این خطه، خطه دین باوری و دینداری است. شهری شهره است که نامش از گُلواژه های معصومان علیهم السلام شنیده شده و عطر وجود عالمه آل محمد، عظمتی افزون بدان بخشیده و قم را شهر علم و ایمان نموده است.
حضرت فاطمه معصومه (ع) در اوّلین روز ماه ذى القعده سال 173 هـ - ق، در شهر مدینه منوره چشم به جهان گشود و خانه امام هفتم، موسی کاظم (ع) را رونقی دیگر بخشید.
در فرهنگ اسلام دختران هبه و بخشش خداوند نامیده شده اند. قرآن کریم در سوره نحل آیه 58 و 59 دیدگاه جاهلیت قبل از اسلام نسبت به دختر را آنکوهش نموده، می فرماید: "هنگامی که به آنان مژده تولد دختر داده می‌شد صورتشان سیاه رنگ شده و مملو از خشم و غضب و اندوه می‌شدند. آنها خود را از قوم و قبیله خود به خاطر این ننگ و مژده بدی که به آنها داده می‌شد پنهان می‌کردند و در صدد زنده به گور کردن دختران خود بر می آمدند."
اما پیامبراسلام (ص) با سخنان نیکو و برخورد عملى با دختر بزرگوارشان حضرت فاطمه زهرا (س)، به تمام انسانها اعلام نمودند که در آخرین دین الهى، دختران و زنان از کرامت و جایگاه خاصّى برخوردارند. آن بزرگوار میزان سنجش و ارزش مردان را در نوع برخورد و تعامل با زنان و دختران دانسته و فرمودند: "بهترین شما (مردان) کسى است که براى زنان و دخترانش بهترین باشد."
فاطمه معصومه نیز، دختری بود که در مکتب پیامبر (ص) و در پرتو آموزه های امام کاظم (ع) به بهترین فضائل اخلاقی آراسته شد.
در زیارت نامه های ایشان اسامی و لقب هایی ذکر شده که حاکی از شخصیت رشد یافته ایشان است.
طاهره، حمیده، رشیده، تقّیه، رضّیه، مرضیّه و صدیقه؛ از جمله صفات و القابی است که برای حضرت معصومه (س) عنوان شده است.
حضرت معصومه (س) در سال 201 هجری قمری، به شوق دیدار برادرگرامیش امام رضا(ع)، به همراه عده‌ای از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حرکت کرد و در هر شهر و محلی مورد استقبال مردم واقع می‌شد.
در شهر ساوه عده‌ای از مخالفان اهل بیت، سر راه کاروان آنان را گرفته و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند، در نتیجه تقریباً همه مردان کاروان به شهادت رسیدند.
در همین حال، ایشان بیمار شد و چون دیگر امکان ادامه راه به طرف خراسان نبود، قصد شهر قم را نمود. در روز 23 ربیع الاول سال 201 هجری قمری حضرت معصومه وارد شهر مقدس قم شد و در محلی که امروز «میدان میر» نامیده می‌شود در منزل «موسی بن خزرج» فرود آمد و افتخار میزبانی حضرت نصیب او شد. ایشان پس از 17 روز زندگی در این شهر رحلت کردند.
مردم قم با تجلیل و شکوه فراوان پیکر پاک این بانوی بزرگ اسلام را در محل کنونی دفن نمودند. با ورود آن بانوى کم نظیر، فصل نوینى در تاریخ قم آغاز شد و جاذبه قوى آن حضرت، علما و دانشمندان فراوانى را به سوى این شهر جذب و برکات فراوانى را نصیب قم کرد که مهمترین آنها گسترش مراکز علمى بود. ورود حضرت معصومه علیها السلام به قم موجبات تحکیم و گسترش حوزه علمیّه و رفت وآمد و ارتباط علما و راویان و شاگردان برجسته امامان علیهم السلام را فراهم نمود.
اینک، هر روز و هر شب، هزاران عالم و فاضل و خیل عظیمی از طلاب علوم دینی خدمت این بانوی با کرامت، شرفیاب می شوند و طلب علم و نورانیت و معنویت می کنند.
براساس روایتی که از امام رضا (ع) نقل شده است، لقب «معصومه» را امام هشتم به حضرت معصومه، اعطا کرده‌اند. طبق این روایت امام رضا(ع) فرمود: "مَن زارَ المَعصُومَهَ بِقُمّ کَمَنْ زارَنی؛ هرکس حضرت معصومه را درقم زیارت کند، همانند کسی است که مرا زیارت کرده باشد."
امام جعفر صادق(ع) نیز با اشاره به جایگاه بلند و معنوی ایشان فرموده اند: "تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِم؛ با شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت می‌شوند."
نکته قابل توجه اینکه وجوب بهشت برای زیارت حضرت معصومه به جز ایشان ظاهراً برای هیچ یک از امامزادگان دیگر مطرح نشده است و این برخاسته از مراتب والای ایمان و تبعیت ایشان از امام زمانشان است.
حضرت معصومه (س) دائماً به بازخوانی اهداف امام هفتم شیعیان و پس از ایشان به بازخوانی افکار و اهداف امام رضا (ع) همت گذاشتند.
آیت الله جوادی آملی، مرجع و عالم بزرگ دینی در این زمینه می گوید:
"راز اینکه هر کسی کریمه اهل بیت، فاطمه معصومه را زیارت کند، بهشت برای اوست؛ این است که او اهل ولایت است! اگر کسی پیوند ولایی با دودمان عصمت و طهارت داشت، می کوشد که رایحه ولایت و طعم ولایت در هستی او پدید آید و خود، جزء اولیای الهی بشود. اگر کسی جزء اولیاء خدا شد و ولیّ الله شد، بهشت مشتاق اوست. در برخی از روایات ما آمده است که بهشت مشتاق سلمان است؛ اشتیاق بهشت به سلمان بیش از علاقه سلمان به بهشت است؛ رازش آن است که بهشت محصول عقیده صحیح و اخلاق صحیح و عمل صالح است و عقیده و اخلاق و اعمال، جزء شئون ادراکی و عملی انسان است... به عبارتی ، این روح انسان والاست که در اثر تحصیل عقیده و اخلاق و اعمال، بهشت را می سازد. در جریان دوزخ هم - معاذ الله - این چنین است."
آیت الله مکارم شیرازی از دیگر مراجع قم می نویسد:
"بدیهی است حضرت فاطمه معصومه(س) سرچشمه خوبی ها و کمالات بی حد است. مقام والای آن حضرت در عالم کشف و شهود نه تنها به خاطر فرزندی حضرت موسی بن جعفر(ع) و خواهری امام هشتم (ع) است، بلکه به واسطه مقام معرفتی خود ایشان نیز می باشد. همچنین حضرت از مقام و جایگاه بالایی در عرصه علمی بهره مند بودند، در عصر امام کاظم علیه السلام جمعى از شیعیان وارد مدینه شدند تا خدمت آن حضرت رسیده و سؤالاتشان را از او بپرسند، امّا حضرت در سفر بود. به ناچار سؤالات را تحویل خانواده حضرت دادند تا در فرصتى دیگر پاسخ آن را بگیرند. به هنگام بازگشت به وطن براى خداحافظى به خانه حضرت رفتند. حضرت فاطمه معصومه علیها السلام سؤالات را به همراه جوابهایش به آنها داد. شیعیان در مسیر بازگشت امام کاظم علیه السلام را ملاقات کرده و داستان را براى آن حضرت بازگو نمودند. امام نوشته را گرفت و مطالعه کرد. پاسخهاى حضرت معصومه همگى صحیح بود. امام سه بار فرمود: » فِداها ابُوها»؛ (پدرش به فدایش باد). با توجّه به این که حضرت معصومه علیها السلام در آن زمان سن و سال زیادى نداشت، این مطلب نشانگر عظمت او از نظر علم و معرفت بود."
حرم حضرت معصومه (س) دومین زیارتگاه مهم مذهبی بین ایرانیان است و سالانه میلیون‌ها نفر از این مکان دیدن می‌کنند. این حرم جدا از اهمیت مذهبی که بین گردشگران به ویژه مسلمانان شیعه دارد، یکی از جاذبه‌های تاریخی مهم شهر قم نیز محسوب می‌شود.
بارگاه ملکوتی حضرت معصومه
این بارگاه مقدس مجموعه‌ای بزرگ شامل چند ورودی و صحن، کتابخانه، موزه، شبستان و رواق است که بخش‌های زیادی از آن را با کاشی‌کاری، مقرنس‌کاری و آینه‌کاری‌های باشکوه مزین کرده‌اند.
همچنین، این مکان مذهبی محل دفن عالمان بزرگ دینی و چندین تن از مشاهیر ایران مانند بانوی شاعر ایرانی پروین اعتصامی، شاه عباس دوم صفوی و... است و همین امر موجب شده تا طیف گوناگونی از گردشگران داخلی و خارجی از این مکان دیدن کنند.
117
