رئیس جمهور آمریکا با اشاره به پیوستن شرکای جدید اروپایی یعنی فنلاند و سوئد به ناتو طی ماه‌های اخیر اضافه کرد که این سازمان نظامی با متحدان جدیدش دو هزار مایل قلمرو سرزمینی خود را گسترش داده است.ابراز نگرانی بایدن در باره فروپاشی ناتو با توجه به روندها و رویدادهایی که این سازمان نظامی غربی در سال های اخیر تجربه کرده است معنا پیدا می کند. اکنون اختلافات بین اعضای اروپایی ناتو در باره رویکرد این سازمان نظامی در قبال جنگ اوکراین و چگونگی کمک های نظامی به کی یف تشدید شده است.
«ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو، اخیراً طرح ایجاد یک صندوق مشارکتی برای تامین مالی اوکراین در پنج سال به مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار را پیشنهاد کرد. وی مدعی شد که با وجود حمایت اعضای ناتو از اوکراین، این میزان حمایت کافی نیست و اوکراین به حمایت بیشتری نیاز دارد.دبیر کل ناتو پیش از این تاکید کرد که حمایت درازمدت و قابل پیش بینی از اوکراین این پیام را به روسیه می فرستد که نمی تواند پیروز جنگ باشد.
به رغم این موضع قاطعانه دبیرکل ناتو درحمایت از اوکراین ، اما برخی اعضای ناتو به صراحت با این امر مخالفت کرده اند. در این زمینه می توان به موضع گیری های مجارستان و اسلواکی اشاره کرد. وزیر خارجه اسلواکی گفته این کشور تمایل دارد در زمینه بشردوستانه و نه تسلیحاتی به اوکراین کمک کند.وی تاکید کرد که این کشور قصد ندارد در تامین تسلیحات ویژه ناتو برای اوکراین مشارکت کند.هم چنین پس ازمخالفت مجارستان با کمک ۵۰ میلیارد یورویی اتحادیه اروپا به اوکراین، بروکسل تهدید کرد در صورتی که بوداپست کمک به کی‌یف را وتو کند، به اقتصاد مجارستان ضربه خواهد زد.درنتیجه این تهدید مجارستان در نهایت با بی میلی به اعطای این کمک به اوکراین رای مثبت داد. با این حال مقامات ارشد این کشور به دفعات با رویکرد ناتو در قبال روسیه در ارتباط با جنگ اوکراین مخالفت کرده اند.
البته مقامات ارشد ناتو به معضلات و چالش های جدی که ناتو با آنها مواجه است اذعان کرده اند. «ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو در سخنرانی خود در کنفرانس امنیتی مونیخ دراواسط فوریه 2024 در این سازمان نظامی غربی «مشکلاتی جدی» وجود دارد.او گفت: «ما هم اکنون توجه زیادی را به موضوع افزایش تولید نظامی معطوف کرده‌ایم .کارخانه‌های جدیدی در دست ساخت هستند و تولید رو به افزایش است اما لازم است که فورا اقدامات بیشتری صورت بگیرد.»دبیرکل ائتلاف ناتو در حالی این مسائل را مطرح کرد که رسانه‌ها و مقام‌های غربی به دلیل تشدید روند شکست‌های اوکراین در میدان نبرد با روسیه و مبهم بودن تصویب نهایی ده‌ها میلیارد دلار کمک درخواستی دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا برای کی‌یف در کنگره آمریکا ، زنگ خطر را به صدا در آورده‌اند.
سخنان دبیر کل ناتو در باره وجود مشکلات جدی در این ائتلاف نظامی غربی در حالی ابراز شده که تا قبل از این وی همواره نسبت به نیرومندی این سازمان نظامی در مواجهه با تهدیدات و چالش ها تاکید می کرد. به ویژه از آغاز جنگ روسیه و اوکراین در اواخر فوریه 2022 استولتنبرگ بر آمادگی ناتو برای مقابله با روسیه داد سخن داده و در عین حال تمایل زیادی برای بزرگ نمایی تهدید ادعایی از جانب مسکو علیه کشورهای ناتو به خصوص کشورهایی مانند لهستان و جمهوری های سه گانه بالتیک داشت.
با این حال در سومین سال جنگ اوکراین که با پیروزهای پی در پی روسیه و شکست های اوکراین به خصوص ناکامی ارتش اوکراین در ضد حملات علیه نیروهای روسی و کاهش محسوس کمک های غرب به کی یف همراه شده ، دبیر کل ناتو به ناچار موضعی متفاوت اتخاذ کرده است. استولتنبرگ در سخنانی پیش از نشست وزرای دفاع ناتو در بروکسل در فوریه 2024 اذعان نمود که این ائتلاف هیچ گونه تهدید نظامی فوری برای کشورهای عضو از جانب روسیه نمی‌بیند. استولتنبرگ گفت: «ما هیچ تهدید نظامی فوری برای هیچ یک از کشورهای متحد نمی‌بینیم. اما وجود خطر حملات ترکیبی دایمی وجود دارد، از جمله ... حملات سایبری و سایر اقدامات با ماهیت ترکیبی علیه متحدان.»البته دبیرکل ناتو موضع تهاجمی خود در باره روسیه را هم چنان حفظ کرده و در جدیدتربن موضع گیری خود در اوایل آوریل 2024 در قبال جنگ اوکراین گفت که کی‌یف حق دارد به اهدافی که در خارج از اوکراین «مشروع» قلمداد می‌شود، حمله کند.
نکته مهم اینکه مسکو بارها بر نادرستی تهدید انگاری روسیه علیه کشورهای عضو ناتو از جانب مقامات ارشد ناتو و غربی تاکید کرده است. در آخرین موضع گیری در این زمینه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در مصاحبه با «تاکر کارلسون»، روزنامه‌نگار آمریکایی، تاکید کرد که مسکو به کشورهای ناتو حمله نخواهد کرد و این برای روسیه هیچ معنایی ندارد.به گفته او سیاستمداران غربی مرتباً مردم خود را با تهدید خیالی روسیه می‌ترسانند.
البته موضع گیری دبیر کل ناتو در باره وجود مشکلات در این سازمان نظامی غربی با رویکرد خاصی صورت گرفته است. وی با خودداری از اشاره به چالش های اصلی فراروی ناتو از قبیل باز تعریف حضور آمریکا در ناتو در صورت انتخاب دوباره دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا با توجه به زیر سئوال رفتن فلسفه وجودی آن از جانب وی و نیز تشدید اختلافات بین اعضای ناتو بر سر تداوم کمک ها به اوکراین تلاش کرده تا معضلات فرا روی این سازمان نظامی را بیشتر از جنبه های تاکتیکی و عملیاتی پر رنگ نماید. وی در این زمینه به مشکلات نظامی ناتو در زمینه تامین سلاح و مهمات و نیز معضلات مربوط به تعمیر و نگهداری اشاره کرده است. ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو در کنفرانس مونیخ گفت: "ما از نظر نظامی نیرومندتر از روسیه هستیم. اما در عین حال، جنگ در اوکراین نشان داد که ما شکاف های جدی داریم. به عنوان نمونه، درباره نگهداری سلاح، ما سیستم های مدرن داریم، اما به قطعات یدکی، تعمیر و نگهداری و مهمات نیاز داریم. در اوایل جنگ ما با کمبود منابع روبرو شدیم، اکنون تعداد آنها بسیار کم شده است. اکنون باید روی چگونگی افزایش تولید مهمات تمرکز کنیم".
به این ترتیب مشخص است که بر خلاف گزافه گویی های سران ناتو در اوایل جنگ اوکراین در باره آمادگی کامل این سازمان نظامی اما به دلیل اینکه ناتو و کشورهای عضو آن در چند دهه اخیر با هیچ چالش نظامی جدی مواجه نبوده است لذا در عمل آمادگی نظامی آن برای ورود به جنگ احتمالی با روسیه در سطحی نازل است. مقامات ارشد ناتو به این مهم پی برده و زنگ خطر از جانب دبیر کل ناتو نیز در همین ارتباط به صدا در آمده است. در این مورد می توان به آشکار شدن ناکارآمدی برخی تسلیحات غربی در جنگ اوکراین از جمله تانک ها و خودروهای زرهی اشاره کرد.در این راستا گزارش های زیادی درباره خرابی و نیاز مکرر به تعمیر و نگهداری تانک های لئوپارد آلمانی که گل سرسبد تانک های غربی محسوب می شود اشاره کرد.
بدین ترتیب باید چالش های فرا روی ناتو را در دو سطح چالش های ماهوی و اساسی که موجودیت آن را زیر سئوال می برد و چالش های نظامی و عملیاتی که کارآیی این سازمان نظامی را مورد تردید قرار داده طبقه بندی کرد که البته هر دو آنها این سازمان نظامی را در معرض آزمون های سختی قرار داده است.
نویسنده: سيدرضا مير طاهر
112
