طبق برنامه ریزی ها، باید روند خروج تا سال 2019 خاتمه یابد.
در یک نگاه کلی می توان به تضعیف و حتی افول قدرت بریتانیا تحت تاثیر برگزیت در دو جنبه قدرت سخت و قدرت نرم اشاره کرد.
در بعد قدرت سخت که البته موضوع اصلی این نوشتار نیست، تضعیف قدرت اقتصادی و نیز تضعیف موقعیت امنیتی این کشور بیشتر مد نظر قرار دارد.
افزایش ناامنی در این کشور با توجه به کاهش ارتباط ها با نهادهای امنیتی اروپایی نیز از دیگر تهدیداتی است که به واسطه برگزیت برای بریتانیایی ها مطرح است.
به گفته «پیتر آلتمایر» رئیس دفتر «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان، برگزیت خسارت زیادی به بریتانیا خواهد زد.
آنچه در این نوشتار مد نظر است، تاثیر برگزیت بر تضعیف و حتی افول قدرت نرم بریتانیا است.
بریتانیا در چند صد سال گذشته به عنوان بزرگترین قدرت استعماری مطرح بوده و در این راستا سرزمین های مختلفی را در آفریقا، آسیا، آمریکای شمالی و اقیانوسیه برای مدت های بسیار طولانی تحت سیطره خود داشت.
در این مدت بریتانیایی ها سعی فراوان کردند تا در وهله نخست زبان انگلیسی و در وهله بعد فرهنگ انگلیسی را در این مناطق به عنوان زبان و فرهنگ مسلط جا بیاندازند.
در عین حال در چند قرن، روند اعزام دانشجویان از مناطق تحت استعمار به بریتانیا وجود داشته و همین باعث شده است تا همواره در کشورهای آسیایی و آفریقایی، شمار زیادی از نخبگان علمی و سیاسی و اقتصادی ملهم و تحت تاثیر فرهنگ و تفکر انگلیسی باشند و بدین ترتیب همواره به مثابه محملی برای ادامه حضور و نفوذ بریتانیا در این کشورها ایفای نقش کنند.
مثال بارز این وضع، کشور هند است که با توجه به استعمار چند صد ساله آن به دست بریتانیا اکنون زبان رسمی اداری در این کشور زبان انگلیسی است و حتی نهادهای سیاسی و اداری آن با الگوی انگلیسی ایجاد شده و هنوز هم بریتانیا تلاش می کند در چارچوب «جامعه کشورهای مشترک المنافع»، روابط اقتصادی و تجاری پر رنگی با آن برقرار کرده و حضور فرهنگی پر رنگی در این کشور داشته باشد.
تاثیر منفی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بر قدرت نرم این کشور
با این حال به نظر می رسد خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بر قدرت نرم این کشور و توان تاثیر گذاری علمی و فرهنگی بریتانیا نیز تاثیر منفی زیادی گذاشته و خواهد گذاشت؛ کما این که پس از رای مثبت به برگزیت شاهد نزول رتبه بریتانیا در زمینه قدرت نرم در سطح جهانی بوده ایم.
بررسی روندهای علمی و دانشگاهی نیز نشان می دهد که برگزیت آشکارا تاثیر منفی بر قدرت نرم بریتانیا گذاشته است؛ روندی که مسلما با اجرای گسترده برگزیت، هر چه بیشتر و عمیق تر خواهد شد.
یکی از نتایج جهانی شدن، شکوفایی بازار جهانی آموزش عالی بوده است که این پدیده برای بریتانیا سودهای مادی و علمی زیادی داشته و در عین حال منافع مالی زیادی برای شهرهای دانشگاهی بریتانیا همراه آورده است.
این سود برای کلان‌شهری مثل لندن، درآمد خالص دانشگاهی دو و 3 دهم میلیارد پوند در سال و برای شهری مانند شفیلد درآمد خالص سالانه 100 میلیون پوند داشته است؛ وضعی که برای بریتانیایی ها کاملا سودآور بوده و آنها از یک میلیون دانشجویی که برای تحصیل به این کشور می‌‌آمدند یا در دانشگاههای بریتانیایی سایر مناطق دنیا تحصیل می‌کردند، سود می‌بردند.
در سال 2012، فعالیت این دانشگاه‌ها حدود 18 میلیارد پوند در اقتصاد بریتانیا نقش داشت.
اما این وضع پس از همه پرسی برگزیت که عملا منجر به انزوای بریتانیا در اروپا و کاهش اعتبار و جایگاه بریتانیا در سطح بین المللی شده، در معرض خطر قرار گرفته است.
هر چند تصمیم به خروج از اتحادیه اروپا، استادان، پژوهشگران و موسسات بریتانیایی را از همکاری با خارج از مرزها بازنمی‌دارد و افراد متقاضی تحصیل را هم در انتخاب دانشگاه و تحصیل در بریتانیا مشکلی ندارند، با این حال بدون شک، یکی از آثار منفی برگزیت، که از هم اکنون آشکار شده است، کاهش جذابیت دانشگاه های بریتانیا برای دانشجویان خارجی است.
ریزش شمار دانشجویان خارجی بعد از برگزیت
یکی دیگر از دغدغه های مقامات دانشگاهی بریتانیا، ریزش شمار دانشجویان خارجی بعد از برگزیت است. بر اساس گزارشی که اداره پذیرش کالج ها و دانشگاه های بریتانیا UCAS منتشر کرده، میزان استقبال برای تحصیل در دانشگاههای بریتانیا در مرحله اول پذیرش دانشجو، با کاهش 9 درصدی در سال 2017 رو به رو بوده است.
یکی از دلایل مهم این مساله، وجود ابهام و اطمینان نداشتن از آینده مراکز دانشگاهی بریتانیا با توجه به وضع دشوار مذاکرات برگزیت میان اتحادیه اروپا و دولت محافظه کار بریتانیا است؛ به ویژه شمار زیادی از این دانشجویان را اتباع کشورهای اتحادیه اروپا تشکیل می دهند و طبیعتا یکی از مهمترین نگرانی های آنها وضع نامعلوم اقامت در این کشور پس از اجرای برگزیت و لغو بسیاری از توافق نامه ها میان بروکسل و لندن است.
در این زمینه پروفسور«هیو بریدی» معاون دانشگاه «بریستول» تاکید کرد که نباید جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا برای دانشجویان خارجی احساس ناامنی و بلاتکلیفی ایجاد کند؛ زیرا آنها سرمایه‌های زیادی وارد این کشور می‌کنند.
وی از دولت لندن خواست تا به دانشجویان و هیات علمی اروپایی این اطمینان را بدهد که از آنها برای چانه‌زنی در مذاکرات استفاده نمی‌شود و وضع آنها دست خوش تغییرات نابهنگام نخواهد شد.
به گفته هیو بریدی، بریتانیا به لیدر‌های آکادمیک از اتحادیه اروپا نیاز دارد، آنها بخش بزرگی از قدرت نهادهای بریتانیا هستند، در نتیجه باید اطمینان خاطری را که می‌خواهند، به آنها داد، زیرا آنها با جامعه آدمیک بریتانیا در حال کار کردن هستند.
15 درصد از اعتبارات دانشگاه‌ها برای تحقیقات از منابع اروپایی تأمین می‌شود
در حال حاضر بسیاری از کالج ها و دانشگاه های بریتانیا دارای دانشجویان و استادان اروپایی هستند و یا منابع مالی تحقیقات آنها را اروپا تامین می کند.
به عنوان مثال 15 درصد از اعتباراتی که دانشگاه‌ها برای تحقیقات اختصاص می‌دهند از منابع اروپایی تأمین می‌شود.
به طور کلی در بریتانیا، یک چهارم استادان دانشگاه‌ها شهروندانی از کشورهای دیگر دنیا هستند.
با عملی شدن برگزیت و قطع بسیاری از پیوندهای اتحادیه اروپا و بریتانیا این وضع مسلما دست خوش تغییر خواهد شد.
در حال حاضر وجود دانشجویان خارجی باعث تقسیم هزینه ها و کاهش کلی آنها حتی برای دانشجویان بریتانیایی می شود.
همین مساله باعث شده است محافل دانشگاهی بریتانیا این خواسته را طرح کنند که اگر دولت محافظه کار خواهان آن است که بریتانیا باز هم در همان سطوح بالا و با کیفیت قبلی با دیگر کشورها رقابت کند، باید سودی را که از محل تحصیل دانشجویان خارجی حاصل می‌شود، پایین نیاورد، چون درغیر این صورت باید این شکاف با افزایش شهریه دانشگاههای بریتانیا پر شود.
در واقع ادامه بلا تکلیفی کنونی، باعث افزایش ریزش تعداد دانشجویان خارجی خواهد شد.
سخت تر شدن شرایط ورود و و اقامت در بریتانیا
مساله دیگر سخت تر شدن شرایط ورود و و اقامت در بریتانیا است که این مساله نیز با تحمیل محدودیت‌ها برای دانشجویان خارجی باعث رویگردانی شمار بیشتری از مقاضیان تحصیل در دانشگاه های بریتانیا از اقدام برای اخذ پذیرش خواهد شد.
به رغم این نگرانی ها در باره موقعیت آینده دانشگاهی بریتانیا در دوره پسا برگزیت، دولت محافظه کار مدعی است که وضع بریتانیا در این زمینه باعث نگرانی نیست.
در این باره سخنگوی دولت بریتانیا اعلام کرد که این کشور خاستگاه بسیاری از دانشگاههای برتر دنیا است، به اعتقاد او این که سالانه بریتانیا دو میلیارد پوند برای تحقیقات علمی و توسعه آنها سرمایه‌گذاری می‌کند، به جامعه دانشگاهی این اطمینان را می‌دهد که می‌توانند قطب علمی جهان باشند.
البته وی تأکید کرد، اگر قرار باشد بریتانیا از اتحادیه اروپا خارج شود باید این اطمینان به وجود آید که دستاوردهای علمی و پژوهشی این کشور به قوت خود باقی می‌ماند.
با این حال باید دید که آیا واقعا این مساله به وقوع خواهد پیوست؟ به عقیده سالی هانت دبیرکل اتحادیه دانشگاه‌ها و کالج‌های بریتانیاUCU اظهار نظر‌های تعدادی از وزیران دولت محافظه کار بریتانیا (برای اطمینان خاطر به دانشجویان خارجی) نیز موثر نبوده است، زیرا این پیغام را به سراسر جهان داد که بریتانیا بعد از جدا شدن از اتحادیه اروپا دیگر مثل قبل شرایط مناسبی برای کسب و کار ندارد.
نکته ای که باید به خاطر داشت این است که بین مردم بریتانیا، چه آنهایی که مخالف جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا هستند و چه آنهایی که خواهان تحقق این مساله هستند، در زمینه سودآوری مالی، فرهنگی وعلمی دانشجویان خارجی برای بریتانیا اجماع نظر وجود دارد.
با این حال آنچه در این زمینه سرنوشت ساز است، خط مشی عملی دولت ترزا می نخست وزیر بریتانیا در قبال چگونگی اجرای برگزیت و نیز چارچوب روابط آینده بروکسل و لندن است که مسلما در وضع پذیرش دانشجویان خارجی در دانشگاه های بریتانیا و نیز میزان اقبال آنها به این دانشگاه ها نقش سرنوشت سازی ایفا خواهد کرد.
آنچه اکنون با توجه به مذاکرات اتحادیه اروپا و دولت محافظه کار بریتانیا می توان ابراز کرد، رویکرد سخت گیرانه اروپا درباره لندن در همه جنبه ها و حتی در بعد علمی و دانشگاهی است که همین مساله تاثیر منفی خود را بر دیدگاه و رویکرد دانشجویان دیگر مناظق جهان برای تحصیل در بریتانیا خواهد گذاشت.
می توان پیش بینی کرد که با کاهش در خواست های تحصیلی برای دانشگاه ها و کالج های بریتانیایی از سوی اتباع دیگر کشورها، نه فقط وضع دشواری برای مراکز علمی این کشور با توجه به مشکلات مربوط به تامین هزینه ها به وجود خواهد آمد، بلکه طبیعتا تامین هزینه تحقیقات علمی و پژوهش ها از سوی مراکز و دولت های اروپایی نیز کاهش خواهد یافت و یا متوقف خواهد شد.
به گفته مقامات دانشگاهی بریتانیا، دسترسی نداشتن به سرمایه‌گذاری‌های تحقیقاتی و برنامه‌های پویایی دانشگاهی اتحادیه اروپا، اما می‌تواند شکل دانشگاه‌ها و اولویت‌های آنها را تغییر دهد.
بسیاری امیدوارند که با خروج از اتحادیه اروپا، بودجه‌های تحقیقاتی خود بریتانیا افزایش یابد تا استادان نیازمند منابع، زمان یا تجهیزات بیرونی نباشند.
دولت محافظه کار بریتانیا نیز که در چارچوب سیاست های ریاضت اقتصادی همواره مبادرت به کاهش هزینه ها کرده، قادر به جبران این کمک ها نخواهد بود.
در واقع دولت محافظه کار باید در لایحه کنونی آموزش عالی در بریتانیا بازنگری و بیشتر بر این تمرکز کند که جدایی از اتحادیه اروپا چه نتایجی ممکن است برای دانشگاههای بریتانیا داشته باشد.
به گفته کارشناسان، دولت ترزا می می‌تواند این کار را از سامان دهی وضع هزاران نفر از اتباع کشورهای اتحادیه اروپا که به عنوان کارمند در دانشگاههای بریتانیا کار می‌کنند شروع کند.
مجموع این مسائل منجر به کاهش قدرت نرم بریتانیا در سال های پیش رو خواهد شد؛ ضمن این که رتبه کلی این کشور در زمینه قدرت نرم با توجه به کاهش شاخص های مربوط به قدرت ملی نیز روند نزولی طی خواهد کرد.
133/110
بیشتر بخوانید:
آماده‌باش بانک‌های بریتانیا برای مقابله با پیامدهای خروج از اتحادیه‌اروپا
تهدید وزیر برگزیت بریتانیا به خروج کشورش از مذاکرات با اتحادیه اروپا/ تحلیل
چالش های بریتانیا با آغاز رسمی روند خروج از اتحادیه اروپا/ تحلیل+ ویدئو
