حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران روز سه شنبه در نامه ای به محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران دستور داد، چون دولت آمریکا در اجرای تعهدات خود در برجام، تعلّل کرده است و با توجه به تمدید اخیر قانون تحریم‌های ایران ((I.S.A که ایران از پیش ، این اقدام را به عنوان نقض برجام اعلام کرده بود، به اجرای مراحل پیش‌بینی شده در برجام برای رسیدگی به موارد نقض، اقدام کند و پیگیری های حقوقی و بینالمللی لازم را نیز انجام دهد.
حسن روحانی همچنین در نامه دیگر به علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دستور داد در توسعه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای درچارچوب تعهدات بینالمللی، با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی ، برای طراحی وساخت پیشران سته ای برای بهره گیری در حوزه حمل ونقل دریایی اقدام کند.
دستورات صریح روحانی به وزیرخارجه و رییس سازمان انرژی اتمی ایران نشان داد که ایران تحت هیچ شرایطی تحمل نخواهد کرد که طرفهای برجام از چار چوب خطوط قرمز عبور کنند.
مصوبه کنگره امریکا شاید از یک دید گاه به حساب تصمیمی ناشی از واکنشهای سیاسی پس از انتخابات امریکا نوشته شود، اما این مسئله کوچکی نیست که ایران نادیده بگیرد و بی تفاوت بماند.
شاید برخی معتقد باشند که این مصوبه تا زمان صدور فرمان اجرای آن توسط رییس جمهورآمریکا در برجام نافذ نیست ، اما ماهیت رفتارآامریکا را نمی توان نادیده گرفت.
با این گونه مصوبه ها باید بر مبنای اصول بین الملل و در چارچوب تعهدات در قبال تصمیم گیریها در سطح شورای امنیت برخورد شود.
از دیدگاهی منطقی ، نقض برجام بیش از آنکه به زیان ایران باشد امریکا و دیگر تعهد کنندگان بین المللی رادر مقابل افکار عمومی و در عرصه بین المللی بی اعتبار و شورای امنیت را با چالش مواجه می کند زیرا ایران هیچ اقدامی خلاف برجام نکرده است.
اکنون هم رفتار امریکا ایران را وا داشته است تا در چار چوب حقوق مشروع خود در زمینه انرژی هسته ای، برنامه های صلح آمیز خودرا پیش ببرد.
موضوع مورد اشاره در نامه روحانی به صالحی نیز ناظر بر یک اقدام مشروع است.
تولیدصنعتی پیشرانه های هسته ای که از سوی رییس جمهور در دستور کار سازمان انرزی اتمی قرار گرفته درواقع ادامه همان فعالیت های هسته ای صلح امیز است.
بیش از 90 درصد تجارت ایران دریایی است و تقریباً همه نفت کشور توسط کشتی منتقل می شود.
به این منظور کشتی های باری و نفتکش ایرانی مسافت های بسیاری را به تمام دنیا می پیمایند. تقریباً همه کشتی های باربری و نفتکش دنیا از سوخت های فسیلی استفاده می کنند.
هر چند سوخت های فسیلی که از مشتقات نفت خام هستند بسیار ارزان است اما در سال های اخیر برخی کشورها نظیر آمریکا و چین و روسیه به سوی پیشرانه های هسته ای برای شناورهای تجاری گام برداشته اند.
این تصمیم ایران، این پیام را به امریکا و طرف های برجام منتقل می کند که تعاملات در برجام ، دو طرفه است و اگر طرف مقابل، نقض عهد کند ایران نیز الزامی به ماندن بر تعهداتش ندارد.
البته برجام در این زمینه ساز و کارهای حقوقی خاص خود را پیش بینی کرده است و ایران می تواند با در نظر گرفتن نقض برجام از جانب امریکا و یا هر طرف دیگری، اقدام متقابل کند . لذا در این حرکت دو نکته وجود دارد.
نخست آنکه ایران آغاز کننده نقض برجام نبوده،اما حق اقدام لازم را دراین زمینه برای خود محفوظ می داند. دوم آنکه شورای امنیت و کمیته بین المللی نظارت بر اجرای برجام و همچنین آژانس بین المللی انرژی اتمی می بایست براساس وظیفه محوله به این موضوع رسیدگی و در پیگیری های مشخص شده از سوی وزیر امور خارجه ایران که در دستور صریح رییس جمهور قید شده است؛ پاسخ منطقی و قابل قبول بدهند.
ایران با پذیرش اقدامات اعتماد ساز در برجام داوطلبانه پیشرفت ها در زمینه دانش هسته ای را موقتاً به تاخیر انداخت؛ در حالیکه امریکا حتی حاضر به اجرای بدیهی ترین بخش تعهداتش در برجام یعنی خودداری از مانع تراشی در قالب تحریم ها ضد ایران نیست.
در مورد برجام ،باید ها و نباید ها ، فرصت ها و تهدید هابسیار زیاد است.
آنچه که اکنون مهمتر از گذشته رخ نمایی میکند این است که شرایط پس از برجام تفاوت های اساسی با گذشته دارد و ایران به دنیا نشان دادکه اهل گفتگو و تعامل است اما امریکا هنوز با این اعتماد سازی فاصله زیادی دارد.
تصویب قانون امریکایی‌ها پرسش‌های بسیاری را مطرح میکند که طبق نظام حقوق بین‌الملل مسئولیت را متوجه دولت امریکا می کند.
مسلماً امریکایی‌ها از این مصوبه هدف دارند.
دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم دستکم می‌تواند تحت عنوان نقض یک معاهده بینالمللی توسط دولت امریکا از این کشور در مجامع بینالمللی شکایت کند؟
