مدرن سازی ناوگان بزرگ بالگردهای هجومی که در اختیار هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار دارد یکی از مسائل مهم و دارای اولویت بالا در سالهای اخیر بوده و تا به امروز چندین دستاورد مهم در این زمینه حاصل شده است. پروژه های مد نظر در این زمینه بر اساس طرح اصلی موسوم به بالگردهای طوفان است که شامل نصب سیستم های هدف گیری و شناسایی اپتیکی ، عینک دید در شب برای خلبان و تسلیحات جدید برای این بالگرد را شامل می شود.
ضمن اینکه تجهیز دیگر بالگردها مانند بالگرد 214 به سامانه های هدف گیری و شناسایی اپتیکی ، عینک دید در شب برای خلبان و تسلیحات جدید نیز مد نظر قرار گرفته است. هم چنین چند پروژه مربوط به ارتقای تسلیحاتی بالگرد کبرا انجام شده که نصب موشک دهلاویه به عنوان نمونه ایرانی موشک معروف ضد زره کورنت ، موشک قمر بنی هاشم (ع) و موشک حیدر از جمله این طرح ها به حساب می آیند؛ اما شاید یکی از خاص ترین طرح ها در این بخش پروژه موسوم به شفق است.
موشک شفق از جدیدترین تولیدات تسلیحاتی برای استفاده در بالگردهای نیروهای مسلح است که در چند سال اخیر بر روی بالگردهای هوانیروز نصب و عملیاتی شده است.
این موشک از دستاوردهای سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش است .
شفق برای اولین بار در بازدید حسن روحانی رئیس جمهور وقت از وزارت دفاع در10 اسفند 1392 زیر بدنه یک پهپاد کرار مشاهده شد.اما چند سال بعد امیر سرتیپ خلبان یوسف قربانی فرمانده هوانیروز ارتش در ٢٧ فروردین 1397 از رونمایی از موشک شفق به‌عنوان یکی از موشک‌های عملیاتی روز و مورد نیاز بالگردهای هوانیروز در رژه روز ۲۹ فروردین (روز ارتش) خبر داد.
مشخصات و ویژگی ها
موشک هوشمند هوا به سطح شفق با طول یک متر و ۹۰ سانتی‌متر و وزنی حدود ۵۰ کیلوگرم قادر به انهدام اهداف متعدد زمینی در تمامی شرایط آب و هوایی و اجرای عملیات شبانه است. موشک شفق اهداف را در محدوده ۸ تا ۱۲ کیلومتری رهگیری کرده و مورد اصابت قرار می‌دهد.
برد قابل توجه موشک شفق امنیت بالایی برای هواگرد حامل آن در مقابل سامانه‌های پدافند هوایی توپخانه‌ای، موشک‌های دوش‌پرتاب و برخی از موشک‌های سطح به هوای بردکوتاه ایجاد می‌نماید.
سرعت بالای این موشک نیز مدت زمان پرواز آن را با توجه به بیشینه برد در حد مناسبی نگاه می‌دارد.این موشک مافوق صوت می‌تواند با سرعت ۲ تا ۲.۷ ماخ به سوی اهداف حرکت کند. شفق ۶۰ کیلوگرمی قادر است با توجه به سرجنگی مخصوص و فیوز تاخیری تا عمق ۱ تا ۱.۵ متری در بدنه تجهیزات زرهی نفوذ کند.
دقت اصابت موشک شفق نیز ۳۰ سانتی‌متر مربع در فاصله ۱۰ کیلومتر است.از مهم‌ترین ویژگی‌های این موشک سهولت در به کارگیری و عدم نیاز به ایستایی بالگرد در مقابل هدف بوده که در رده موشک‌های شلیک کن و فراموش کن (FIRE & FORGET) قرار می‌گیرد.
با این روش، بالگرد از هدایت موشک تا لحظه برخورد به هدف بی‌نیاز شده که برای بقای آن در میدان نبرد بسیار مفید است. نسل اول شفق از جستجوگر تصویر ساز فروسرخ (IIR) استفاده می‌کند که قابلیت درگیری با اهداف زرهی و شناور را از تمام زوایا دارد.
این جست‌وجوگر از مقاومت بالایی نسبت به اخلال و فریب برخوردار است و حساسیت بسیار بهتری در تشخیص اهداف دارد.این نوع جستجوگر بر خلاف انواع اپتیکی مرئی که تنها در روز و شرایط مناسب آب و هوایی فعالیت کنند، می‌تواند با تصویر حرارتی در شب و شرایط نامناسب با درصدی کاهش برد، عمل کند.
از این فناوری در سامانه‌های مختلفی با مأموریت‌های شناسایی، ردگیری اهداف، سامانه‌های کنترل آتش و حسگر موشک‌ها استفاده می‌شود. در موشک‌های بهره‌مند از جستجوگر تصویری فروسرخ، داده‌های تصویری حسگر از طریق خط ارتباط داده به سامانه پرتاب نیز منتقل می‌شود.
نسل اولیه موشک شفق در اصل بر پایه موشک های هوا به هوای سری «شهاب ثاقب» طراحی و ساخته شده که این موشک نیز بر پایه موشک «کروتال» غنیمتی از عراق یا «اف ام 80 »خریداری شده از چین تولید گردیده است.
شهاب ثاقب موشکی با وزن ۸۴ کیلوگرم با ۱۳.۵ کیلوگرم سرجنگی ترکشی است که به واسطه پیشران سوخت جامد خود به بیشینه سرعت ۷۴۰ متر بر ثانیه می‌رسد.
برد این موشک در حالت سطح به هوا به ۸.۸ تا ۱۱ کیلومتر در برابر اهداف مختلف می‌رسد. یکی از تفاوت های موشک شفق با موشک شهاب ثاقب که به راحتی قابل تشخیص است حذف شدن بالک‌های کنترلی موجود در دماغه شهاب ثاقب در شفق است.
نسل اول موشک شفق از جستجوگر تصویری فروسرخ (IIR) بهره می‌برد. این نوع جستجوگر، قابلیت ردگیری اهداف زرهی و شناوری را از تمام زوایا دارد، از مقاومت نسبتاً بالایی نسبت به اخلال (جمینگ) و فریب برخوردار بوده و حساسیت بسیار بهتری در تشخیص اهداف دارد.
یکی از مزیت‌های این موشک ، سهولت دربه‌کارگیری و عدم نیاز به ایستایی بالگرد در مقابل اهداف بوده که نشان‌دهنده قرارگیری آن در رده موشک‌های «شلیک کن و فراموش کن» است.
نسل جدید شفق
در جریان بازدید امیر سرلشگر موسوی فرمانده کل ارتش از یکی از پایگاه ها و مراکز پشتیبانی هوانیروز در استان قزوین در اوایل سال 1400، تصاویری مربوط به موشک شفق بهینه سازی شده منتشر شد که اطلاعات جدیدی را در این باره مشخص می کند.
البته این تصاویر اولین موارد رویت این موشک نبوده و اولین بار و در جریان رزمایش پهپادی سال قبل ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که تصویری از یک فروند بالگرد کبرا مدرن سازی شده هوانیروز مجهز به این سلاح منتشر شد.
نوع جدید موشک شفق دارای بهبود قابل توجهی در زمینه مقدورات بوده و از جمله برد این موشک نسبت به نسل قبلی افزایش قابل توجهی داشته و تا ۲۰ کیلومتر عنوان شده است.موشک جدید شفق هوانیروز که قابلیت نصب بر روی انواع بالگرد، جنگنده و پهپاد را داراست، با بهره‌گیری از جستجوگر لیزری و سرعت ۷۵۰ متر در ثانیه قادر به انهدام اهداف متحرک و ثابت در شعاع ۱۵ الی ۲۰ کیلومتری است و ضریب خطای آن در این مسافت، کمتر از ۲۰ سانتی‌متر است.
این موشک ۲ مرحله‌ای با بهره‌گیری از سر جنگی ۱۳ کیلوگرمی توان نفوذ قابل توجه و تخریب انواع سامانه‌های زرهی را دارد و قادر به انهدام انواع تانک، نفربر، سنگرهای بتنی، شناور و زیرساخت‌های پدافندی است.
استفاده از خرج گود مشخصا نشان می‌دهد که قابلیت ضد زره به عنوان اولویت اصلی برای این موشک در نظر گرفته شده و با توجه به امکان تغییر جستجوگرهای این موشک ، احتمال تغییر سر جنگی و در نظر گرفتن گزینه‌هایی مانند «ترموباریک» یا «ترکش‌شونده» برای مقابله تخصصی با تجهیزات یا نفرات دشمن در فضای باز نیز دور از ذهن نخواهد بود.
به کارگیری
موشک شفق در سالهای پس از تولید بر روی بالگردهای هوانیروز نصب شده است. امیر خلبان سید قاسم خاموشی، فرمانده پایگاه چهارم هوانیروز ارتش در ۲۶ شهریور ۱۳۹۹ از برگزاری رزمایش این پایگاه با موشک هوشمند ضدزره برد بلند شفق خبر داد. نسل جدید موشک‌های هوا به سطح شفق که نسبت به نمونه پیشین از قابلیت‌های عملیاتی ویژه‌ای برخوردار است بر روی بالگردهای کبرا و ۲۱۴ هوانیروز ارتش نصب شده اند.
در حالی که در موشک شفق اولیه شاهد استفاده از دو موشک از این نوع در بالگرد کبرا هستیم، اما بر اساس تصاویر مربوط به مراسم بازدید فرمانده ارتش در فروردین 1400این احتمال مطرح می‌شود که بالگرد کبرا در مجموع بتواند حداقل ۴ تیر از این موشک را با خود حمل کند. بالگرد هجومی کبرا و بالگرد پشتیبانی رزمی ۲۱۴ به نسل جدید موشک شفق مجهز شده‌اند.
البته طبق تصاویر منتشر شده موشک شفق قابلیت نصب و کاربری بر روی پهپاد‌های کرار را هم دارد و با استفاده از یک ریل پرتاب متفاوت با نمونه نصب‌شده در بالگردهای کبرا در زیر پهپاد کرار نیز نصب می‌شود.
پهپاد کرار با قابلیت رسیدن به بیشینه سرعت ۹۰۰ کیلومتر، توانایی حمل تعداد بیشتری از این موشک را داشته که در ماموریت‌های رزمی، ضد شناور و ضد اهداف محافظت شده می‌تواند استفاده شود.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
112
بیشتر بخوانید:
موشک یاعلی (ع): نخستین موشک کروز زمینی نیروی هوافضای سپاه
موشک کروز هویزه؛ ویژه حملات زمینی دقیق
