حوزه کروزهای زمینی، عرصه‌ای بسیار حساس و مهم تلقی شده و امروزه بسیاری از کشورهای قدرتمند دنیا، غالب توان تهاجمی خود را بر پایه استفاده از این موشک‌ها ی کروز قرار داده‌اند.
موشکهای کروز به‌دلیل هزینه کمتری که در فرآیند تولیدشان به‌نسبت تولید موشکهای بالستیک دارند و از سوی دیگر، مؤلفه‌هایی که در فرآیند حرکت موشک به‌سوی هدف (اعم از پروفایل پروازی و فرآیند شلیک و هدایت) دارند، مدتهاست به عنوان سلاحی موثر مورد توجه قرار دارند.
قابلیت هدایت و تغییر مسیر از جمله قابلیت‌های موشکهای کروز است، اغلب موشکهای کروز مجهز به موتور جت هستند، این موشک‌ها برای عبور از سد رادارهای شناسایی دشمن در سطح پائین و با سرعت تقریباً مافوق صوت یا نزدیک به صوت اهداف دشمن را مورد اصابت قرار می‌دهند.
نکته بسیار مهم، پیچیده‌تر بودن سامانه‌های هدایت، کنترل و ناوبری در کروزهای ضد اهداف زمینی نسبت به کروزهای ضدکشتی است. برخلاف موشکهای ضدکشتی که به یک ارتفاع سنج برای تنظیم ارتفاع از سطح آب و رادار برای کشف و ردگیری شناور دشمن در فاز نهایی پرواز و یک سامانه ناوبری اینرسی برای هدایت در میانه مسیر مجهز هستند، کروزهای زمینی به واسطه لزوم حرکت روی عوارض زمینی، علاوه بر سامانه‌های ناوبری اینرسی، نیازمند سامانه‌هایی برای تعیین بسیار دقیق مسیر حرکت تا نقطه هدف هستند.
در کروزهای دریایی، رادار از مسافت چند ده کیلومتری به راحتی شناور دشمن را پیدا می‌کند اما کروزهای زمینی باید با دقت به هدفی در حد و اندازه یک ساختمان برخورد کنند.
با توجه به حساسیت و دقت موشکهای کروز زمینی طراحی و ساخت این دسته از موشک‌ها در ایران نشان دهنده توان بالای صنعت دفاعی کشور در توسعه این نوع تسلیحات است. صنعت دفاعی کشور با ساخت کروزهای زمینی «یاعلی (ع)» و«سومار» که بعداً با کروز «هویزه» با برد 1350 کیلومتر دنبال شد، توانایی خود را در ساخت موشک های کروز با برد متوسط و بالا نشان داده است.
نگاهی کلی
موشک کروز یاعلی (ع) نخستین موشک کروز حملات زمینی است که توسط هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی و ساخته شده است. شلیک این موشک، از روی سکوهای زمینی بوده و دارای قابلیت پرتاب از روی هواپیما نیز است.
موشک کروز یاعلی (ع) در23 اردیبهشت 1393 با حضور حضرت آیت الله خامنه ای فرمانده معظم کل قوا در بازدید ایشان از نمایشگاه دستاورد‌های نیروی هوافضای سپاه رونمایی شد.
این موشک در این نمایشگاه با رنگ قرمز به نمایش درآمد و براساس اعلام مسئولان دارای یک موتور توربوجت با برد 700 کیلومتری است و سر جنگی این موشک هم در حدود 200 کیلوگرم وزن دارد.
سردار «امیرعلی حاجی‌زاده» فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، درباره موشک کروز یاعلی (ع)، بیان داشت: "این یک موشک کروز زمینی است که توسط هوافضای سپاه ساخته شده و علاوه بر آن، کروز زمینی دیگری نیز در وزارت دفاع ساخته شده است."
این موشک، جزو اولین موشکهای کروز زمینی ساخت ایران است که جدای از قابلیت پرتابِ آن از روی سکوهای زمینی، دارای امکان پرتاب از روی مدل‌های مختلفی از هواگردها یعنی جنگنده‌ها و بالگردها را دارد که این امر سبب افزایش قابل توجهِ بُرد آن می‌گردد.
سردار حاجی‌زاده در همان سال اعلام کرد که موشک کروز یاعلی (ع) که از روی سکوهای زمینی شلیک می‌شود، قابلیت نصب بر روی جنگنده های سوخو 22 سپاه در کشور را نیز دارا است.
«محمد اسلامی» معاون وقت وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در بهمن 1393 با اشاره به تولید موشک کروز یاعلی (ع) گفت: "کلیه موشکهای کروز اساسا یکی از کاربردهای‌شان این است که بتوانند روی پرنده‌ها نصب شده و به عنوان موشکهای هوا به سطح به کار گرفته شوند و موشک کروز یاعلی (ع) هم از این قاعده مستثنی نیست."
وی در این باره افزود: "نصب موشک و سیستم سلاح روی هر هواپیمای جنگی، بستگی به طرح تاکتیکی و عملیاتی دارد که آن جنگنده قرار است برای اجرای آن اعزام شود و بر همین اساس، مهمات متناسب با هدف هم انتخاب می‌شود."
اسلامی تأکید کرد: م"وشک کروز یاعلی (ع) قابل نصب روی تمام جنگنده‌ها بوده و قابلیت پرتاب این موشک از هواگردهای مختلف سبب افزایش قابل توجه برد آن می‌گردد. ضمن اینکه موشک یاعلی قابلیت های لازم برای انهدام اهداف دریایی دوربرد را نیز دارد."
ویژگی ها
با توجه به تصاویری که از رونمایی موشک کروز حمله زمینی یاعلی (ع) منتشر شده می توان گفت که این موشک دارای یک بدنه استوانه‌ای، بال‌های مستطیلی ثابت، موتور جت در انتهای بدنه و ورودی هوا در زیر آن و بالک‌های کنترلی در انتهای بدنه است.
مجموعه بالک‌های کنترلی موشک یاعلی (ع) در انتهای بدنه قرار گرفته‌اند. این مجموعه شامل یک سطح عمودی و دو سطح با زاویه غیر عمود است. هر یک از این سه سطح کنترلی با دیگری زاویه 120 درجه دارد.
با توجه به وجود بال بزرگ در این موشک و شکل مقطع آن می‌توان گفت بیشینه سرعت موشک کروز یاعلی (ع) مانند سایر موشکهای همرده کمتر از سرعت صوت است. در واقع در این موشک‌ها ایجاد نیروی «برآ» بیشتر وابسته به سطح ایجاد کننده این نیرو ونه سرعت پروازی آن است.
در نتیجه موشک با پرواز با سرعت کمتر که به معنی مصرف سوخت پائین‌تر است در مقایسه با موشکهای پرسرعت هم اندازه، به برد بیشتری می‌رسد. مشابه بسیاری از موشکهای کروز پرتاب شونده از زمین، موشک یاعلی (ع) دارای یک بوستر سوخت جامد بوده که کار رساندن موشک از سرعت صفر به سرعت‌های چند صد کیلومتر بر ساعت را بر عهده دارد. پس از اتمام کار این بخش و جدا شدن آن، موتور اصلی جت موشک شروع به کار کرده و آن را تا هدف می‌رساند. روی این موتور راکتی اولیه دو سکان افقی (پایدارساز) بزرگ و یک سکان عمودی کوتاه نیز به کار گرفته شده است.
مشخصات موشک کروز زمینی یاعلی (ع)
نوع: موشک کروز میان برد زمین پرتاب
طراح وسازنده: نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
برد عملیاتی: 700 کیلومتر
وزن کلاهک موشک: 200 کیلوگرم
نوع موتور: توربوجت
ویژگی‌ها: قابلیت شلیک از پرتابگر‌های زمینی و شلیک از جنگنده سوخو 22 سپاه
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
