حدود یک میلیون و هشتصد هزار نفر در مقدونیه برای شرکت در همهپرسی برای تغییر نام مقدونیه به «مقدونیه شمالی» ثبت نام کردند. امروز این همهپرسی برگزار شده است.
آتن و اسکوپیه از زمان سقوط یوگسلاوی و اعلام استقلال شش جمهوری آن و پس از آن که جنوبیترین آنها خود را «جمهوری مقدونیه» خواند، همواره با یکدیگر اختلاف داشتهاند.
دولت یونان به این دلیل که مقدونیه قدیم بخش بسیار بزرگی از خاک آن کشور را شامل میشد، نگران این است که دولت مقدونیه بعدها مدعی مالکیت بر این بخش از یونان شود و به همین دلیل، خواستار تغییر نام جمهوری مقدونیه است.
یونان موافقت کرده است تا در قبال اضافه شدن کلمه «شمالی» به نام مقدونیه، از وتو کردن عضویت این کشور در اتحادیه اروپا و ناتو خودداری کند.
در واقع سوالی که اکنون پیشرو رای دهندگان قرار دارد این است که: «آیا شما با عضویت مقدونیه در ناتو و اتحادیه اروپا و همچنین توافق به عمل آمده میان یونان و جمهوری مقدونیه موافقید»؟
همه پرسی مقدونیه در ساعت هفت صبح روز یکشنبه به وقت محلی آغاز شد و ساعت هفت عصر به پایان خواهد رسید.
همهپرسی به چه سویی به پیش خواهد رفت؟
نظرسنجی ها نشان می دهد که بخش زیادی از رای دهندگان از توافق سال گذشته میان یونان و مقدونیه حمایت می کنند. بر اساسی نظرسنجی انجام شده در هشتم اوت، 41.5 درصد از مردم مقدونیه با این توافقنامه موافق، و 31.5 درصد با این تغییر نام مخالفند.
نظرسنجی دیگری در روز 29 اوت نیز میزان موافقت با این تغییر نام را 57 و مخالفت با آن را 38 درصد نشان داد.
سوال مهم و اساسی اما این است که میزان شرکت در این رای گیری چه اندازه خواهد بود؟ این همه پرسی برای اینکه از نظر قانونی معتبر شناخته شود، نیازمند شرکت 50 درصد به علاوه یک است.
حزب مخالف VMRO-DPMNE به شکلی فزاینده، مردم را به تحریم انتخابات ترغیب میکرد تا دادن رأی منفی، زیرا در صورتی که رای مثبت در این انتخابات (همهپرسی) حائز اکثریت باشد، این حزب در سوی اشتباه تاریخ قرار میگیرد؛ حزب این را نیز در نظر دارد که ترغیب مردم به انجام ندادن یک کار به مراتب راحتتر است تا آنها را به کاری فعالانه ترغیب کنند.
اظهارات «کریس دلیسو» (Chris Deliso)، روزنامهنگار آمریکایی که از 1992 در اسکوپیه سکونت دارد خوشبینی به مراتب کمتری را نشان میدهد.
همانطور که جنبش تحریم بارها تاکید کرده است «این تصور که حتی رأی منفی مشروعیتی داشته باشد، اشتباه است. دلیل نیز این است که همه پرسی فقط زمانی ارزش دارد که میزان شرکت در آن بالای 51 درصد باشد؛ بدین معنا که حتی کسانی که با همه پرسی مخالفت دارند ولی در آن شرکت می کنند در واقع میزان مشارکت را افزایش می دهند و به این فرایند مشروعیت می بخشند.»
در پایان، تنها راه رای مثبت به همهپرسی و با تحریم آن باقی میماند. بنابراین، دو سناریویی که دولت را آشفته میکند، مشارکت پایین در انتخابات و یا اختلاف گسترده میان کمپینهای «آری» و «نه» است.
در حال حاضر پیش بینی شده است که تنها 40 درصد از واجدین شرایط رای دادن در همه پرسی مقدونیه شرکت کنند.
معیار دیگر موجود برای مقایسه این انتخابات این حقیقت است که در هشتم سپتامبر 1991، یعنی زمان کوتاهی پس از استقلال مقدونیه، 72 درصد از شهروندان، به همه پرسی برگزار شده درخصوص این سوال که «آیا شما از کشور مستقل مقدونیه و عضویت آن در اتحادیهای که با حضور سایر کشورهای مستقل عضو سابق یوگوسلاوی تشکیل شود، حمایت میکنید؟» رای مثبت دادند.
دلایل اصلی مخالفت و موافقت با موضوع همهپرسی کدامند؟
قویترین استدلال برای رای مثبت به این همهپرسی این است که در این صورت مانع مخالفت یونان با پیشروی مقدونیه در مسیر پیوستن به اتحادیهاروپا و ناتو از بین میرود.
کسانی که حامی پیوستن مقدونیه به اتحادیه اروپا هستند (83 درصد) و همچنین طرفداران پیوستن این کشور به ناتو (77 درصد)؛ شمار موافقان با توافق یونان و مقدونیه را در این انتخابات افزایش میدهند.
بعضی مخالفان اما اینگونه استدلال میکنند که هیچ یک از دیگر اعضای یوگوسلاوی مجبور به انجام این روند نشدهاند. برخی دیگر نیز با قرار دادن کلمه «شمالی» به پیشوند مقدونیه مخالفند و میگویند که چنین اقدامی هویت آنها را تغییر خواهد داد.
بنابر توافق انجام شده میان یونان و مقدونیه، از این پس در گذرنامه شهروندان این کشور، ملیت آنها با عنوان «شهروندان مقدونیهای جمهوری مقدونیه شمالی» درج خواهد شد.
ناتو و اتحادیهاروپا در این باره چه میگویند؟
ناتو و اتحادیه اروپا هردو به شدت از رای مثبت در این همهپرسی حمایت میکنند. «دونالد توسک» رییس شورای اروپا در دیدار از اسکوپیه در ماه آوریل در این خصوص گفت که به عقیده وی یک اراده سیاسی قوی برای حرکت مقدونیه به سوی همگرایی و ادغام با اتحادیه اروپا لازم است.
در بیانیه صوفیه نیز که اتحادیه اروپا در ماه مه آن را امضاء کرد، بر حمایت از عضویت کشورهای حوزه بالکان در این اتحادیه تاکید شده است.
پس از امضای توافقنامه یونان و مقدونیه در ژوئن گذشته، «ینس استولنبرگ» دبیرکل ناتو در بیانیهای مشترک با «دونالد توسک» این توافق را نمونهای برای برقراری صلح و ثبات در منطقه دانست و ابراز امیدواری کرد این فرصت زمینه را برای نزدیکتر شدن و پیوستن دیگر کشورهای حوزه بالکان به اروپا فراهم کند.
چرا همهپرسی برای اتحادیهاروپا و ناتو مهم است؟
گسترش اتحادیه اروپا پس از پیوستن کرواسی به این اتحادیه در سال 2013، متوقف شد و با همهپرسی در بریتانیا برای خروج این کشور از این اتحادیه، روند معکوس به خود گرفت. به این ترتیب پیوستن کشورهای غرب بالکان به اتحادیه اروپا روند بسیار کندی یافت.
گسترش ناتو اما همچنان با پیوستن مونته نگرو به این ائتلاف در سال گذشته ادامه یافت، اما این موضوع نیز تحت تاثیر اتفاقاتی همچون حمله نظامی روسیه به گرجستان در سال 2008 و دخالت در اوکراین در سال 2014 قرار گرفت. این دو اتفاق به نوعی نشاندهنده محدودیتهای ناتو و همچنین محدودیت سلطه آمریکا بودند.
حال به نظر میرسد ناتو و اتحادیه اروپا سعی دارند تا موضوع گسترش خود را زنده نگه دارند.
یوگسلاوی در سال 1991 دچار تجزیه شد، چرا این موضوع اکنون مورد توجه قرار گرفته است؟
آتن و اسکوپیه در دهه 1990 موفق نشدند راه حلی پیدا کنند؛ چرا که یونان نمی پذیرفت که نامی انتخاب شود که مقدونیه در آن گنجانده شده باشد.
در سال 1995، پس از گذشت چهار سال شکست دیپلماسی، دو طرف بر سر یک توافق داخلی با یکدیگر به تفاهم رسیدند. بر اساس این توافق، یونان همسایه شمالی خود را به عنوان جمهوری مقدونیه یوگوسلاوی (FYROM). به رسمیت می شناخت.
در اواسط دهه 2000، یونان تمایل خود را برای مصالحه بر سر یک نام مرکب که کلمه مقدونیه نیز در آن گنجانده شده باشد، اعلام کرد؛ اما دولت ملی گرای حزب VMRO-DPMNE به نخست وزیری «نیکلا گرووسکی» (Nikola Gruevsk) در اسکوپیه با آن مخالفت کرد.
دولت گرووسکی در دسامبر 2016 از قدرت برکنار شد و حزب سوسیال دموکرات به رهبری «زوران زائف» (Zoran Zaev) روز 31 ماه مه 2017 اقدام به تشکیل دولت کرد. وی سپس به سرعت «نیکلا دیمیتروف» وزیر امور خارجه دولت خود را برای اعلام آمادگی برای ازسرگیری مذاکرات به آتن فرستاد.
در صورت رای مثبت در همهپرسی، آیا یونان نیز آن را تصویب خواهد کرد؟
در صورت تصویب نتیجه همه پرسی در مقدونیه، یونان نیز در واقع ملزم به تصویب آن خواهد شد.
در صورت رای منفی به همهپرسی، چه اتفاقی روی خواهد داد؟
این همه پرسی در واقع به نوعی مشورتی است و نتیجه آن نیز الزام آور نیست. دولت زائف از احتمال تصمیم برای تصویب نتیجه آن در پارلمان خبر داده است.
حزب حاکم کنونی در مقدونیه دارای اکثریت و 68 کرسی از 120 کرسی پارلمان این کشور است؛ بنابراین، نیازمند این است که 12 رای از حزب مخالف برای کسب اکثریت دو سومی برای تصویب نتیجه همه پرسی را به دست آورد.
این دولت همچنین می تواند اقدام به اعلام انتخابات عمومی کند تا به این وسیله کرسیهای بیشتری را در پارلمان از آن خود کند، که این اقدام نیز نوعی قمار برای تلقی میشود.
از سوی دیگر، چنین اقدامی به ضرر وجهه عمومی دولت خواهد بود، چرا که در حال حاضر نیز دولت مقدونیه اعلام کرده است همهپرسی تنها جنبه مشورتی داشته و الزام آور نیست.
141/120
مترجم: زهره خزائی
بیشتر بخوانید:
لوموند: توافق تاریخی آتن و اسکوپیه بر سر نام مقدونیه+ ویدئو
شروع همهپرسی تغییر نام کشور مقدونیه؛ تجربه جدید در بالکان+ ویدئو