حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی شامگاه یکشنبه در دیدار «امیرخان متقی» سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان در تهران با تشریح آخرین تحولات غزه و نسل‌کشی در این منطقه و تأکید بر ضرورت همکاری همه کشورهای مسلمان و آزادیخواه در کمک به مردم فلسطین، به روابط دو جانبه ایران و افغانستان پرداخت و ابراز امیدواری کرد مسئولان هیأت حاکمه افغانستان به صورت عملی نسبت به برطرف شدن مشکلات موجود اقدام کنند.
روابط ایران با افغانستان از زمانی که طالبان در سال ۲۰۲۱ بار دیگر در این کشور قدرت را در دست گرفت، در مقاطعی شاهد برخی تنش ها بوده که موضوع حقابه و تنش های مرزی، از جمله آنها محسوب می شود.
عدم تامین حقابه ایران و خشکسالی ناشی از آن مشکلات بسیاری برای مردم سیستان و بلوچستان ایران به وجود آورده است و بر همین اساس ایران خواهان اجرای دقیق و کامل بند‌های پیش‌بینی شده در معاهده ۱۳۵۱ پیرامون آب هیرمند است؛ رودخانه هیرمند از کوه‌های هندوکش افغانستان سرچشمه می‌گیرد و سپس به ایران می‌ریزد اما افغانستان برای تأمین نیاز کشاورزی خود، با احداث سد‌ها و بند‌های مختلف بر روی این رودخانه بر جریان آب ورودی به ایران تأثیر گذاشته است.
بدیهی است، طالبان به عنوان گروه حاکم در افغانستان متعهد به عملیاتی کردن معاهده هیرمند و پرداخت حقابه ایران بر اساس این معاهده است؛ مقام های طالبان بارها وعده داده اند که در این زمینه با مسئولان ایرانی همکاری لازم را انجام دهند؛ به عنوان مثال، امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان پیشتر تاکید کرده بود که این گروه، حقآبه ایران را به رسمیت می‌شناسد و هرگز خواستار ایجاد مشکل برای ایران نیست.
مشکلاتی چون قاچاق مواد مخدر، تلاش گروه‌های مسلح برای ورود غیرقانونی به ایران و چند نوبت درگیری نیروهای طالبان با مرزبانان ایرانی، نیز از جمله متغیرهایی ارزیابی می شوند که بر روابط دو کشور تاثیر گذاشته و در برخی مواقع روابط دو طرف را متشنج کرده است، هر چند دو طرف این تنش ها را عمدتا مدیریت کرده و مانع از تشدید اختلافات شده اند.
در این حال باید در نظر داشت که با وجود پیچیدگی‌هایی که در ابعاد مختلف سیاسی و امنیتی در روابط میان ایران و افغانستان، همچون موضوع حقآبه و مسائل مرزی وجود دارد، دو طرف بر توسعه همکاری ها به ویژه توسعه روابط تجاری و اقتصادی تاکید دارند که البته این موضوع می تواند بر کاهش اختلافات در حوزه های دیگر نیز موثر واقع شود.
افغانستان کشور مجاور ایران و به دلیل مشترکات دینی، فرهنگی و زبانی و وجود مرز مشترک طولانی به امتداد حدود یکهزار کیلومتر، همسایه ای مهم محسوب می شود؛جمهوری اسلامی ایران همواره برای برقراری صلح در افغانستان و رفع مشکلات مردم این کشور از هیچ کمکی دریغ نکرده و در بیش از چهل سال گذشته میزبان میلیون ها مهاجر افغانستانی بوده است؛ اکنون نیز دستکم ۵ میلیون نفر از آنان در ایران به سر می‌برند و از امکانات موجود در جمهوری اسلامی ایران همچون شهروندان ایرانی بهره مند هستند.
در چنین شرایطی، طالبان و دولت سیزدهم ایران اکنون بر توسعه مناسبات از جمله روابط اقتصادی متمرکز شده‌اند و سفرهای مکرر هیات‌هایی متشکل از کارشناسان و مقامات حوزه اقتصاد، صنعت، تجارت و کشاورزی دو کشور هم در همین چارچوب قرار دارد؛ اتاق بازرگانی ایران 15 آبان (۶ نوامبر) میزبان هیئت عالی رتبه طالبان بود که در آن مقام های افغانستان تمایل خود را برای استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی ایران ابراز کردند.
ایران و افغانستان پنج قرارداد همکاری اقتصادی در زمینه حمل‌ونقل، هوانوردی غیرنظامی، معدن و مناطق آزاد تجاری نیز امضا کرده اند؛ فروردین ماه امسال (1402)، اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری طالبان اعلام کرد سطح تجارت با ایران به یک میلیارد دلار در سال رسیده و در حال حاضر ایران بزرگترین شریک تجاری افغانستان است.
بنابراین، اراده مقامات ایران و افغانستان، حفظ روابط و پرهیز از هرگونه افزایش تنش میان دو همسایه اسلامی است و انتظار می رود همانگونه که وزیر امور خارجه ایران گفته است، با اقدامات عملی طالبان و همچنین اجرایی شدن توافق‌نامه‌های مشترک میان دو کشور؛ علاوه بر افزایش مبادلات تجاری و اقتصادی، چالش های موجود در زمینه آب و موضوعات مرزی نیز حل و فصل شود.
نویسنده: حسن عقیقی
116
بیشتر بخوانید:
امضای ۵ سند تفاهم همکاری اقتصادی میان ایران و افغانستان
طالبان: مشکل حقآبه از راه گفت‌وگو با ایران حل می‌شود
به رسمیت شناختن مذهب جعفری در افغانستان؛ خواسته علمای شیعه
