استقلال و پرسپولیس تقریباً هر سال در لیگ قهرمانان آسیا حضور دارند، اما استقلال آخرین بار مرداد 1370 قهرمان آسیا شد و پرسپولیس هم هنوز جام قهرمانی آسیا را بالای سر نبرده است. با این حال، استقلال و پرسپولیس به نوعی اعتبار لیگ قهرمانان آسیا هستند، نه به دلیل کیفیت بازی‌ها که البته در سطح مطلوبی نیست بلکه به دلیل داشتن هواداران میلیونی. زمانی که استقلال و پرسپولیس در آزادی بازی دارند، دهها هزار نفر در استادیوم حضور دارند و شور و هیجان آن مسابقه را به بالاترین سطح می‌رسانند. این فاکتور مهمی برای کنفدراسیون فوتبال آسیا محسوب می‌شد.
چه شد که استقلال و پرسپولیس حذف شدند؟
صرف‌نظر از دلایل حقوقی که AFC برای حذف دو تیم پر طرفدار تهرانی مطرح کرد که در ادامه به آن پرداخته می‌شود، به نظر می‌رسد برای کنفدراسیون فوتبال آسیا فاکتور تماشاگر دیگر به عنوان ملاکی برای حضور تیم‌ها در لیگ قهرمانان آسیا نیست.
در دو سال اخیر که ویروس کرونا به بیماری همه‌گیر جهانی تبدیل شد، AFC حتی مجوز برگزاری یک مسابقه را نیز در ورزشگاه آزادی نداد. بر این اساس، دو تیم پرطرفدار تهرانی باید واقعاً در پی حرفه‌ای شدن باشند نه اینکه مانند لیگ برتر کشورمان نام حرفه‌ای داشته باشند، اما از کمترین امکانات و همچنین ملاک‌های قانونی بی‌بهره باشند.
- مالکیت مشترک؛ دلیلی حقوقی و واقعیتی سیاسی
کنفدراسیون فوتبال آسیا برای حذف استقلال و پرسپولیس دلایل حقوقی خود را اعلام کرد.
اولین دلیل، مالکیت مشترک دو تیم است. در سال‌های اخیر کنفدراسیون فوتبال آسیا بارها تذکر داده بود که بر اساس قوانین، یک فرد یا یک شرکت و یا یک نهاد نمی‌تواند مالکیت مشترک دو باشگاه را در یک لیگ داشته باشد اما مسئولان ورزش ایران در سال‌های گذشته هیچ وقت این ایراد را جدی نگرفتند چرا که تصور می‌کردند در کنفدراسیون فوتبال آسیا هم می‌توانند با سفارش یا دور زدن قانون، مجوز حضور دو تیم تحت مالکیت خود را بگیرند. بر همین اساس نیز در هفته‌های اخیر وزارت ورزش اداره باشگاه پرسپولیس را به وزارت دارایی و استقلال را به وزارت صمت واگذر کرد، اما هم این اقدام دیر انجام شده بود و هم AFC را متقاعد نکرد که این مشکل را حل شده قلمداد کند.
کمی ساده‌تر و واقع‌بینانه‌تر بیان کنم: تعلل برای واگذاری مالکیت استقلال و پرسپولیس به دلیل نگرانی درباره سرنوشت این دو تیم نیست بلکه ناشی از مزیت‌های سیاسی است که این دو تیم برای وزارت ورزش و برخی نهادهای دیگر و همچنین مدیران قدرت‌طلب دارند. استقلال و پرسپولیس طرفداران میلیونی دارند. همان‌گونه که عملکرد بد سبب منفور شدن مدیری می‌شود، عملکرد خوب نیز می‌تواند محبوبیت زیادی در پی داشته باشد. در همین راستا، برخی از مدیران این دو تیم پس از حضور در رأس باشگاه، در انتخابات پیروز شده و وارد نهادهای قدرت شده‌اند. تاکنون شخصیت‌های بسیاری خواستار واگذاری مالکیت استقلال و پرسپولیس شدند، اما وزارت ورزش زیر بار نرفته است. شاید اکنون تصمیم AFC موجب شود واقعاً مالکیت استقلال و پرسپولیس واگذار شود البته اگر اکنون مالکان این دو تیم با خیال راحت زمان را از دست ندهند و در پی این نروند که با زمینه‌چینی یک قهرمانی داخلی برای این دو تیم، دل هواداران آنها را به دست آورند.
مشکلات زیرساختی؛ ناکارآمدی فاحش مدیریتی
یکی از تلخی‌های ورزش ایران این است که امکانات اولیه در سطح بسیار پایینی قرار دارند. استقلال و پرسپولیس دست کم روی هم رفته 60 میلیون هوادار دارند، اما داستان امکانات آنها درد سنگینی است که بیش از همه ناکارآمدی مدیریتی و البته فساد گسترده را نشان می‌دهد. بسیار تلخ است که نداشتن تیر دروازه ذخیره، استاندارد نبودن ورودی‌ها و خروجی‌ها که در صورت بروز حادثه افراد بتوانند به سرعت ورزشگاه را تخلیه کنند، نداشتن ۱۱ دوش در رختکن تیم‌ها (درحال حاضر ۴ دوش فعال وجود دارد) و همینطور استاندارد نبودن سرویس‌های بهداشتی از ایرادات مطرح شده از سوی AFC در خصوص این دو باشگاه است. این وضعیت را مقایسه کنید با امکانات مدرن ورزشگاه‌های قطری، اماراتی و عربستانی که در مجاورت ایران عزیز ما هستند. فراموش نکنیم آندره استراماچونی، سرمربی مشهور ایتالیایی زمانی که در استقلال برای یک نیم فصل حضور داشت بارها و بارها درباره نداشتن زمین تمرین مناسب اعتراض کرد. شاید اکنون حذف از لیگ قهرمانان آسیا و تبعات اجتماعی آن سبب شود مدیران ورزش و مدیران دو باشگاه به این باور برسند که دنیای ورزش مانند اغلب حوزه‌های پیشرفت کرده و امکانات ورزشگاه‌ها باید به روز و مدرن باشد.
یکی دیگر از دلایل حذف استقلال و پرسپولیس، بدهی‌هایی است که این دو باشگاه به افراد مختلف داخلی و خارجی دارند. البته این ایراد اکنون به باشگاه پرسپولیس مربوط بود زیرا این باشگاه پرونده باز گابریل کالدرون، سرمربی سابق خود را در دادگاه CAS داشته است. بر اساس قوانین صدور مجوز حرفه‌ای در سال ۲۰۲۱، باشگاه‌ها تا ۱ سپتامبر ۲۰۲۱ (۱۰ شهریور) فرصت داشتند تا تمام بدهی‌های خود را پرداخت کنند و مدارک آن را آپلود کنند. از آنجایی که دادگاه CAS در تاریخ ۱۸ خرداد ۱۴۰۰ رسما حکم کمیته وضعیت فیفا درباره پرونده کالدورن را تایید کرده، از آن تاریخ رسما رای این پرونده قطعی بوده و باید پرداخت می‌شد که تا ۱۰ شهریور (مربوط به دوره مدیریت جعفر سمیعی) پرداخت نشده است. البته که این بدهی چند ماه بعد پرداخت شد اما پرداخت نشدن در موعد مقرر (۱۰ شهریور) ایراد غیر قابل پذیرش از سوی AFC بوده است.
در سال‌های گذشته مدیران دو باشگاه با استفاده از افکار عمومی در داخل، سعی کردند طلبکاران داخلی را یا مجاب به رضایت کنند یا برای رضایت تحت فشار قرار دهند و مجوز حرفه‌ای از AFC بگیرند. با این حال، داستان طلبکاران خارجی متفاوت است. آنها به فیفا و سپس به CAS مراجعه می‌کنند و نه تنها مبلغ طلب بلکه حتی جریمه آنرا نیز دریافت می‌کنند. موضوع مهم این است که پرداخت نشدن بدهی‌ها بیش از آنکه به دلیل نداشتن پول باشد به دلیل شفاف نبودن حساب و کتاب‌های مالی است، اینکه چگونه منابع مالی این دو باشگاه هزینه می‌شود؟، کارگزارانی که با گرفتن تبلیغات دو باشگاه پول‌های کلانی پرداخت می‌کنند این پول‌ها برای چه اموری صرف می‌شود؟.
- ضرورت ورود نهادهای نظارتی و قضایی
بدون تعارف بگوییم زمان آن رسیده که نهادهای نظارتی و قضایی به طور واقعی و جدی وارد مدیریت مالی در فوتبال شوند. با پول‌هایی که وارد فوتبال می‌شود نه تنها می‌توان بدهی‌ها را پرداخت کرد بلکه می‌توان زیرساخت‌ها را نیز به طور اساسی درست کرد به نحوی که از دیدن صحنه‌هایی نظیر ورزشگاه مدرن الثمامه قطر متعجب نشویم. هیچ تردیدی وجود ندارد که فساد مالی در فوتبال ایران بیداد می‌کند. قراردادهای مبهم و غیرشفاف با بازیکنانی که روز به روز به لحاظ مالی فربه‌تر و به لحاظ رفتار حرفه‌ای و کیفیت بازی ضعیف‌تر می‌شوند، مالیات‌هایی که با وجود قراردادهای کلان توسط باشگاه‌ها پرداخته می‌شود، پول‌هایی که به حساب‌های نامعلوم واریز می‌شود، قراردادهای ناشیانه و هنگفت با مربیان خارجی که راه قانون را بلد هستند و با مربیان داخلی که رانت را بهترین راه برای پیشرفت می‌دانند. اینهایی تنها بخشی‌هایی از مدیریت غیرشفاف و مبهم در فوتبال امروز ایران است.
- حذف استقلال و پرسپولیس کمتر از فاجعه ویلموتس نیست
هنوز پرونده حدود 200 میلیارد تومانی مارک ویلموتس، سرمربی بلژیکی بسته نشد. ویلموتس تنها برای چند بازی ضعیف و قرار دادن ایران در آستانه حذف از مرحله ماقبل مقدماتی جام جهانی 2022 قطر، حدود 200 میلیارد تومان از فوتبال ایران طلب دارد. افرادی که قرارداد ویلموتس را امضا کردند هیچ مجازات جدی متحمل نشده‌اند. شاید اگر در پرونده ویلموتس مسببان مجازات می‌شده و ترفیع نمی‌گرفته‌اند، امروز این فاجعه برای دو تیم پر طرفدار ایران و آسیا به وجود نمی‌آمد. اما باز هم جای امیدواری وجود دارد که لااقل در جهت حل همیشگی مشکلات فوتبال به خصوص استقلال و پرسپولیس حرکت کنیم چرا که باید به این باور برسیم دیگر فاکتور تماشاگر کارکرد خود را برای AFC از دست داده و کنفدراسیون فوتبال آسیا با همه مشکلاتی که دارد و با همه ناعدالتی‌هایی که ما ایرانی‌ها از آن سراغ داریم، به سادگی از کنار کوتاهی‌ها، ابهام‌ها و ضعف‌ها نمی‌گذرد.
- فوتبال به مدیران حرفه‌ای نیاز دارد نه «خوبان عالم»
نکته پایانی اینکه، مشکلات فوتبال با مدیران آماتور و مدیرانی که دم از «خوبان عالم» می‌زنند حل نخواهد شد. فوتبال به مدیران حرفه‌ای، پاک، ورزشی و کاربلد نیاز دارد. امسال از پای تلویزیون یا از رسانه‌های اینترنتی می‌بینیم و می‌شنویم که کدام تیم عربی یا شرقی قهرمان آسیا خواهد شد به امید آنکه در سال‌های بعد، با قهرمانی در آسیا پاسخ محکمی به حذف امروز تیم‌های پرطرفدارمان دهیم.
سید رضی عمادی
// 114
