جو بایدن در شرایطی سفر به منطقه غرب آسیا را از 13 ژوئیه آغاز می‌کند و روز 16 ژوئیه نیز در عربستان خاتمه می‌دهد که در یک سال و نیم گذشته روابط واشنگتن و ریاض شاهد تغییر گسترده‌ای در مقایسه با قبل از آن بود.
عربستان که در دوره «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری پیشین آمریکا از آزادی عمل گسترده‌ای در سیاست داخلی و خارجی خود برخوردار بود در دوره ریاست جمهوری بایدن با انتقاد آشکار وی مواجه شد.
محور انتقادها هم مسایل حقوق بشری و نقض فاحش و گسترده حقوق بشر توسط عربستان و با نقش‌آفرینی محمدبن سلمان بود. با این حال، با آغاز سال 2022 بتدریج لحن بایدن در قبال عربستان و حتی بن سلمان تغییر کرده و خبری از انتقادهای تند گذشته نیست. جنگ روسیه علیه اوکراین عامل اصلی تغییر لحن بایدن در قبال ریاض است. جنگ اوکراین سبب افزایش قیمت جهانی نفت شد.
تاکنون عربستان سعودی در مقابل تقاضای غرب برای افزایش تولید نفت مقاومت کرده است، اما تغییر لحن بایدن نشان می‌دهد که ریاض توانسته است بار دیگر از ابزار نفت در سیاست خارجی خود حتی در قبال رابطه با آمریکا بهره گیرد.
اگرچه دولت بایدن اصرار دارد که نفت محور سفر او نیست و رئیس جمهور آمریکا 12 ژوئن گفت: «این سفر حول مسائل بسیار بزرگتری است»، اما به نظر می‌رسد نفت عامل اصلی سفر بایدن به عربستان است.
موضوع مهم این است که برای عربستان سعودی سفر رئیس جمهور آمریکا اهمیت زیادی دارد. محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی برای رسیدن به کرسی پادشاهی این کشور به حمایت واشنگتن نیاز دارد. اساساً رسیدن به رأس قدرت و بقای حاکمان در قدرت در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، به حمایت دولت آمریکا نیاز است.
به همین دلیل نیز بن سلمان که در دوره ترامپ فاصله چندانی با کرسی پادشاهی سعودی نداشت پس از به قدرت رسیدن بایدن، موقعیت خود را در خطر دید چرا که دولت بایدن حمایت از رقبای بن سلمان را در دستور کار داشت. بنابراین، سفر بایدن به عربستان و دیدار وی با محمد بن سلمان به معنای پایان فشارها علیه ولیعهد سعودی است.
نکته مهم دیگر این است که سفر بایدن به عربستان با وجود انتقادهای زیادی که پیش از این داشت، نشان می‌دهد ریاض جایگاه مهمی در تحولات غرب آسیا دارد و همچنین از جایگاه مهمی در سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ برخوردار است. این بهره‌برداری عربستان از سفر جو بایدن است.
در همین راستا، «دالیا داسا کای» در تحلیلی که فارن افرز منتشر کرد، نوشت: "زمانی که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، دوره ریاست جمهوری خود را آغاز کرد به تغییر عادت ترامپ رئیس جمهور قبلی در برخورد صمیمی با دیکتاتورها، از جمله محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی که رهبر واقعی عربستان سعودی به حساب می آید، بسیار مصمم بود. با این حال، بیش از یک سال بعد، به نظر می رسد که رئیس جمهور قصد دارد در اولین سفر خاورمیانه ای دوره ریاست جمهوری خود به عربستان سعودی سفر کند. این موضوع برای کسانی که بایدن را یک قهرمان حقوق بشر تلقی می کردند، ناامیدی بزرگ است؛ پاداش به محمد بن سلمان با دست دادن و عکسبرداری در زمین چمن ولیعهد به منزله اعتراف به این موضوع است که مستبدان می‌توانند با قتل، مخالفان خود را تا زمانی که جریان نفت را به دست دارند کنار بگذارند."
نکته پایانی اینکه اگر سفر بایدن به عربستان اهداف وی را به خصوص در حوزه انرژی تأمین نکند، شکست مهم دیگری در حوزه سیاست خارجی وی رقم خواهد خورد.
نویسنده: سیدرضی عمادی
117
