«خالد الخالدی» در گزارشی در پایگاه العربی الجدید نوشت روابط میان ترکیه با هر یک از کشورهای حاشیه خلیج فارس، متفاوت است. به نظر می رسد که پس از محاصره قطر، وحدت موضع کشورهای حوزه خلیج فارس در قالب مجموعه شورای همکاری خلیج فارس تقریباً غیرممکن شده است.
ترکیه و امارات
در مورد روابط امارات و ترکیه باید گفت که از زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه، روابط دو طرف به حد خصومت و دشمنی رسیده است. اما مواضع کشورهای عربستان سعودی و بحرین در قبال ترکیه با محافظه کاری شدید همراه بوده در حالی که موضع سلطان نشین عمان در قبال ترکیه همراه با محافظه کاری و البته تمایل به گشایش در روابط بوده است.
کویت نیز در روابط خود با ترکیه، به دنبال گشایش در روابط بوده است، ولی روابط ترکیه و قطر به ویژه پس از بحران در روابط میان کشورهای حوزه خلیج فارس، مستحکم و قوی بوده است.
روابط امارات با ترکیه، رابطه ای خصمانه است که در آن، شاهد اظهارات و مواضع خصمانه مسئولان دو طرف علیه یکدیگر هستیم، زیرا دو کشور در خصوص برخی از مسائل سیاسی از جمله موضوع مصر، کودتا علیه محمد مرسی رئیس جمهوری منتخب مصر در سال 2013 (کودتایی که از سوی امارات حمایت شد) دچار تنش و اختلاف شدند.
افزون برآن، ترکیه و امارات درباره محاصره قطر و به طور جزئی تر درباره جنگ علیه یمن و موضوع سوریه نیز اختلاف دیدگاه و موضع داشتند.
مسئولان ترکیه و امارات چندین بار با هم مشاجره لفظی داشتند.
چنانچه «عبدالله بن زاید» وزیر امور خارجه امارات چند بار اظهاراتی توهین آمیز را علیه ترکیه ایراد کرد. همچنین اظهارنظرهایی تقریباً رسمی از سوی مسئولان ترکیه مبنی بر دست داشتن امارات در کودتای 15 ژوئیه 2016 مطرح شد.
خصومت ترکیه و امارات به شاخ آفریقا هم کشیده شد. دو کشور بر سر بنادر و نفوذ در کشورهای ضعیف مانند جیبوتی و سومالی وارد جنگ شدند.
دولت جیبوتی قرارداد اعطای امتیاز به «شرکت جهانی بنادر دبی» در بارانداز «دورالیه» در این کشور را لغو کرد.
همچنین سومالی نیز توافق های امنیتی خود را با امارات لغو کرد.
روابط ترکیه- بحرین
اما درباره روابط بحرین با ترکیه، می توان گفت که به نظر می رسد که این روابط ثابت و آرام است و جنبه اقتصادی آن، از جنبه های دیگر پررنگ تر است، زیرا هیچ دلیلی وجود ندارد که بحرین را به سمت خصومت با ترکیه سوق دهد. به ویژه اینکه این جزیره کوچک، پس از اعتراض های سال 2011 درگیر ناآرامی های داخلی است و در هیچ مساله خارجی جز با دستور همسایه بزرگش یعنی عربستان دخالت نمی کند.
عربستان سعودی با ورود نیروهای سپر جزیره به بحرین در سال 2011 برای حمایت از خاندان حاکم در مقابل اعتراضات مردمی، در واقع در سیاست داخلی و خارجی بحرین دخالت کرد.
مناسبات عربستان با ترکیه
درباره عربستان، احتیاط، ویژگی بارز در روابط با ترکیه بوده است، زیرا ریاض تلاش می کند تا با ترکیه که دارای نفوذ سیاسی و نظامی زیاد در منطقه است، خصومت پیدا نکند، چرا که این مساله، ممکن است به ضرر عربستان تمام شود که در جنگ یمن موفق نبوده و طرح های سیاسی اش در لبنان و سوریه تقریباً با شکست همراه بوده است.
با وجود تشدید مواضع و درخواست کشورهای محاصره کننده قطر از جمله عربستان برای بسته شدن پایگاه های ترکیه در قطر و قلمداد کردن آن به عنوان تهدیدی برای منطقه، موضع رسمی عربستان آرام و تا لحظه آخر، یکپارچه بوده است و این وضعیت درباره موضع رسمی ترکیه نیز صدق می کند، اگرچه مشاوران محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، تبلیغات رسانه ای شدید علیه ترکیه و تاریخ عثمانی درمنطقه، داشتند.
«مهنا الحبیل» رئیس دفتر مطالعات الشرق به پایگاه العربی الجدید گفت از اوایل امسال از شدت تبلیغات رسانه ای نیمه رسمی در عربستان علیه ترکیه که در گذشته علنی و آشکار و با هدف تجزیه ترکیه بود، کاسته شده است.
اما می توان گفت که روابط میان ترکیه و عربستان به طور کلی بی ثبات و درمعرض خطر است، با وجود اینکه دلایل توافق میان دوطرف، از اختلافات آنان بیشتر است. اما برخی تاثیرگذاری های خارجی بر عربستان از جمله امارات که گاهی اوقات ریاض را به در پیش گرفتن سیاستی مغایر با منافع خود وا می دارد، بر این روابط تاثیرگذار بوده است.
روابط ترکیه - عمان
درباره سلطان نشین عمان باید گفت که سیاست خارجی این کشور برخلاف دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس، ویژگی های خاص خود را دارد که به عنوان نمونه می توان به موضع این کشور در قبال برنامه هسته ای ایران و نیز مخالفت با مشارکت در جنگ یمن در سال 2015 و تلاش برای ایجاد موازنه های خاص خود در منطقه اشاره کرد.
بنابراین، روابط عمان با ترکیه، بیشتر به روابط اقتصادی محدود می شود و شرکت های پیمانکار ترکیه برخی از طرح ها را ساخته اند، اما روابط سیاسی میان دو کشور همچنان به علت احتیاط شدید عمان در برقراری تعادل، در مرحله ای غیرپویا قرار دارد.
کویت - ترکیه
ترکیه، روابط خوبی با کویت دارد، زیرا هر دو کشور با چشم احتیاط به سیاست های ایران در منطقه می نگرند، و تلاش می کنند تا این سیاست ها را مهار کنند. همچنین مواضع دو کشور درقبال سوریه، یکسان بوده و هر دو با نظام سوریه مخالفند و تلاش می کنند تا راه حل سیاسی برای بحران سوریه پیدا شود.
درخصوص بحران در روابط میان کشورهای حوزه خلیج فارس، کویت یک طرف میانجی بوده است، و ترکیه بارها به نقش مهم کویت به عنوان تنها میانجی این بحران اقرار کرده و تلاش کرده است تا کشورهای درگیر را به سمت اتخاذ موضعی مشابه موضع کویت سوق دهد، اما دراین زمینه موفق نبوده است.
رئیس ستاد ارتش کویت، اوایل امسال چند توافق نظامی با همتای ترک خود امضا کرد. کشورهای حوزه خلیج فارس که با ترکیه خصومت دارند، نگاهی محتاطانه به این مساله داشتند. همچنین مقامات نظامی کویت، مذاکراتی را برای مجهز کردن ارتش کویت به تجهیزات ترکیه انجام دادند، اما هیچ یک از دو طرف، از قرارداد نظامی بزرگ سخن نگفتند.
در زمینه اقتصادی نیز می توان گفت که کویت، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس است که بیشترین همکاری اقتصادی را با ترکیه دارد.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه به همراه شیخ صباح الاحمد الصباح امیر کویت، اواسط پارسال، سنگ بنای فرودگاه جدید کویت را گذاشتند. شرکت عمرانی لیماک ترکیه با ارائه پیشنهاد 4.3 میلیارد دلاری برنده مناقصه احداث ترمینال جدید فرودگاه بین‌المللی کویت شد.
همچنین شرکت های ترکیه ای، به ساخت طرح های پیمانکاری دولتی دیگر در شمال کویت اقدام کردند.
«عبد الله عبد الهادی العجمی» استاد مطالعات سیاسی در دانشگاه کویت گفت: روابط ترکیه و کویت منحصر به فرد است، زیرا کویتی ها، از ترک ها به عنوان مترسک در مقابله با ایرانی ها و سعودی ها استفاده می کنند و ترک ها نمی توانند که از لحاظ سیاسی یا نظامی، چشم طمعی به کویت، داشته باشند، زیرا به سادگی می توان گفت که دو کشور، مرز مشترک ندارند.
همچنین روابط اقتصادی و وجود بیش از چهار بانک کویتی در ترکیه، و ده ها شرکت پیمانکاری ترکیه در کویت، بدین معناست که هر دو کشور در زمینه های مختلف از یکدیگر بهره می برند.
قطر - ترکیه؛ تشکیل ائتلاف
کشور قطر با ترکیه، ائتلاف مهم سیاسی، نظامی و اقتصادی تشکیل داد و این ائتلاف با اتفاق نظر درخصوص منطقه و حمایت از بهار عربی در سال 2011 و امضای توافقنامه نظامی میان دو کشور در آوریل 2014 تشکیل شد.
این توافق، احداث پایگاه نظامی الریان در قطر را به دنبال داشت. اما نقطه تحول بزرگ دیگر در این روابط، هنگام تصمیم گیری کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مصر درباره قطع روابط خود با قطر و تلاش برای محاصره این کشور در سال گذشته بود.
کشورهای محاصره کننده قطر به طور تلویحی از اقدام نظامی علیه این کشور با وجود پایگاه نظامی آمریکا در العدید سخن گفتند، اما حمایت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از محاصره قطر در ابتدا، باعث شد که قطر طی رایزنی با کویت، توافق نظامی میان دو کشور را احیا کند. در نتیجه، پارلمان ترکیه، در یک رای گیری فوری، به اعزام نیروهای نظامی ترکیه به قطر به منظور حمایت از این کشور در قبال هر گونه دخالت جسورانه نظامی از سوی کشورهای محاصره کننده رای داد.
همکاری اقتصادی میان ترکیه و کویت افزایش یافت و پس از قطع انواع کمک های غذایی از سوی عربستان که از طریق «گذرگاه سلوی» تنها گذرگاه زمینی قطر وارد این کشور می شد، این همکاری به یک مساله حیاتی تبدیل شد.
در نتیجه، ترکیه به همراه کشورهای دیگر، انواع کالاها و مواد غذایی را در اختیار قطر قرار دادند.
رجب طیب اردوغان پس از انتخاب مجدد به عنوان رئیس جمهوری ترکیه تلاش خواهد کرد تا روابط با عربستان را تقویت و زمینه مشترک را برای این روابط ایجاد کند.
اردوغان همچنین تلاش خواهد کرد تا از نفوذ امارات در منطقه خلیج فارس و شاخ آفریقا بکاهد.
اما درباره قطر باید گفت که بحران در روابط میان کشورهای حوزه خلیج فارس، فرصت تاریخی را برای ترکیه فراهم کرده است تا بار دیگر نفوذ خود را در این منطقه گسترش دهد./ 110
مترجم: کبری آقایی
