فرضیه اصلی تحلیل تکنیکال این است که نمودار قیمت یک ابزار مالی، بیانگر همه اطلاعات لازم درباره آن است و می‌تواند برای تصمیم‌گیری‌های معاملاتی کافی باشد.
ده‌ها شاخص و الگوی پرایس اکشن در طول بیش از ۱۰۰ سال گذشته برای استفاده از تحلیل تکنیکال پدید آمده‌اند. برخی از آنها ساده‌تر است و در بازار بورس نیز کاربرد بیشتری دارند. در ادامه به معرفی ۶ مورد از این ابزارها و اصول اولیه استفاده از آنها می‌پردازیم.
شاخص OBV؛ مناسب برای مبتدی ها
شاخص حجم تعادلی (On-Balance Volume) یا به‌اختصار OBV ابزاری برای ارزیابی میزان جریان نقدینگی ورودی به یک دارایی و جهت‌گیری آن است. اعداد مثبت این شاخص، نشان‌دهنده ورودی‌های مثبت، یعنی افزایش تقاضا برای خرید هستند. برعکس، اعداد منفی آن نیز خروجی‌ها یا فروش‌های بیشتر را نشان می‌دهند. تعبیر و تفسیر شاخص OBV ساده است و به همین دلیل برای مبتدی‌های تحلیل تکنیکال می‌تواند سودمند باشد.
از ترکیب حجم تعادلی با قیمت یا شاخص‌های تحلیل قدرت روند برای شناسایی نقاط خرید یا فروش بیش از حد نیز می‌توان استفاده کرد. در ادامه، نمونه‌هایی از شاخص‌های تعیین قدرت روند معرفی شده است؛ اما ساده‌ترین شکل ترکیب OBV با روند قیمت به شرح زیر است:
· واگرایی مثبت؛ افزایش OBV و روند نزولی قیمت که نشان‌دهنده افزایش فشار خرید است و یک سیگنال صعودی است.
· واگرایی منفی؛ کاهش OBV و روند صعودی قیمت که نشان‌دهنده افزایش فشار فروش است و یک سیگنال نزولی است.
از OBV، بهتر از هر تایم‌فریم دیگری برای تحلیل تکنیکال قیمت در بازه‌های یک‌روزه و تا هفتگی می‌توان استفاده کرد.
شاخص ADX؛ تعیین قدرت روند در تحلیل تکنیکال
یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تحلیل تکنیکال در بازار بورس، شاخص میانگین جهت‌دار (Average Directional Index) یا به‌اختصار ADX است. این ابزار برای تعیین قدرت روند استفاده شده و دو زیرمجموعه به نام‌های DI- و DI+ دارد. DI- یا شاخص جهت‌دار منفی با رنگ معمولا قرمز، برای تعیین قدرت روندهای نزولی و DI+ با رنگ معمولا سبز در تعیین قدرت روندهای صعودی استفاده می‌شوند. خط مشکی وسط این دو نیز همان شاخص ADX است.
از شاخص میانگین جهت‌دار در تحلیل همه روندهای صعودی، نزولی یا خنثی در تایم‌فریم‌های بیشتر از پنج دقیقه می‌توان استفاده کرد. اصول اولیه تعبیر آن نیز معمولا به‌صورت زیر است:
· ADX بالاتر از ۲۰ و DI+ بالاتر از DI-: روند صعودی با مومنتوم بالا
· ADX بالاتر از ۲۰ و DI+ پایین‌تر از DI-: روند نزولی با مومنتوم بالا
· ADX زیر ۲۰ با عبور متناوب DI+ و DI- از یکدیگر: روندهای خنثی یا روندهای صعودی یا نزولی ضعیف
شاخص تراکم/توزیع؛ مناسب برای تریدرهای روزانه
دیگر شاخص مهم در تحلیل تکنیکال حجم معاملات یک دارایی، خط تراکم/توزیع (Accumulation/Distribution Line) یا به‌اختصار خط A/D است. این ابزار نیز برای تعیین فشار خرید یا فروش و نیز نقاط واگرایی بازار با رسیدن به کف‌ها و سقف‌های قیمتی استفاده می‌شود. بهترین تایم‌فریم استفاده از آن نیز از یک‌ساعته تا یک‌روزه است.
مانند OBV از خط A/D نیز می‌توان در ترکیب با روند قیمت به‌منظور تشخیص نقاط خرید و فروش بیش از حد استفاده کرد. ارتباط A/D با قیمت و تفسیر آن نیز مشابه رابطه شاخص OBV است. بااین‌حال، اندیکاتور تراکم/توزیع، تغییرات فشار خرید یا فروش را با نوسانات و تغییرات کوچک بیشتری نشان می‌دهد. به همین دلیل می‌تواند دقت بیشتری به تحلیل تکنیکال شما ببخشد.
در شاخص A/D، همچنین از ضریب استفاده می‌شود. زمانی که قیمت به اوج‌های خود نزدیک می‌شود، تراکم یا Accumulation وزن بیشتری می‌گیرد. برعکس با نزدیک شدن قیمت به کف‌ها، ضریب توزیع یا Distribution بیشتر خواهد بود. به‌طور خلاصه، افزایش شاخص A/D به معنی روند صعودی و کاهش آن نیز به معنی روند نزولی است.
اندیکاتور آرون؛ تعیین روند در تحلیل تکنیکال
برای معامله‌گران تازه‌کار، تعیین روند به کمک تحلیل تکنیکال پیش از ارزیابی قدرت روند یا تحلیل شاخص‌های حجمی ارجحیت دارد. شاخص آرون (Aroon Indicator) ابزاری با پیچیدگی متوسط است که می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. از این اندیکاتور برای تشخیص نقاط شروع روندهای معکوس یا روندهای جدید پس از دوره‌های خنثی استفاده می‌شود. بهترین تایم‌فریم آن نیز روزانه تا هفتگی است.
اما نکته مهم این است که برخلاف بسیاری از شاخص‌های مبتنی بر واگرایی قیمت در تحلیل تکنیکال، شاخص آرون برای تعیین زمان تغییر روند استفاده می‌شود. این شاخص، خود شامل دو زیرشاخص آرون بالا (Aroon up) و آرون پایین (Aroon down) است. تعبیر ساده آنها نیز به یکی از صورت‌های زیر خواهد بود:
· افزایش آرون بالا و کاهش آرون پایین: احتمال وقوع روند صعودی
· کاهش آرون بالا و افزایش آرون پایین: احتمال وقوع روند نزولی
· عبور آرون بالا و پایین از یکدیگر: احتمال تغییر روند
· ثابت ماندن آرون بالا بالاتر از ۷۰ و آرون پایین نزدیک صفر: روند صعودی قوی
· ثابت ماندن آرون بالا نزدیک صفر و آرون پایین بالاتر از ۷۰: روند نزولی قوی
قدرت نسبی؛ یک شاخص تحلیل تکنیکال ساده
یکی از ساده‌ترین ابزارها در تحلیل تکنیکال بورس و نیز دیگر بازارهای مالی، قدرت نسبی (Relative Strength Index) یا RSI است. از این ابزار برای تعیین قدرت روند، شناسایی مناطق خرید و فروش بیش از حد و میزان فشار خرید و فروش استفاده می‌شود. مزیت مهم آن نیز کاربردش در همه تایم‌فریم‌ها از بسیار کوتاه مانند یک‌دقیقه‌ای تا هفتگی و ماهانه است.
شاخص قدرت نسبی، قدرت روند را در بازه‌ای از اعداد بین صفر تا ۱۰۰ اندازه می‌گیرد. اصول تفسیر آن نیز به شرح زیر است:
· افزایش RSI: روند صعودی و افزایش فشار خرید
· کاهش RSI: روند نزولی و افزایش فشار فروش
· اعداد بالاتر از ۷۰: منطقه خرید بیش از حد و احتمال نزولی شدن قیمت
· اعداد پایین‌تر از ۳۰: منطقه فروش بیش از حد و احتمال صعودی شدن قیمت
· حرکت RSI در خلاف جهت قیمت: تضعیف روند فعلی قیمت و احتمال معکوس شدن آن
شاخص مکدی: ابزاری برای تحلیل تکنیکال پیچیده
به‌عنوان آخرین شاخص، یکی از ابزارهای نسبتا پیشرفته تحلیل تکنیکال به نام مکدی (MACD) معرفی شده است. MACD مخفف عبارت Moving Average Convergence/Divergence به معنی واگرایی/همگرایی میانگین‌های متحرک است. درحقیقت این شاخص ، میانگین متوسط نمایی حرکت قیمت، موسوم به EMA ها را در بازه‌های زمانی مختلف اندازه می‌گیرد. مهم‌ترین مزایای آن نیز امکان استفاده در همه تایم‌فریم‌ها و کاربرد دوگانه‌اش در تعیین جهت روند و قدرت یا مومنتوم آن هستند.
شاخص MACD شامل دو خط مکدی (MACD Line) و خط سیگنال (Signal Line) است. تفسیر اولیه آن در تحلیل تکنیکال نیز به‌صورت زیر خواهد بود:
· خط مکدی بالاتر از صفر: روند صعودی
· خط مکدی پایین‌تر از صفر: روند نزولی
· عبور خط مکدی از خط سیگنال به سمت بالا: روند صعودی
· عبور خط مکدی از خط سیگنال به سمت پایین: روند نزولی
· حرکت غیر هم‌جهت قیمت و خط مکدی: احتمال معکوس شدن روند قیمت و واگرایی
سخن آخر؛ تحلیل تکنیکال لازم اما ناکافی
در پایان این مقاله، لازم به یادآوری است که تحلیل تکنیکال برای معامله در هریک از بازارهای مالی به‌خصوص بازار بورس، ابزاری لازم اما ناکافی است. در کنار آن باید حتما از تحلیل فاندامنتال نیز به‌ویژه برای سرمایه‌گذاری‌های میان‌مدت و بلندمدت استفاده کرد. همچنین توصیه می‌شود در استفاده از این روش، تنها به یک شاخص اکتفا نکرده و تصمیمات خود را بر اساس سیگنال‌های دریافتی از حداقل دو شاخص یا الگوی پرایس اکشن بگیرید.
سیما مشتاقان
