبک بودن، امکان حمل آسان پرتابگر، سرعت عمل در شناسایی اهداف، امکان تغییر سریع ۳۶۰ درجه‌ای، قابلیت انهدام همه نوع اهداف، قابلیت استفاده در جنگ‌های کلاسیک و نامنظم، برد نسبتا زیاد، هدایت مطمئن، احتمال اصابت فزاینده، سبک بودن، سرعت عمل در شناسایی هدف و امکان هدایت و کنترل آن در شب از دیگر ویژگی‌های این موشک است که آن به سلاحی تهاجمی، نفوذی و مرگبار تبدیل می‌کند.
نیروهای مسلح کشورمان از موشک توسن برای عملیات‌های نفوذی، تهاجمی و جنگ و گریز استفاده می‌کنند و امروز این موشک کاملا منطبق با اصول نبرد ناهمگون و تهدیدات روز تولید می‌شود. موشک های فعلی ضد زره کشور برای انهدام طیف وسیعی از اهداف مانند نفربرهای زرهی، تانک های سبک وزن شناسایی، سنگرهای مستحکم و خودروها و حتی بالگردها کارایی دارند.تولید این موشکهای ضدرزه در کنار سایر تجهیزات پیشرفته، چون تانک‌ها، نفربرها و سایر تسلیحات بومی قدرت نظامی ایران را در زمینه تسلیحات زمینی به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
