همه چیز با کلید واژه باربنهایمر(Barbenheimer) و اکران همزمان دو فیلم باربی و اوپنهایمر در سراسر جهان آغاز شد. دو فیلمی که از مدت ها پیش در فضاهای مختلف رسانه ای و مجازی محل بحث و گمانه زنی های فراوانِ علاقه مندان به سینما بود. در آخرین مانور بزرگ رسانه ای آمریکا باربی و اوپنهایمر همزمان با هم و در یک روز یعنی بیست ویکم جولای 2023 در سینماهای جهان اکران شدند و نبردی سخت و نفس گیر میانِ این دو فیلم با قصه های متفاوت شکل گرفت.
اوپنهایمر به کارگردانی کریستوفر نولان (Christopher Nolan) داستان زندگی جولیوس رابرت اوپنهایمر(Julius Robert Oppenheimer) فیزیکدان آمریکایی را روایت می کند. کسی که طی جنگ جهانی دوم، رئیس آزمایشگاه لس آلاموس (Los Alamos Laboratory) بوده و به سبب نقش مهمش در پروژه منهتن (The Manhattan Project) که به ساخت نخستین جنگ افزارهای هسته ای در جنگ جهانی دوم انجامید، با لقب "پدر بمب اتمی" نیز شناخته شد.
کیلیان مورفی(Cillian Murphy)، امیلی بلانت(Emily Blunt)، مت دیمون(مت دیمون)، رابرت داونی جونیور (Robert Downey Jr)، فلورنس پیو(Florence Pugh)، جاش هارتنت(Josh Hartnett)، کیسی افلک(Casey Affleck)، کنت برانا (Kenneth Branagh) و جیسون کلارک (Jason Clarke) از بازیگرانی هستند که در این فیلم به ایفای نقش پرداخته اند .
داستان فیلم زمانی آغاز می شود که یکی از مقامات آمریکا به نام "لسی گرووز" (Leslie Groves) از دانشمندی به نام "رابرت اوپنهایمر" می خواهد تا بر روی یک پروژه بزرگ و مخفی در منهتن کار کند. این همان پروژه خطرناکی بود که در نهایت منجر به ساخت نخستین بمب اتم شد.
"پرومته آمریکایی: پیروزی و تراژدی جی رابرت اوپنهایمر" (American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer) به نویسندگی "کای برد"(Kai Bird) و"مارتین جی شروین" (Martin J. Sherwin)عنوان کتابی است که نولان، اثر سینمایی خود را با اقتباس از آن ساخته است اما آنچه این کارگردان از جنگ جهانی دوم و شخصیت اوپنهایمر ارائه داده است، فاصله زیادی تا واقعیت دارد.
نولان با کنار هم قرار دادن تصاویر پراکنده و متناقض ذهنی خود تلاش کرده تا از پدر بمب اتم یک قهرمان بسازد در حالی که هیچ گاه نمی توان کسی را که سازنده مرگبارترین سلاح تاریخ بوده است به عنوان یک قهرمان تلقی کرد حتی اگر بارها از کشف خود و استفاده از بمب اتم ابراز تاسف کرده باشد.
اثر سینمایی نولان بخشی از یک درام تاریخی را که در پایان جنگ جهانی دوم رخ داده روایت کرده است. زمانی که آمریکایی‌ها در تلاش بودند تا از نازی‌ها و اتحاد جماهیر شوروی در ساخت بمب اتمی سبقت بگیرند و آن ها را شکست دهند.
برهه ای از تاریخ که امریکا صرفاً برای اطمینان از عملکرد صحیح و به موقع سلاح مرگبار خود شهروندانش را قتل عام و معلول می کند و برای نمایش قدرت خود به شوروی، شهرهای هیروشیما و ناکازاکی را در ژاپن مورد حمله اتمی قرار داده و ده ها هزار غیر نظامی بی گناه را در آتش قدرت نمایی خود می سوزاند.
بنابراین داستان فیلم اوپنهایمر، قصه یک قهرمان یا رویداد حماسی نیست و ساعت ها جلوه های صوتی و بصری پیشرفته و حتی نقش آفرینی بازیگر پرطرفداری همچون کیلیان مورفی به عنوان ایفاگر نقش اوپنهایمر هم نمی تواند از این اثر، یک شاهکار انسانی و اخلاقی بسازد. کریستوفر نولان با ارائه تصاویری غیرشفاف، پراکنده و همراه با تناقض و پیچیدگی های بسیار تلاش کرده است تا قصه فیلم را به سمت ستایش و تحسین مردی که سلاح کشتار جمعی را طراحی کرده هدایت کند و با رویکردی پارادوکسیکال اثر سینمایی خود را به پیام سازی های سیاسی گره زده است.
روایت سه ساعته نولان از یک تراژدی تاریخی فراز وفرودهای بسیاری دارد. او از یک سو با پررنگ نشان دادنِ مخالفت رابرت اوپنهایمر با گسترش صنعت جنگ‌افزار هیدروژنی سعی در تبرئه رابرت به عنوان سازنده مرگبارترین سلاح تاریخ دارد و از سویی دیگر دولت وقت آمریکا را محق می داند تا نسبت به کشتار مردم عادی در جریان استفاده از بمب اتم این دانشمند را محاکمه کند.
اگرچه نمی توان نگاه انتقادی فیلم از سیاست آمریکایی را نادیده گرفت اما آنچه مشهود است عدم موفقیت نولان در به تصویر کشیدن میزان ویرانی های ایجاد شده در هیروشیما و ناکازاکی بعد از بمباران های اتمی آمریکا است. منتقدان ژاپنی معتقدند میزان ویرانی‌های ایجاد شده در هیروشیما و ناکازاکی در «اوپنهایمر» نمایش داده نشده است.
هیروشما بعد از بمباران اتمی
باربی پدیده صورتی سینمای سال
باربی (Barbie) به کارگردانی گرتا گرویگ (Greta Gerwig) در دوئل سینمایی باربنهایمر، مقابل اوپنهایمر نولان قرار گرفته است.
این فیلم، داستان عروسک باربی را روایت می کند که در شهر باربی‌ها زندگی می‌کند، اما تفاوت هایی با سایر دوستانش دارد.
او به خاطر اینکه کامل و بی‌نقص نیست از این شهر اخراج می‌شود و تصمیم می‌گیرد به دنیای انسان‌ها برود تا شاید بتواند نشانی از خوشبختی بیابد. مارگو رابی(Margot Robbi)، رایان گاسلینگ(Ryan Gosling)، کیت مک‌کینون (Kate McKinnon) و الکساندرا شیپ(Alexandra Shipp) از بازیگران فیلم باربی هستند.
ایده اولیه باربی توسط کمپانی سونی استارت خورد؛ در حقیقت شرکت سونی از سال 2014 قصد داشت فیلم باربی را بسازد. ابتدا جنی بیکس (Jenny Bicks) نوشتن فیلمنامه را برعهده گرفت. سپس این وظیفه به دیابلو کودی (Diablo Cody) سپرده شد و نقش اصلی نیز به ایمی شومر(Amy Schumer) تعلق گرفت. در نهایت شومر از این نقش کناره گرفت و آن هتوی (Anne Hathaway) جایگزین وی شد.
پس از آن نیز کودی پروژه را ترک کرد.در نهایت کل پروژه به کمپانی برادران وارنر (Warner Brothers) تحویل داده شد. در اینجا نیز ابتدا اولیویا میلچ (Olivia Milch) به عنوان نویسنده فیلمنامه کارش را به طور رسمی آغاز کرد. اما در سال 2019 خبر رسید که گرتا گروینگ و همسرش نوآ بامباک (Noah Baumbach) نگارش فیلمنامه فیلم باربی را در دست گرفته‌‌اند. در جولای 2021، مشخص شد گرتا گروینگ علاوه بر نویسندگی، کارگردانی فیلم باربی را نیز بر عهده گرفته است.
"باربی" در روزهای آغازین اکران با دردسرهایی در ویتنام و بریتانیا روبه رو شد. مقامات ویتنام اجازه نمایش این فیلم را در کشور خود ندادند و بریتانیا هم تماشای "باربی" را برای کودکان به تنهایی ممنوع اعلام کرد.
در صحنه‌ای از فیلم نقشه‌ای با «۹ خطِ تیره» نشان داده می‌شود که ادعاهای ارضی چین در دریای چین جنوبی را تفکیک کرده، در حالی که ویتنام می‌گوید این ادعا به معنی نقض حاکمیت آن است و این مناطق به این کشور تعلق دارند.
وی کین تان،( Vi Kien Thanh) مدیر کل اداره سینمای ویتنام(director general of the Vietnam Cinema Department) درخصوص ممنوعیت اکران "باربی" در این کشور گفته: تصمیم این ممنوعیت را شورای ملی ارزیابی فیلم گرفته است. چنین تصاویری، پیشتر هم برای نمایش چندین فیلم و سریال تلویزیونی در ویتنام مشکلاتی ایجاد کرده بود.
انیمیشن دریم ورکس (DreamWorks) به نام «ممکن» سال ۲۰۱۹ به همین دلیل توقیف شد و سال گذشته «آنچارتد»(Uncharted) سونی با بازی مارک والبرگ (Mark Wahlberg) و آنتونیو باندراس (Antonio Banderas) نیز به همین سرنوشت دچار شد و این فیلم پس از گذشت یک هفته از اکران در سینماها متوقف شد. سال ۲۰۲۰ هم سریال‌های «سر روی شانه من بگذار» (Put Your Head on My Shoulder) و «خانم وزیر» (Madam Secretary) صحنه‌های حاوی نقشه را حذف کردند و سال ۲۰۲۱ درام جاسوسی استرالیایی («Pine Gap») نتفلیکس از بازار ویتنام کنار گذاشته شد.
همچنین هیئت رده بندی فیلم بریتانیا که مسئولیت رده بندی سنی فیلم های بریتانیا را برعهده دارد، با اشاره به صحنه های حاوی خشونت های خطرناک، تماشای این فیلم را برای کودکان زیر 12سال بدون حضور والدین ممنوع اعلام کرده است.
از دیگر چالش های باربی در نخستین روزهای نمایش عمومی، شکست این فیلم در کره جنوبی به دلیل عدم استقبال از سوی مردم این کشور است.
"هان شیم" (Haein Shim) فعال حقوق زنان کره جنوبی معتقد است که مضامین فیلم ممکن است تماشاگران سینما را ناامید کند. او در این باره می گوید: "فکر می کنم، باربی بدون شک این واقعیت را برجسته می کند که یک فیلم زن محور با طنز فمنیستی هنوز به عنوان یک تابو در کره جنوبی در نظر گرفته می شود. زنان ممکن است برای تماشای فیلم مردد باشند چرا که ترس از برچسب زدن به عنوان فمینیست درکره جنوبی واقعی است.
"یون سونگ یون"(Youn Sung-Eun) منتقد سینما نیز در خصوص فیلم "باربی" می گوید:
"کره جنوبی ممکن است با اصل برابری جنسیتی موافق باشد اما جناح هایی در جامعه محافظه کار وجود دارند که به شدت با آنچه به عنوان فمینیسم افراطی تصور می کنند، مخالف هستند "
"سونگ یون" معتقد است، آموزش برابری جنسیتی "گرتاگرویگ" (کارگردان فیلم باربی) در فیلم "باربی" چندان جذاب نیست و از آنجایی که قرار است این فیلم یک اثر سرگرم کننده باشد، ارائه چنین مضامین حساسی به صورت برجسته ممکن است خوشایند نباشد.»
علاوه بر این موارد، در اقدامی منتقدان ژاپنی به طورعلنی از همتایان آمریکایی خود به دلیل واکنش‌های «بی ملاحظه» به هنر و ترکیب تصاویر باربی با ابر‌های قارچی هسته‌ای انتقاد کرده‌اند.
باربی در رویداد باربنهایمرسبقت می گیرد
سرمایه داری، مصرف گرایی، سیاست های جنسیت زده، استانداردهای زیبایی دست نیافتنی، جامعه مرد سالار و فشارهای ناشی از زنانگی، کلید واژه هایی هستند که هنگام تماشای باربی در ذهن تماشاگر شکل می گیرند و از منظر باربی در باربی لند بررسی می شوند.
برخی معتقدند باربی نسخه سینمایی یک آگهی تمام عیار تبلیغاتی است، برخی آن را یک پروپاگاندای فمینیستی می دانند و عده ای از این اثر به عنوان یک فیلم توهین آمیز یاد می کنند. این اثر در حال حاضر از "اوپنهایمر" کریستوفر نولان سبقت گرفته و هم اکنون پرفروش ترین فیلم تاریخ سینما به کارگردانی یک زن است. البته این نکته را هم باید در نظر داشته باشیم که بودجه تبلیغاتی "باربی" از "اوپنهایمر" بیشتر و رده سنی "باربی" نسبت به آخرین کار نولان پایین تر است بنابراین دور از انتظار نیست که "باربی" همچنان فروش بالایی در پی داشته باشد .
رویداد باربنهایمر، تقابل حقایق تلخ زندگی و دنیای فانتزی و صورتی باربی ها در رینگ هالیوود است. "اوپنهایمر" فیلمی است که از قدرت وحشتناک سلاح هسته ای و دیگر بمب ها می گوید و "باربی" اثری فانتزی است که فرصت قدم زدن در دنیایی خیالی را برای تماشگر به ارمغان می آورد.
"اوپنهایمر" نولان مخاطب را با واقعیت جهان در دل یک واقعه تاریخی روبه رو می سازد و "باربی" گریگ دنیایی خیالی و رنگارنگ را برای تماشاگر به تصویر می کشد. حال، این مخاطب است که باید دست به انتخاب بزند و به این فکر کند که آیا تمایل دارد تماشاگر یک تراژدی تاریخی از زاویه دید نولان باشد؟ و یا با فرار از واقعیتهای تلخ و تاریک جهان، ساعاتی را در دنیای صورتی باربی سپری کند ؟
به هر حال، انتخاب وتصمیم مخاطب هرچه باشد، یادآوری این نکته ضرورت دارد که گردانندگان اصلی سینمای هالیوود همان کسانی هستند که با پیروی از سیاست های آمریکا تلاش می کنند تا انفجارهای متعددی را در ذهن مردم سراسر دنیا رقم بزنند. انفجارهایی با بمب های اتمی و یا بمب های صورتی.
ساناز احسانی
