با موتور مینی جت طلوع آشنا شوید

ساخت انواع موتور‌های هوایی از میکرو جت ها تا موتورهای بزرگ و پرقدرت، دانش بالایی را می‌طلبد و نیازمند محاسبات دقیقی است که این محاسبات به صورت نظری با بهره گیری از رایانه های پیشرفته‌ صورت گرفته و نتیجه آن به صورت عملی نخست بر روی سکو‌های تست موتور و سپس بهره‌برداری بر روی انواع هواگردها و موشک های کروز خود را نشان خواهد داد، لذا تولید هر نمونه جدید از آن، زمان زیادی را می‌خواهد.

موتور مینی جت یکی از موتورهای مورد نیاز سامانه‌های مختلف پرنده با فن‌آوری پیچیده است که تنها تعداد معدودی از کشورهای جهان، صاحب فن‌آوری ساخت آن هستند.از دهه 1370 صنعت دفاعی ایران با ساخت موتورهای مینی جت طلوع 4 که برای کاربری های پهپادی و موشک های کروز مورد استفاده قرار می گیرد به جرگه سازندگان موتورهای هوایی وارد شده است. بعدها نسخه های بهبود یافته این موتوربه ویژه طلوع 5 نیز ساخته شد. در عرصه ساخت موتورهای توربوجت گام بزرگ پس از خانواده موتورهای طلوع، موتور اوج برای استفاده در هواپیماهای آموزشی و جنگنده بوده است.

رونمایی

 محمدرضا سعيدي مسئول پروژه ساخت "طلوع 4" شركت هواپيما سازي ايران  در 3 بهمن 1383 در حاشیه نمایشگاه هوایی کیش با بيان اینکه پس از چهارسال طراحي و توليد آزمايشي ساخت موتور ميني جت در ايران به توليد انبوه رسيد، افزود: ساخت موتور ميني جت كه "طلوع 4" نامگذاري شده از طريق مهندسي معكوس صورت گرفته و در حال حاضر ساخت  تمامي قطعات اين موتور بدست متخصصان ايراني در شركت صنعت ساخت قطعات و موتورهاي توربيني وابسته به شركت هواپيما سازي ايران انجام مي شود.

نمونه موتورميني جت ساخته شده شركت هواپيما سازي ايران در دومين نمايشگاه بين المللي خليج فارس، در جزیره كيش  به نمايش گذاشته شد. وی اظهار داشت: موتور ميني جت پيشرفته تري نيز با عنوان "طلوع 5" در شركت صنعت ساخت قطعات موتورهاي توربيني در حال طراحي است. هم چنین جواد یگانه مسوول طرح وبرنامه شرکت صنایع هواپیمایی ایران نیز در 5 بهمن 1383 اعلام کرد که شرکت صنایع هواپیمایی ایران، موتور میکرو جت "طلوع 5" را برای هواپیماهای بدون سرنشین تااواسط سال آینده خواهد ساخت.

 به گفته او کارشناسان ومتخصصان صها درحال طراحی موتور طلوع 5 هستند که تااواسط سال آینده به خود اتکایی در زمینه ساخت این موتور خواهیم رسید..به گفته او،  با ساخت موتور جت در ايران ثابت كرديم كه مي توانيم با اتكا به دانش فني كارشناسان ايراني به خودكفايي در توليد اين محصول برسيم.

مشخصات

حدود دو دهه است که متخصصان صنایع دفاعی ایران  با ساخت موتور مینی جت که "طلوع 4" نام گرفته، موفق شده‌اند نیروهای مسلح و سایر بخش‌های صنعت را در این زمینه به خودکفایی در تولید این محصول برسانند و نمونه‌های دیگر آن همچون طلوع 5 نیز در مراحل تولید قرار دارد. متخصصان ایرانی، موتور میکروجت طلوع ۴ را بر اساس موتور فرانسوی TRI60 که در نسخه‌های جدید پهپاد  ام کیو ام 107  استفاده می‌شد طراحی و تولید کرد. این موتور فرانسوی دارای انواع مختلفی است اما موتور TRI60-2074 بیشترین شباهت را به موتور طلوع ۴ دارد.

موتور TRI60-2074 یک میکروجت سه محوره با سه کمپرسور محوری، یک محفظه احتراق و یک مرحله توربین است که دارای قطر ۳۳ سانتیمتر، طول ۱۲۴ سانتیمتر و وزن ۶۱ کیلوگرم بوده و حداکثر ۳.۴ کیلونیوتون (KN) نیرو تولید می کند. این میکرو جت فرانسوی بر روی موشک ها و پهپاد های متنوعی نصب گردیده و حتی نوعی از آن روی موشک کروز معروف استورم شادو نصب شده است. میکروتوربوی فرانسوی دارای قیمتی در حدود پنجاه هزار تا هشتاد هزار دلار است.

موتور طلوع ۴ که نمونه ایرانی همین موتور است نیز یک میکروجت سه محوره با سه کمپرسور محوری، یک محفظه احتراق و یک مرحله توربین می باشد و دارای قطر ۳۳ سانتیمتر، طول ۱۳۰ سانتیمتر و وزن ۵۵ کیلوگرم بوده و حداکثر توان ۳۴۵۰ نیوتون (N) نیرو تولید می کند. موتور طلوع ۴ نسبت به همتای فرانسوی خود دارای کمی طول بیشتر و وزن کمتر است. موتور میکروجت طلوع ۴ در انواع مختلف پهپاد کرار و نیز در موشک کروز نور و موشک کروز یاعلی(ع) نیز به‌کار گرفته شده است.

کاربرد میکرو جت طلوع

پهپاد کرار که به عنوان اولین پهپاد ایرانی دارای موتور جت شناخته می‌شود، از موتور طلوع 4 بهره می‌برد که علاوه بر سرعت 900 کیلومتر بر ساعت، برد تا 1000 کیلومتر و سقف پرواز 7500 تا 12هزار متر را برای "کرار" به همراه داشته است.امکان پرواز کرار از هر نقطه برای دفاع هوایی یا انجام حمله علیه اهداف تعیین شده، اوج ‌گیری مناسب و سرعت بالا از نکات مثبتی است که با کمک بهره گیری از این میکرو جت ایرانی فراهم آمده و می ‌تواند به اجرای موفق ماموریت‌های رزمی توسط کرار کمک کند.

کرار4 با قابلیت رهگیری هوایی و گشت زنی از نمونه جدیدتر موتور طلوع 4 با قابلیت تنظیم دقیق رانش موسوم به طلوع 5 استفاده می کند. این ارتقاء در پهپاد کرار، می تواند روی عملکرد برخی انواع موشک های کروز زمین به زمین ایرانی نیز اثر مثبت به جای گذارد چراکه نسل بعدی موشک کرور دوربرد ایرانی با نام هویزه که در نمایشگاه دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب اسلامی در مصلی تهران در بهمن ۱۳۹۷ رونمایی شد، از موتور توربوجت از خانواده طلوع بهره می برد و طبق اعلام مسئولان وقت، برد آن بیش از ۱۳۰۰ کیلومتر عنوان شد.

این موتورها قبلا برای استفاده در کروزهای دریایی به تعداد بالا تولید شده و به قابلیت اطمینان بالایی دست یافته اند در نتیجه این نوع موتور برای عملکرد مطمئن در مدت زمان پرواز حدوداً دو ساعته موشک کروز هویزه برای رسیدن به بیشترین برد خود، کارآمد است. در صورتی که نسل جدید موتورهای طلوع، توانسته اند روی پهپاد کرار، موثر بوده و ویژگی های پروازی آن را با ارتقاء صورت گرفته روی موتور مذکور، بهبود ببخشد پس در نتیجه می توان ابراز امیدواری کرد به زودی نسل جدید موشکهای کروز ایرانی با موتور بهینه شده بومی، آماده تست و عملیاتی شدن شوند.

موشک کروز ضد کشتی مشهور و پرقدرت «نور» نیز از دیگر تجهیزات دفاعی ایران است که از موتور میکرو جت طلوع 4 بهره می‌برد و علاوه بر اینکه این کروز ضدکشتی، قابلیت پرتاب از سکو‌های ساحلی و دریایی را دارد، قابلیت پرتاب از بالگرد و هواپیما نیز برای این موشک فراهم شده تا تاکتیک درگیری با اهداف دریایی دشمن توسط این موشک، متنوع و برای دشمن غیرقابل پیش‌ بینی باشد. موشک نور با موتور مینی جت طلوع4 دارای برد 120 کیلومتر است. سرعت موشک نور با بهره‌گیری از چنین موتور قدرتمندی، در حدود 1000 کیلومتر در ساعت است و با یک محاسبه ساده می ‌توان دریافت پس از ورود این موشک ضد کشتی به محدوده رویت رادار، شناور فرصت اندکی برای مقابله با آن دارد.

حضور در نمایشگاه های بین المللی

در نمایشگاه اورآسیا 2018ترکیهEURASIA2018، تعداد زیادی از کارشناسان و متخصصان نظامی و هوایی کشورهای مختلف جهان با حضور در غرفه ایران به بررسی و مشاهده موتور طلوع 4  و سایر دستاوردهای موجود در غرفه ٢١٣ اقدام کرده و به گفتگو با کارشناسان ایرانی حاضر در این بخش پرداختند. این دستاورد مهم صنایع دفاعی کشورمان که نقش موثری در توسعه توانمندی‌های پهپادی و موشکی ایران دارد، با استقبال متخصصان کشورهای مختلف جهان مواجه شد.

از جمله دستاوردهای مهمی که غرفه ایران در نمایشگاه اورآسیا 2018 به عنوان اولین نمایشگاه و ایرشوی بزرگ کشور ترکیه، در معرض دید مردم و متخصصان قرار داد، نمونه‌ای از موتور طلوع 4 بود  که در برخی پهپادها و موشکهای کروز مشهور ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است. ویژگی‌های موتور بومی طلوع و نحوه ساخت آن در ایران، باعث تحسین متخصصان علوم نظامی در جهان هم شده و حتی کتابی با عنوان طلوع4 توسط کارشناسی به نام «جس راسل» نیز منتشر شده است.

نویسنده: سید رضا میرطاهر

116