به گزارش خبرگزاری ایران پرس، موشک فتاح، اولین نمونه از سری موشک‌های هایپرسونیک ایرانی است که ۱۶ خرداد طی مراسمی ویژه در تهران رونمایی شد. این موشک با سرعت بیش از ۱۳ ماخ در فاز میانی و سرعتی بالاتر از ۵ ماخ در فازنهایی پیش از اصابت به هدف و همچنین با توان انجام مانور در فاصله ۱۰۰ کیلومتری پیش از هدف، جهش بسیار بزرگی در زرادخانه موشکی ایران محسوب می‌شود. در واقع موشک فتاح یک موشک بالستیک بسیار پیشرفته با توان انجام مانور در فاز پایانی یا (Maneuverable Reentry Vehicle) MaRV است که در تمام طول مانور و اصابت سعی شده سرعت ۵ ماخ یا بیشتر از آن حفظ شود تا در رده موشک‌های هایپرسونیک قرار گیرد.
بیشتر موشک‌های بالستیک توان رسیدن به سرعت‌های بالاتر از ۵ ماخ را دارند اما موشک هایپرسونیک محسوب نمی شوند زیرا یک مسیر بالستیک را طی می‌کنند و حرکتی همچون گلوله دارند. به‌صورت کلی امکان سنجش مسیر حرکت بالستیک با هر سرعتی برای سامانه‌های پدافند هوایی به راحتی امکان پذیر است. اما شاخصه مانور در فاز نهایی شاخصه مهمی است که باعث ایجاد تفاوت بنیادی در دسته بندی موشک می‌شود. موشک بالستیک هایپرسونیک به موشک بالستیکی گفته می‌شود که با حفظ سرعت بیش از ۵ ماخ توان انجام مانور قبل از اصابت به هدف را داشته باشد.
برای نمونه موشک خرمشهر در فاز میانی در بیرون از جو نزدیک به ۱۶ ماخ سرعت و در زمان ورود به جو نیز نزدیک به ۸ ماخ سرعت دارد ولی مانند یک گلوله مستقیما بر سر هدف فرود می‌آید، پس فقط یک موشک بالستیک است.
بررسی موشک فتاح نشان می‌دهد این موشک از نظر ظاهری شباهت زیادی به موشک خیبرشکن دارید. حالت باله‌های دم و سر جنگی شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند. شباهت به قدری است که رمپ جلو بالکهای کنترلی سر جنگی نیز یکسان است. از همین رو تصور می شود قطر موشک فتاح و خیبرشکن نیز یکسان باشد.
با توجه به شباهت زیاد دو موشک و همچنین بررسی‌های نرم افزاری که انجام شد، میتوان فرض کرد که دو موشک دارای قطر یکسان، برابر با ۸۰ سانتیمتر هستند. همچنین با توجه به اینکه طول سرجنگی ۳/۶ متر اعلام شده است، با بررسی نرم افزاری موشک، میتوان طول کل موشک را برابر با ۱۱/۵ متر در نظر گرفت.
بررسی طول موشک فتاح
یکی دیگر از شباهتهای این دو موشک، برد است. علاوه بر شباهت ظاهری موشک خیبرشکن و فتاح، برد این دو موشک نیز شبیه به یکدیگر هستند. خیبرشکن دارای برد ۱۴۵۰ کیلومتر و فتاح داری برد ۱۴۰۰ کیلومتر است.
بدنه موشک به همراه بالکهای انتهایی و بالکهای روی کلاهک، تمام کامپوزیتی (فیبر کربنی) است. رنگ بدنه نیز از نوع جاذب امواج رادار استفاده شده که به افزایش پنهانکاری موشک کمک می‌کند.
کاربرد بالکهای سر جنگی زمانی است که موشک از ارتفاع ۳۰ کیلومتری پایین آمده و وارد جو می‌شود. زیرا در ارتفاعات بالاتر تاثیری بر مانور سرجنگی ندارد. این امر برای انجام مانور در نزدیکی هدف کاربردی است.
باله سرجنگی موشک فتاح
همانطور که مشخص است شکل آیرودینامیکی سرجنگی فتاح و خیبرشکن یکسان بوده اما بدلیل افزودن موتور و سوخت در قسمت انتهایی سعی شده برای حفظ آیرودینامیکی سرجنگی و کاهش درگ نوک موشک کشیده‌تر باشد.
مقایسه سرجنگی موشک فتاح و خیبرشکن
همانطور که اشاره شد سرجنگی دارای پیشرانی با امکان تغییر بردار رانش است و وجود این موتور به سرجنگی امکان حفظ سرعت خود در سرعتی بیش از ۵ ماخ هنگام انجام مانور در نزدیکی هدف را می‌دهد. زمانی که سرجنگی وارد جو می‌شود سرعت آن به دلیل اصطکاک شدید با هوا به شدت کاهش یافته و با انجام مانورهای سنگین به کمک باله‌های خود باز هم از سرعت آن کاسته می‌شود اما با وجود این موتور امکان افزایش سرعت به بیش از ۵ ماخ فراهم شده و همچنین با وجود نازل متحرک موتور امکان انجام مانورهای سنگین تر نیز فراهم می‌شود.
لازم به ذکر است که این موتور می‌تواند هنگام جدایی سر جنگی از موشک نیز روشن شود که این امر موجب افزایش ارتفاع پروازی سرجنگی شده و به شدت برد آن را افزایش خواهد داد.
موتور سرجنگی فتاح با نازل متحرک
موضوع بعدی روش عملکرد موشک فتاح است و این سوال که آیا هایپرسونیک است یا خیر؟
این موشک دارای سرجنگی با امکان تغییر بردار رانش است که امکان انجام مانور را از زمان جدا شدن سرجنگی از بدنه در ارتفاع ۳۰۰ کیلومتری از سطح زمین را به آن می‌دهد. پس سرجنگی موشک فتاح پس از جدا شدن از بدنه با پروفایل پروازی پست یا Depressed trajectory برای فرار از سد سامانه‌های موشکی ضد بالستیک مانور داده و مسیر خود را در طول پرواز بارها تغییر داده و یا اصلاح می‌کند. باید توجه داشت که فتاح نیاز به مانور زیاد در خارج از جو ندارد؛ این موشک علاوه بر انجام مانورهای معمول برای اصلاح مسیر، امکان تغییر شکل مسیر از حالت بالستیک خود را دارد.
نکته بعدی امکان مانور از فاصله ۱۰۰ کیلومتر پیش از برخورد به هدف است که در نتیجه آن را در دسته موشک‌های بالستیک MaRV نیز قرار می‌دهد. پس فتاح هم خارج از جو، مسیری غیربالستیک را طی می‌کند و هم زمانی که در جو زمین و نزدیک به هدف است امکان طی مسیری غیر بالستیک را دارد.
با این حال باید به این نکته توجه داشت که توانمندیهای ذکر شده به تنهایی باعث هایپرسونیک شدن فتاح نمی‌شود. آنچه موشک فتاح را در رده موشک‌های بالستیک هایپرسونیک قرار می‌دهد آن است که در کنار توانمندیهای ذکر شده، سرعت موشک نیز در لحظه اصابت به هدف بالاتر از ۵ ماخ باشد. این موضوع با توجه به روشن بودن ۵۰ ثانیه‌ای موتور در مراحل مختلف پروازی برای حفظ سرعت سرجنگی، امکانپذیر شده است. در نتیجه با تجمیع تمام ویژگی‌های مذکور میتوان موشک فتاح را یک موشک بالستیک هایپرسونیک قلمداد کرد.
مشخصات موشک هایپرسونیک فتّاح:
طول: ~ ۱۱.۵ متر
قطر: ~ ۸۰ سانتیمتر
وزن: ۴۰۰۰ تا ۴۶۰۰ کیلوگرم
طول سرجنگی: ۳/۶۰ متر
وزن سر جنگی: ~ ۱۰۰۰ کیلوگرم
وزن مواد منفجره: ~ ۵۰۰ کیلوگرم
سرعت: بیش از ١٣ ماخ
برد: ۱۴۰۰ کیلومتر (قابل افزایش)
سوخت: جامد مرکب
مسیر پروازی: بالستیک (قابلیت مانور از فاز میانی)
ساخت: ایران
موشک هایپرسونیک فتاح-۲
موشک هایپرسونیک فتاح-۲ جدیدترین نسخه از موشک‌های هایپرسونیک ارائه شده توسط ایران است. این موشک بر اساس ترکیبی از وسیله هایپرسونیک هواسُرش (HGV) و موشک هایپرسونیک کروز (HCM) ساخته شده و ویژگی های منحصر به فردی دارد. به‌نظر می‌رسد فتاح-۲ در مسیر توسعه قرار دارد و نسخه‌های بیشتری از آن ساخته خواهد شد.
سرجنگی موشک فتاح-۲ از پیکربندی موشک‌های کروز هایپرسونیک بهره می‌برد. بر روی کلاهک عبارت HCM مخفف Hypersonic Cruise Missile نوشته شده است. ترکیب و شکل کلاهک نیز به موشک هایپرسونیک کروز X-51 شبیه است. اما موشک X-51 از موتور رم جت استفاده می‌کند که نیاز به ورودی هوا دارد اما در سرجنگی فتاح-۲ ورودی هوا و موتور رم جت حذف شده و به‌جای آن از موتور راکتی سوخت مایع استفاده شده است. البته این موضوع تغییری در عملکرد موشک نخواهد داشت.
طراحی:
موشک فتاح-۲ به طور کلی شامل دو بخش می‌شود. بخش اول بوستر سوخت جامد فتاح که نسبت به نسخه اولیه تغییر نکرده است و بخش دوم سرجنگی هواسُرش (گلایدر) جداشونده دارای موتور راکتی سوخت مایع است.
شکل کلی سر جنگی موشک فتاح-۲ بسیار شبیه به موشک X-51 ساخت بوئینگ طراحی شده است با این تفاوت که ورودی هوای آن حذف شده زیرا از موتور راکتی به جای موتور رم جت استفاده شده است.
شباهت زیاد سرجنگی فتاح-۲ و موشک X-51
در قسمت ابتدایی سر جنگی مواد منفجره قرار دارد که با توجه به فضای کم موجود در آن، انتظار بیش از ۲۰۰ کیلوگرم مواد منفجره نمی‌رود. بعد از مواد منفجره، سامانه هدایت اینرسی و GPS به همراه رایانه قرار گرفته‌اند که وظیفه هدایت سرجنگی را تا مرحله آخر و برخورد بر عهده دارند. پس از سامانه هدایت مخزن دمنده (قطعه زرد رنگ) قرار دارد و سپس مخزن سوخت مایع و مخزن اکسیدکننده آن قرار گرفته و در انتها نیز موتور راکتی قرار دارد که به نظر می‌رسد توان تغییر بردار رانش نیز داشته باشد.
اجزای مختلف سرجنگی فتاح-۲
در قسمت انتهای سر جنگی چهار باله قرار دارد که دو عدد از آن یک خط را همراه با کف سر جنگی تشکیل می‌دهند و ثابت هستند که وظیفه تولید نیروی برآ (LIFT) را بر عهده دارند. دو باله دیگر برای تغییر جهت طراحی شده‌اند و توان چرخش حول محور متصل به بدنه را دارند.
سرعت این موشک در بعضی از منابع ۱۰ ماخ عنوان شده و مشخص نیست این سرعت برای چه زمانی است. اما میتوان سرعت بیش از ۵ ماخ را در لحظه برخورد متصور بود.
برد موشک در برخی خبرگزاری‌ها ۱۵۰۰ و ۱۸۰۰ کیلومتر عنوان شده است. اما آنچه از ظواهر امر بر می‌آید برد نباید تفاوت زیادی با برد فتاح-۱ داشته باشد و برد کمتر از ۱۴۰۰ کیلومتر نیز برای نیاز عملیاتی ایران منطقی به نظر نمی‌رسد.
نحوه عملکرد موشک فتاح-۲:
بوستر سوخت جامد موشک فتاح-۲ سرجنگی را به ارتفاع مشخصی از فضا منتقل کرده و سپس سرجنگی از آن جدا شده و به سمت جو حرکت می‌کند. در این حالت موشک تا قبل از ورود به جو حالت سقوط سریعی را خواهد پیمود و سپس مانند یک کلاهک HGV (Hypersonic Glide Vehicle) به گلاید در جو در ارتفاع کمتر از ۱۰۰ کیلومتر خواهد پرداخت. با توجه به سرعت بالایی که برای بوستر فتاح در فتاح-۱ اعلام شده، باید سرعت در زمان ورود به جو بیش از ۱۵ ماخ باشد. در نتیجه با توجه به توان هواسُرش (گلاید) بالای سرجنگی فتاح-۲ باید زمان قابل توجهی را در جو هواسُرش (گلاید) کرده و به طور پیوسته ارتفاع کم کند.
در بخشی از مرحله میانی و در مرحله انتهایی سرجنگی به شدت ارتفاع کم می‌کند و سرعت آن نیز کاهش می یابد. در این مرحله موتور تعبیه شده در سرجنگی روشن شده و سرعت سرجنگی را بر روی ۵ ماخ و بیش از آن تثبیت می‌کند. سرجنگی فتاح-۲ زمان زیادی را در ارتفاع پایین سپری می‌کند و بخش انتهایی مسیر را به لطف موتور خود مانند موشک‌های کروز طی خواهد کرد. نکته مهم میزان نیروی پسا (DRAG) و تحمل سرعت بالای لحظه ورود به جو است زیرا از نظر آیرودینامیک سر جنگی برای چنین سرعتی طراحی نشده است.
مشخصات هایپرسونیک فتاح-۲:
نوع: هایپرسونیک هواسُرش (HGV)
تولیدکننده: نیروی هوا فضای سپاه
کشور سازنده: ایران
رونمایی: ۱۴۰۲
طول: تقریبا ۱۲ متر
قطر: ۸۰ سانتیمتر مرحله اول و ۵۰ سانتیمتر مرحله دوم
موتور: راکتی سوخت جامد مرحله اول و راکتی سوخت مایع مرحله دوم
سوخت: سوخت جامد مرحله اول و سوخت مایع مرحله دوم
برد: ۱۴۰۰ کیلومتر یا بیشتر
سرعت: ۵ ماخ در مرحله اصابت به هدف
وزن: ۳۵۰۰ تا ۴۱۰۰ کیلوگرم
سرجنگی: تقریبا ۵۰۰ کیلوگرم
وزن مواد منفجره: تقریبا ۲۰۰ کیلوگرم
هدایت: ترکیبی از سامانه اینرسی و GPS
/114
