این دومین سفر شی جین پینگ به عربستان طی 6 سال گذشته است. رئیس جمهوری چین در سال ۲۰۱۶ هم به عربستان سعودی سفر کرده بود. خبرگزاری رسمی عربستان اعلام کرد این سفر بنا به دعوت سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان بوده و هدف آن گسترش روابط تاریخی و مشارکت راهبردی میان دو کشور است. «مائو نینگ»، سخنگوی وزارت خارجه چین روز چهارشنبه گفت که این سفر، بزرگ‌ترین و بالاترین سطح مناسبات دیپلماتیک بین پکن و جهان عرب از زمان تأسیس جمهوری خلق چین است. در خصوص این سفر چند دیدگاه وجود دارد.
چرخش به شرق عربستان
برخی بر این باور هستند که سفر رئیس جمهوری چین به ریاض به منزله چرخش عربستان سعودی به شرق است. محمد بن سلمان استقبال گرمی از شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین به عمل آورد. این استقبال گرم در حالی است که بن سلمان پیش از این استقبال سردی از جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا داشته است. علاوه بر این، چین در حال حاضر بزرگ‌ترین شریک تجاری عربستان سعودی است. ارزش صادرات عربستان به چین در سال گذشته میلادی بیش از ۵۰ میلیارد دلار بوده و بیش از ۱۸ درصد از کل صادرات این پادشاهی را تشکیل می‌داده است. قرار است در سفر شی جین پینگ به ریاض قراردادهایی به ارزش 30 میلیارد دلار با چین امضا شود.
نارضایتی عربستان از آمریکا
دیدگاه دیگر این است که گسترش روابط عربستان سعودی با چین به منزله چرخش به شرق نیست بلکه ابراز نارضایتی شدید ریاض از واشنگتن است. دولت آمریکا از زمان به قدرت رسیدن جو بایدن در ژانویه 2021 رفتار تحقیرآمیزی با عربستان سعودی و به خصوص محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور داشته است. بن سلمان تا پیش از سفر ژوئیه گذشته جو بایدن به عربستان در انزوای سیاسی ناشی از فشارهای حقوق بشری آمریکا فرو رفته بود. حتی پیش از بایدن نیز دونالد ترامپ رفتار تحقیرآمیزی را به خصوص در سیاست کلامی خود در قبال عربستان داشته و بارها عنوان کرده بود که بدون حمایت واشنگتن، ریاض دو هفته هم دوام نمی‌آورد. این رفتارها به خصوص در زمان بایدن سبب شد مقامات سعودی به این جمع‌بندی برسند که آمریکا آن گونه که لازم است از عربستان حمایت نمی‌کند.
انتظار ریاض این است که واشنگتن با آن مانند یک «متحد» رفتار کند نه یک «شریک». از این رو، ریاض با هدف ابراز نارضایتی خود از واشنگتن، گسترش روابط با پکن را در پیش گرفته و این به معنای چرخش به شرق نیست. «جان آلترمن»، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن، می‌گوید: «گرچه به نظر می‌رسد که روابط عربستان با چین بسیار سریع‌تر نسبت به ایالات متحده در حال رشد است، اما روابط واقعی قابل مقایسه نیستند. روابط با چین در مقابل روابط با ایالات متحده، از نظر پیچیدگی و صمیمیت، کم‌رنگ و کم‌اهمیت است.»
بهره‌گیری عربستان از قابلیت اقتصادی چین
دیدگاه سوم این است که عربستان چرخش به شرق و دور شدن از غرب به خصوص آمریکا را اتخاذ نکرده بلکه چین بزرگ‌ترین قدرت اقتصادی حال حاضر جهان است و عربستان سعی دارد از این قابلیت پکن برای منافع اقتصادی خود بهره گیرد. روابط دو کشور نیز خاصیت اقتصادی دارد و کمتر جنبه امنیتی و نظامی پیدا کرده است. یکی از دلایل نیز این است که ساختار امنیتی عربستان در اختیار آمریکا قرار دارد و این کشور به لحاظ امنیتی وابستگی زیادی به واشنگتن دارد. در همین حال، برخی نیز هشدار می‌دهند گسترش روابط با پکن می‌تواند خشم واشنگتن را در پی داشته باشد و سبب تقویت شکاف میان عربستان و آمریکا شود که این موضوع برای جاه‌طلبی‌های بن سلمان یک تهدید جدی است و می‌تواند زمینه حمایت آمریکا از دیگر شاهزادگان سعودی را فراهم کند. «ایهم کامل»، رئیس‌خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه اوراسیا در این‌باره می‌گوید: «ریاض بر اساس محاسبات استراتژیک کار می‌کند که باید با پکن همگام باشد، چون اکنون یک شریک اقتصادی ضروری و واجب است. مطمئناً این خطر وجود دارد که گسترش روابط با چین نتیجه معکوس داشته باشد و منجر به شکاف بیشتر در روابط ایالات متحده و عربستان سعودی شود اما محمد بن سلمان مطمئناً این را از سر کینه و لجبازی دنبال نمی‌کند.»
نویسنده: سید رضی عمادی
/ 114
