خلیج‌فارس پهنه ای آبی با وسعت بیش از237 هزار کیلومتر مربع در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه‌جزیره عربستان قرار دارد. این خلیج، یک شاهراه مهم دریایی و پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان است که به دلیل وجود منابع نفت و گاز، منطقه‌ای مهم و راهبردی در سطح بین‌المللی به شمار می رود.
نام تاریخی این خلیج، در زبان‌های گوناگون، ترجمه عبارت خلیج فارس یا دریای پارس بوده است، اما برخی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در سال‌های اخیر با تحریک استعمارغرب به دنبال تحریف نام خلیج فارس بوده اند.
با این حال، خلیج فارس اصلی‌ترین نامی است که از کهن‌ترین منابع بر جای مانده است. جغرافی‌دانان و تاریخ‌نگاران اسلامی همچون طبری، مسعودی و یعقوبی به اتفاق در کتب خطی به جای مانده از خود گفته اند که تمامی نواحی خلیج‌پارس در دوره‌های پیش از اسلام به ایران تعلق داشته است. یونانی‌های باستان نیز این خلیج را «پرسیکوس سینوس»" که همان خلیج فارس است، نامیده اند.
بر اساس دستورالعمل دبیرخانه سازمان ملل متحد در تاریخ 14 می 1999 (24 اردیبهشت 1378) نام آب‌راهی که میان جمهوری اسلامی ایران و شبه جزیره عربی قرار دارد، «خلیج فارس» است و در اسناد و انتشارات سازمان ملل متحد لازم است از نام کامل «خلیج فارس» استفاده شود.
شورای‌عالی انقلاب فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با توجه به هدف قراردادن هویت فرهنگی و تاریخی ملت ایران، دهم اردیبهشت، روز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز را به‌عنوان روز ملی خلیج‌فارس نامگذاری کرده است.
خلیج فارس اما به دلیل ارزش های جغرافیایی و تمدنی اش همواره عرصه رقابت و کشمکش‌های قدرت های استعمارگر و متجاوز بوده است، از جمله دوران حضور بیگانگان در خلیج فارس، سلطه 150 ساله پرتغالی ها بر این آبراهه و تنگه هرمز است که سی ام آوریل 1621 میلادی پایان یافت.
در سال 1506 میلادی (885 خورشیدی) پرتغالی ها به سرپرستی ناخدا آلبوکرک -دریانورد مشهور پرتغالی- به خلیج فارس قدم گذاشتند. آلبوکرک اعتقاد داشت هر کشوری با در اختیار گرفتن سه نقطه مالاگا، عدن و هرمز می تواند بر تجارت دنیا حکومت کند.
این تفکر باعث شد تا پرتغالی ها پس از مدتی جزایر قشم، هرمز و گمبرون (بندرعباس فعلی) را نیز اشغال کنند. استعمار گران بریتانیایی نیز در مقطعی از تاریخ خلیج فارس؛ چشم طمع به این منطقه داشتند اما آنها نیزسرانجام مجبور به خروج ازمنطقه شدند. انگلیسی ها چهار بار به بوشهر در جنوب ایران حمله کردند و هر بار علما حکم به دفاع دادند و سردارانی چون «رئیسعلی دلواری» و «احمدخان تنگستانی» حماسه آفریدند و استعمار پیر را شکست دادند.
«محمد عجم» نویسنده و پژوهشگر حوزه خلیج فارس و غرب آسیا و از بنیانگذاران و فعالان مرکز مطالعات خلیج فارس درباره اهمیت منطقه خلیج فارس و تاثیر این آبراه بر عرصه های گوناگون می نویسد: "حساسیت خلیج فارس با توجه به ابعاد اقتصادی، سیاسی، تجاری و ارتباطی در پهنه گیتی بسیار حائز اهمیت است؛ در اسنادی که به زبان عربی وجود دارد نیز واژه «خلیج الفارسی» آمده است."
بدیهی است، خلیج فارس به دلیل موقعیت خاص خود به عنوان بزرگ‌ترین مرکز ارتباطی میان سه قاره به شمار می‌رود و وجود منابع غنی و ارتباط این خلیج با مناطق آبی بزرگ جهان، سبب شده تا این منطقه یکی از مناطق مهم راهبردی دنیا قلمداد شود.
این آبراه همچنین در عرصه داخلی و منطقه‌ای، اهمیتی بسیار برای ایران دارد؛ بر همین اساس وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر سیاست همسایگی، ابراز امیدواری کرده است، این پهنه آبی مامن امنیت و ثبات منطقه و نماد صلح، دوستی و همزیستی بین ملت‌های منطقه باشد و دیگران به برقراری صلح و‌امنیت آن به دست کشورهای پیرامونی خلیج فارس احترام بگذارند.
نویسنده: حسن عقیقی سلماسی
117
