در یک میدان مین معمولاً از انواع مختلف مین‌های ضدنفر، ضدخودرو و ضدتانک به‌صورت همزمان و کنار سایر تله‌های انفجاری و موانع متعدد برای سد کردن پیشروی نیروهای دشمن استفاده می‌شود.
پاکسازی میادین مین چه در زمان عملیات و چه پس از آن امری اجتناب‌ناپذیر است و همیشه با مخاطرات فراوانی همراه است. پاکسازی میادین مین توسط عامل انسانی هم وقت‌گیر است هم احتمال افزایش تلفات انسانی را بالا می‌برد، از همین رو نیروهای مسلح کشورهای مختلف به‌فکر به کار گیری تجهیزاتی افتادند که هم سرعت بیشتری در پاکسازی میادین مین داشته باشد و هم احتمال تلفات نیروی انسانی را کاهش دهد.
بدین منظور روش‌های متفاوتی برای پاکسازی میادین مین تعریف شده که یکی از امن‌ترین آن‌ها استفاده از خودروهای مینکوب است که توسط کشورهای مختلفی ساخته می‌شوند.
به این روش، «پاکسازی با ماشین‌آلات یا مینکوب» گفته می‌شود. این دستگاه‌ها با استفاده از سنگینی غلطک‌ها و یا ضربات دورانی و پی در پیِ چکش‌هایی که در جلوی دستگاه نصب گردیده، باعث انفجار و یا متلاشی شدن مین‌ها گردیده و میادین مین را پاکسازی می‌نمایند.
از جمله مزایای این دستگاه‌ها می‌توان به داشتن حفاظ زرهی، استفاده از کمترین نفرات، بالا بودن ضریب پاکسازی و سرعت عمل در پاکسازی اشاره کرد. در مین‌کوب‌های ضربه‌ای، در جلوی زره‌پوش یا خودرو، محوری نصب گردیده و به این محور در فواصل مختلف زنجیرهایی متصل شده است. هنگامی که خودرو شروع به کار می‌نماید، این محور نیز فعال شده و در نتیجه گردش محور، زنجیرها هم شروع به گردش نموده و به زمین اصابت می‌نمایند.
بر اثر این ضربات، مین‌های مدفون در زمين منفجر می‌گردند. اين زنجيرها به قدری قوی هستند كه در برابر انفجار مين‌های ضد نفر هيچگونه آسيبی نمی‌بينند. چنانچه زنجير در اثر انفجار آسيب ببيند، به راحتی قابل تعويض می‌باشد. مین کوب های موثر و دارای کارآیی دارای دو خصویت عمده یعنی بدنه ای زرهی و مقاوم به انفجار و مکانیزم پاکسازی مناسب که عمق و عرض پاکسازی مناسبی را ارائه دهد هستند.
مین کوب های ایرانی
بسیاری از مناطق مرزی ایران در جریان جنگ تحمیلی، توسط نیروهای ارتش بعث عراق مین‌گذاری شده است که علی‌رغم تلاش‌های فراوان، بسیاری از این مناطق پس از گذشت سال‌ها هنوز پاکسازی نشده است، ضمن آنکه در دوره دفاع مقدس و پس از آن، بسیاری از مردم و نیروهای مسلح در جریان برخورد با مین جان خود را از دست داده یا جانباز شده‌اند.
بر همین اساس، نظر به اهمیت پاکسازی میادین مین و جلوگیری از تلفات انسانی، صنایع دفاعی جمهوری اسلامی مبادرت به ساخت انواع خودروهای مینکوب نموده است.
«تفتان» یک خودروی زرهی مینکوب، برای پاکسازی میادین مین است که توسط صنایع شهید کلاهدوز وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح طراحی و ساخته شده‌است.
از این مینکوب تاکنون دو مدل «تفتان ۱»، «تفتان ۲» و «تفتان 3» طراحی و ساخته شده است.
وزيری، رئيس وقت ستاد پاكسازی ميادين آلوده به مين كشور در اين زمينه گفته است: "اين مين كوب برابر نياز ما به رفع آلودگی مناطق مرزی هشت سال دفاع مقدس ساخته شده است. ما بايد مجموعه ای از توليدت را در ارتباط با رفع آلودگی مين در اختيار داشته باشيم كه مين كوب‌هاي تفتان1 و تفتان 2 مقداری از نياز ما را در اين رابطه پوشش خواهد داد."
تا سال 1384 ده دستگاه مین کوب تفتان 2 در اختيار نيروهای ستاد پاكسازی بوده و قرار بود تا چهارصد دستگاه ديگر به ستاد پاكسازی ميادين مين كشور وارد شود. مینکوب های تفتان 1 و تفتان 2 که در مدل اول، دارای مکانیزم پاکسازی کوبشی و در مدل دوم، دارای مکانیزم پاکسازی محور گردان با زنجير و چكش است، نمونه یک مینکوب قدرتمند ساخت ایران محسوب می‌شوند. ضمن اینکه تفتان 3 نیز با قابلیت مانور بالاتر برای عملیات در مناطق ناهموار کاربرد دارد.
مینکوب تفتان 1
این مینکوب قابلیت پاکسازی مین‌هایی تا وزن ۱۰ کیلوگرم و عمق ۳۰ سانتیمتر را دارد و در هر ساعت می‌تواند بین سه تا شش هزار متر مربع را پاکسازی کند. این خودروی زرهی، مین‌های ضدتانک، ضدخودرو و ضدنفر را پاکسازی می‌کند.
عمق پاکسازی این خودرو 30 سانتیمتر و عرض پاکسازی آن بیش از سه متر است./////// این خودرو با شنی حرکت می‌کند و عملکرد خودکار دارد. بدنه زرهی و قابلیت جابجایی زیاد از خصوصیات آن به‌شمار رفته است. سرعت پاکسازی این خودرو در سطح، 2 تا چهار کیلومتر بر ساعت است.
موتور این وسیله یک موتور دیزلی 240 اسب بخار است که با گازوئیل کار می‌کند. خدمه این دستگاه، 2 نفر هستند.در حين انجام عمليات پاكسازی، اپراتورهای آن نيز كاملاً از خطر انفجار مصون می‌مانند. استفاده از اين دستگاه جهت پاكسازی ميادين مين، باعث حفظ جان افراد و افزايش سرعت پاکسازی می‌شود.
ویژگی‌های مینکوب تفتان 1
- شنی‌دار
- عملكرد خودكار
- بدنه زرهی
- قابليت جابجايی زياد
- شرايط مطلوب خدمه
- حداكثر قدرت پاكسازی و انفجار مين 10 كيلوگرم تی ان تی
- عمق پاكسازی 30 سانتيمتر
- عرض پاكسازی 04/3 متر
- مكانيزم پاكسازی كوبشی
- سرعت پاكسازی در سطح 2 تا 4 كيلومتر در ساعت
- محرك خودرو بولدوزر
- محرك وسيله نقليه موتور گازوئيلی
- سيستم محافظ خودرو زرهی
- موتور محرك شفت: موتور ديزلی 240 اسب بخار
- سيستم انتقال نيرو هيدرواستاتيك
- سيستم كنترل از راه دور قابليت نصب دارد
- خدمه: 2 نفر
- كابين: زرهی با شيشه ضد انفجار
مینکوب تفتان 2
مین کوب تفتان 2 نسبت به نسخه قبلی یعنی تفتان 1 در شاسی، بدنه و تجهیزات، ارتقاء یافته است. قابلیت مانور عملیاتی بالاتر، توانایی انهدام مین‌های ضدنفر تا ضد تانک، کاربری آسان، بهره‌برداری از قطعات موجود در بازار داخلی در ساخت و کنترل عمق پاکسازی خودکار، از جمله قابلیت‌های متمایز این دستگاه با نمونه قبلی عنوان شده است.
موتور دستگاه 280 اسب بخار از نوع بنز OM 355 A عنوان شده است. سیستم انتقال قدرت آن مکانیکی و هیدرواستاتیکی است و حداکثر سرعت آن در سطح 15 کیلومتر بر ساعت است.
این خودرو از سال 1384 و پس از دو مرحله آزمایش، به مرحله عملیاتی شدن رسید و در منطقه شلمچه ایران به کار گرفته شد. اين خودروی پيشرفته كه بدست متخصصان توانمند وابسته به صنايع دفاع ساخته شده است دارای 26 تن وزن، سامانه انتقال قدرت هيدرواستاتيک و مكانيک، بدنه تمام زرهی با شيشه‌های كابين ضد انفجار است كه در برابر انفجاراتي تا 10 كيلو گرم تی ان تی مقاومت می کند.
تفتان 2 كه ظرفيت دو سرنشين را دارد بوسيله محور گردان، زنجير چكش در هر نوع وضعيت آب و هوايی ميادين آلوده به مين را در عمق سی سانتی و عرض سه متری زمين پاكسازی می كند و برای پاكسازی يک هزار متر زمين در ساعت توانايی دارد.
این در حالي است كه نمونه خارجی اين خودرو فقط 90 متر زمين را در يک ساعت پاكسازی مي كند. هزينه ساخت تفتان 2، مبلغ 245 ميليون تومان و هزينه خارجی آن 750 هزار يورو البته در سال 1384 بوده است. از مشخصات بارز مين كوب تفتان 2 همچنين بومی سازی قطعات آن در داخل كشور است.
ویژگی های مینکوب تفتان 2
خودرو زرهی تفتان 2 از قابليت بالای عملياتی در ميدان‌های مختلف آلوده به مين برخوردار می‌باشد. از ويژگی‌های بارز مين‌كوب تفتان 2 موارد ذیل است:
- شاسی و بدنه و تجهيزات مين‌كوبی كاملاً زرهی
- قابليت مانور عملياتی بالا نسبت به نمونه‌های مشابه
- توانايی انهدام مين‌های ضد نفر و قوی ترين مين‌های ضد تانک
- به كارگيری آسان و عدم نياز به آموزش‌های طولانی اپراتوری
- استفاده از تجهيزات و قطعات استاندارد موجود در بازار داخلی
- پاكسازی با عرض بيش از 3 متر به عمق 30 سانتی متر
- كنترل عمق پاكسازی خودكار
- نوع موتور بنز OM 355 A
- قدرت موتور 280 اسب بخار
- سيستم انتقال قدرت مكانيكی و هيدرواستاتيكی
- نوع كابين تمام زرهی با شيشه ضد انفجار
- تعداد خدمه 2نفر
- وزن 26 تن
- مكانيزم پاكسازی محور گردان با زنجير و چكش
- حداكثر قدرت انفجار مين 10 كيلوگرم T.N.T
- عرض پاكسازی 04/3 متر
- عمق پاكسازی 30سانتيمتر
- سرعت پاكسازی 2 تا 3 كيلومتر در ساعت
- حداكثر سرعت 15 كيلومتر در ساعت
- حداکثر شیب طولی 35 درجه
مینکوب تفتان 3
مینکوب تفتان 3 که نسل سوم از مین‌کوب‌های ایرانی است، به صورت مکانیزه اقدام به پاکسازی می‌کند. پاکسازی تپه ماهورها و خاکریزها از ویژگی های این خودرو زرهی عنوان شده است.
عمق پاکسازی این دستگاه 25 سانتی متر و عرض پاکسازی آن 180 سانتی متر است. حداکثر سرعت آن 2 کیلومتر بر ساعت است موتور آن از نوع پرکینز با قدرت ۱۸۲ اسب بخار است.
ویژگی های تفتان 3
- حداکثر قدرت پاکسازی 9/ 0کیلوگرم تی ان تی
- عمق پاکسازی 25 سانتیمتر
- عرض پاکسازی 1.8 متر
- مکانیزم کوبش چکش و زنجیر
- حداکثر سرعت پاکسازی 2 کیلومتر در ساعت
- موتور پرکینز به قدرت 182 اسب بخار
- حداکثر شیب طولی 35 درجه
- وزن مین کوب 7 تن
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
