حدود دو ماه پیش نیز در حاشیه اجلاس سن‌پترزبورگ در تداوم دیپلماسی فعال امنیتی و همکاری‌های امنیتی منطقه‌ای، یادداشت تفاهم امنیتی بین «علی اکبر احمدیان» دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و «نیکلای پاتروشف» دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه به امضا رسید که بر اساس آن سطح مناسبات و همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های مختلف راهبردی افزایش خواهد یافت.
در این اجلاس، دبیران شورای امنیت، مشاوران امنیت ملی، معاونان نخست وزیر، روسای سرویس های امنیتی و اطلاعاتی ۱۰۶ کشور جهان حضور داشتند. در آذرماه سال گذشته نیز نمایندگان مجلس شورای اسلامی، لایحه موافقتنامه همکاری در حوزه امنیت اطلاعات بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت فدراسیون روسیه را به تصویب رساندند.
پیشتر «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه در اوایل سال2022 از «سیدابراهیم رئیسی» رئیس جمهور شهید ایران برای سفر به مسکو رسما دعوت کرد. دراین سفر ایران و روسیه جهت تهیه سند راهبردی جدید ۲۰ ساله آماده شدند که گسترش همه جانبه روابط و همکاری ها میان دو کشور را در دستور کار دارد.
سیدابراهیم رئیسی، ضمن قدردانی از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، اراده جمهوری اسلامی ایران را توسعه روابط تجاری و اقتصادی با روسیه عنوان کرد و گفت: "آمادگی داریم سند جامع همکاری‌های بلندمدت دو کشور را نهایی کنیم تا روند ارتقای هر چه بیشتر روابط وهمکاری‌های دو کشور با سرعت، اجرایی شود."
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه هم با بیان اینکه تهران و مسکو از مواضع و همگرایی مشترکی در بسیاری از موضوعات برخوردار هستند، گفت: "مسکو از پیشنهادات تهران در تدوین سند جدید همکاری بلندمدت دو کشور حمایت می‌کند و مصمم هستیم هر چه سریع‌تر نهایی و اجرایی شود."
تدوین، امضاء نهایی و اجرای سند راهبردی همکاری ۲۰ ساله میان ایران و روسیه می تواند ضمن افزایش سطح همکاری های اقتصادی، نظامی، امنیتی دو کشور به امنیت و ثبات حوزه قفقاز جنوبی و منطقه پرتنش غرب آسیا کمک کند و برهمین اساس می توان گفت، آثار و تبعات روابط و همکاری های امنیتی میان تهران و مسکو تنها در ابعاد دوجانبه محدود نمی شود و آثار مثبت آن در منطقه و جهان نیز نمایان می شود که مصادیق آن را اکنون می توان در حوزه های مختلف مشاهده کرد.
روسیه و ایران در سال‌های اخیر و به‌ویژه پس از دو رویداد استقرار دولت سیزدهم در ایران با چرخش به سمت شرق و حمله مسکو به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ روابط خود را گسترش داده‌‌‌اند. ایران و روسیه در چند دهه اخیر با درک وضعیت ژئوپلتیک، نیازهای داخلی متقابل و نیازهای محیط پیرامونی خود بستر مناسبی را برای همکاری پیدا کرده اند و سال به سال برعمق و ابعاد این همکاری ها در عرصه های مختلف از جمله امنیتی و نظامی افزوده اند.
ایران و روسیه دو بازیگر مهم و کلیدی محسوب می‌شوند که در بسیاری از جنبه‌های سیاسی و امنیتی دارای منافع همسو می‌باشند. فشارهای غرب وآمریکا، مخالفت با یک جانبه‌گرایی آمریکا و مسائل منطقه ای در آسیای مرکزی، قفقاز و خاورمیانه از جمله عواملی هستند که به تحکیم روابط ایران و روسیه و در نتیجه همکاری‌های نظامی امنیتی دوکشوردرمنطقه خاورمیانه، به ویژه درسوریه انجامیده است.
منافع مشترک ایران و روسیه در تعطیلی پایگاه‌های آمریکا و سایر کشورهای غربی در منطقه غرب آسیا، مقابله با خطر داعش و تروریسم، جذابیت همکاری‌های نظامی و تسلیحاتی و نیز تحریم شدن روسیه از سوی کشورهای غربی به دلیل حمله به اوکراین و قرار گرفتن دو کشور در وضعیتی مشابه و تلاش برای بی اثر کردن تحریم‌ها، از دیگر دلایل و انگیزه‌هایی بوده که ایران و روسیه را به هم نزدیک کرده است.
روابط جدید این دو کشور در راستای برقراری امنیت و ثبات، جلوگیری از مسابقه قدرت‌های بزرگ در آسیای مرکزی و قفقاز و نیز تداوم مناسبات آینده شکل گرفته است، چرا که مناطق آسیای مرکزی و قفقاز یک محدوده امنیتی برای هر دو کشور محسوب می‌شود که ژئوپلیتیک هر دو کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از نظر تأمین صلح و ثبات در منطقه، برای هر دو کشور حیاتی می‌باشد.
سران سیاسی دو کشور به این نتیجه رسیده‌اند که در راه دست‌یابی به اهداف خود اگر با هم عمل کنند و اقدامات خود را هماهنگ کنند، شانس پیروزی آنان بیشتر خواهد بود.رویکردهای مشترک تهران و مسکو در عرصه مناسبات بین‌المللی طی سال‌های اخیر بستر مناسبی به‌منظور توسعه همکاری‌های راهبردی دوجانبه و حتی سه‌جانبه میان ایران، روسیه و چین فراهم کرده، موضوعی که بیش از هر چیز هراس محور غربی را به‌دنبال داشته و به کابوسی تمام عیار برای کشورهای غربی و بویژه آمریکا تبدیل شده است.
نویسنده: احمد کاظم زاده
117
