عربستان در دو سال اخیر سرمایه گذاری هنگفتی در حوزه ورزش انجام داده است. این کشور میزبان مسابقات جایزه بزرگ فرمول ۱، مسابقات رالی داکار، مسابقات بوکس و دیدارهای سوپرجام کشورهای بزرگ اروپایی بوده است. بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر Grant Liberty، سعودی‌ها تنها در سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ حداقل ۱.۵ میلیارد دلار برای میزبانی مسابقات ورزشی در این کشور هزینه کرده‌اند. گاردین نیز اخیراً نوشت عربستان سعودی از اوایل سال ۲۰۲۱ حداقل ۶.۳ میلیارد دلار (۴.۹ میلیارد پوند) در زمینه ورزش و خرید بازیکن هزینه کرده است. آنچه بیش از همه در خصوص سرمایه گذاری عربستان در ورزش جلب توجه می کند، جذب فوق ستاره های دنیای فوتبال است. به نظر می رسد جام جهانی قطر و تاثیر زیادی که این تورنومنت یک ماهه جهانی در شناخت قطر و معرفی این کشور کوچک خلیج فارس به افکار عمومی جهانی داشته است تلنگری برای محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان برای سرمایه گذاری در حوزه ورزش به خصوص فوتبال بود. پس از جام جهانی قطر، کریستیانو رونالدو برنده 5 توپ طلای جهان، نخستین فوق ستاره فوتبال بود که سال ۲۰۲۲ برای ۲.۵ سال با مبلغ ۲۰۰ میلیون دلار در سال (شامل قراردادهای تبلیغاتی) به النصر عربستان پیوست.
کریس رونالدو در النصر
- هزینه های هنگفت عربستان در نقل و انتقالات فوتبال
فصل نقل و انتقالات کنونی که هنوز نیز ادامه دارد، نام عربستان را بیش از زمان های دیگر بر سر زبان ها انداخته است. کریم بنزما برنده توپ طلا از رئال مادرید و انگولو کانته از چلسی، هر 2 به قهرمان عربستان یعنی الاتحاد پیوستند.
کریم بنزما در الاتحاد
سرخیو راموس، جردن هندرسون، روبرتو فیرمینو، کالیدو کولیبالی، ریاض محرز، مارسلو بروزوویچ، انگلولو کانته و سادیو مانه دیگر بازیکنان مطرحی هستند که به عربستان سعودی نقل مکان کرده‌اند. استیون جرارد، ستاره سابق انگلیس هدایت الاتفاق عربستان را بر عهده گرفت. به نظر می‌رسد بازیکنان و ستاره های دیگری نیز در راه فوتبال عربستان باشند. لیونل مسی، فوق ستاره آرژانتینی که 7 بار برنده توپ طلا شد و سال گذشته با آرژانتین قهرمان جهان شد و خود نیز برترین بازیکن جام جهانی معرفی شد، در یک‌قدمی انتقال به تیم الهلال عربستان قرار داشت، اما نهایتا از حضور در فوتبال عربستان خودداری کرد. با این حال، فوق ستاره آرژانتینی، سال ۲۰۲۱ به عنوان سفیر گردشگری عربستان انتخاب شد. بر اساس قراردادی سه ساله مسی می‌تواند تا ۲۵ میلیون دلار برای تلاش‌هایش دریافت کند؛ تلاش‌هایی همچون چند حضور تبلیغاتی، چند پست در رسانه‌های اجتماعی و چند سفر خانوادگی به عربستان بندهای این قرارداد بودند. مسی حتی در ماه مه ۲۰۲۳ به دلیل خروج غیر مجاز از اردوی پاری سن ژرمن و سفر تفریحی‌اش به عربستان سر و صدای زیادی به پا کرد. این موضوع باعث نارضایتی مدیران باشگاه فرانسوی و هواداران شد. مسی بعداً عذرخواهی کرد و توضیح داد که این سفر اجباری است. او تاکید کرد: «نتوانستم آن را لغو کنم.» کیلیان امباپه ستار 24 ساله فرانسوی نیز اخیرا با پیشنهاد قابل توجه ۳۵۰ میلیون دلاری تیم الهلال عربستان مواجه شد، اما آنرا نپذیرفت.
ستاره ها در عربستان
علاوه بر انتقال ستاره ها و فوق ستاره های دنیای فوتبال به عربستان، این کشور میزبانی برخی مسابقات برند فوتبال نظیر الکلاسیکو میان رئال مادرید و بارسلونا و برگزاری نیمه نهایی و فینال جام‌های حذفی کشورهای اروپایی را نیز بر عهده گرفت تا توجه افکار عمومی را که با این مسابقات مطرح وجود دارد، به سمت عربستان نیز جلب کند.
- اهداف عربستان از سرمایه گذاری در فوتبال
سوال مهم این است که عربستان سعودی چه اهدافی از سرمایه گذاری سنگین در حوزه ورزش و به خصوص فوتبال دارد؟
پاسخ به این سوال مهم را باید در دو سطح فردی و ملی داد. به لحاظ فردی، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که بیشترین شانس را برای تصاحب کرسی پادشاهی و انتقال قدرت از خاندان عبدالعزیز به خاندان سلمان دارد، «وجهه سازی» برای خود را در اولویت قرار دارد. بن سلمان اگرچه رقبای داخلی خود برای تصاحب کرسی پادشاهی را حذف کرده است، اما همچنان از رقابت های درون خاندانی و از شاهزاده هایی که حامیان خارجی قوی دارند، نگرانی دارد. به همین دلیل، بن سلمان کسب حمایت افکار عمومی داخلی عربستان به خصوص قشر جوان و در میان جوانان نیز به طور خاص زنان و دختران عربستانی را در اولویت خود قرار داد. بن سلمان در حال ارسال این سیگنال به جامعه عربستان است که این کشور را به کشوری مدرن و رو به جلو تبدیل خواهد کرد و افزایش رفاه و رضایت مردمی را نیز در اولویت دارد. ورزش و به ویژه فوتبال حوزه ای است که نه فقط جامعه عربستان بلکه همه کشورها حساب ویژه ای برای ایجاد شادی و نشاط در جامعه روی آن باز کرده اند.
- تصویرسازی مثبت از عربستان در جهان
در سطح ملی، اما اهداف چندگانه ای مد نظر دولت سعودی و به ویژه محمد بن سلمان است. اولین و مهمترین هدف، تصویرسازی مثبت از عربستان است. از سال 2015 که ملک سلمان و پسرش، محمد، به قدرت رسیده اند، عربستان سعودی بیش از همه درگیر جنگ و تنش در روابط با دیگر کشورها و خشونت و تنش های داخلی بود. همین نیز سبب شد چهره عربستان در نظام جهانی به شدت مخدوش شده و به عنوان کشوری با خشن ترین نظام سیاسی مطرح شود. بن سلمان پس از 8 سال به این تجربه و درک رسیده است که تصویری سیاه از عربستان در نظام جهانی می تواند برای این کشور هزینه های زیادی داشته باشد و آنرا در مسیر پسرفت قرار دهد در حالی که کشورهای کوچک عربی نظیر امارات و قطر در مسیر پیشرفت هستند. ولیعهد سعودی برای زدودن تصویر سیاه و ایجاد تصویر مثبت از عربستان سعودی در افکار عمومی جهانی به سرمایه گذاری در حوزه های اجتماعی از جمله ورزش روی آورده است.
- ایجاد جذابیت برای عربستان و دستیابی به اهداف اقتصادی
هدف مهم دیگر در سطح ملی، اقتصادی است. محمد بن سلمان سند 2030 را برای عربستان سعودی مد نظر دارد. وی در قالب این سند از یک سو به متنوع سازی درآمدهای اقتصادی عربستان و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی به زیر 30 درصد و از سوی دیگر تغییر چهره اجتماعی عربستان و ایجاد یک جامعه مدرن و به روز از جمله در حوزه بهره گیری از فناوری و هوش مصنوعی را در اولویت خود قرار داده که پروژه نئوم از جمله این طرح ها است. هنوز این طرح ها به مرحله اجرا نرسیده، اما ولیعهد سعودی با سرمایه گذاری سنگینی که در حوزه ورزش انجام می دهد در حال ایجاد «جذابیت» برای عربستان در عرصه بین المللی است. عربستان سعودی سعی دارد تا خود را در قامت یک کشور مدرن و جذاب به مردم سراسر جهان معرفی کند و در این زمینه، استفاده از اهرم ورزش را بسیار مساعد می‌بیند. انتقال ستاره ها و فوق ستاره های فوتبال به عربستان در واقع نوعی تبلیغات ملموس برای عربستان مدرنی است که بن سلمان در نظر دارد. انتقال این ستاره ها به رخ کشیدن امنیت عربستان نیز است.
رونالدو، بنزما و کانته
انتقال این شخصیت های برجسته و سرشناس فوتبالی به عربستان سعودی اگرچه اکنون هزینه زا است ، اما در صورتی که به اجرایی شدن برنامه های توسعه ای ولیعهد سعودی کمک کند، میلیاردها دلار نیز نصیب این کشور خواهد کرد. برخی این عقیده را دارند که خریدهای گران قیمت عربستان برای رقابت با اروپا نیست بلکه آمدن ستاره ها به عربستان باعث جلب توجه به لیگ و فوتبال عربستان و در نهایت شناخته شدن جاذبه ها و ظرفیتهای این کشور در صنعت توریسم می شود و راحت‌ترین و سریعترین تبلیغ برای این کشور محسوب می شود. بلومبرگ در گزارشی نوشت: عربستان می خواهد گردشگری ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را تا سال ۲۰۳۰ تشکیل دهد. تا آن زمان این کشور امیدوار است سالانه ۱۰۰ میلیون گردشگر جذب کند (سال ۲۰۲۰، حدود ۱۶ میلیون خارجی وارد عربستان شدند.) به همین دلیل است که قراردادهای رونالدو و بنزما شامل تعهداتی برای معرفی عربستان به عنوان یک مقصد گردشگری است.
به طور کلی، می توان گفت ولیعهد سعودی با سرمایه گذاری هنگفتی که در حوزه ورزش و به خصوص فوتبال انجام می دهد سعی دارد برای عربستان قدرت نرم ایجاد کند. اظهارنظر افراد مطرح و صاحب کارنامه در سطح جهانی فوتبال در خصوص فوتبال عربستان نیز در همین راستا است. اخیراً کارلو آنچلوتی، سرمربی پرافتخار رئال مادرید، در واکنش به هزینه هنگفت عربستان در صنعت فوتبال، عنوان کرد «فوتبال یک ورزش جهانی است. تیم‌های عربی پول زیادی سرمایه گذاری می‌کنند و قصد دارند پیشرفت کنند؛ درست مانند MLS (لیگ آمریکا) که چند سال است پیشرفت چشمگیری داشته است. به طور کلی فوتبال در اروپا رقابتی‌تر است اما در آینده همه چیز می‌تواند تغییر کند و این رقابت به بیرون از اروپا راه پیدا کند. لیگ حرفه‌ای عربستان قطعاً به زمان زیادی نیاز دارد تا به سطح 5 لیگ برتر اروپایی برسد که در سراسر جهان مخاطبان بسیاری دارند اما در آینده می‌تواند تهدیدی برای لیگ‌های اروپایی باشد.»
- انتقادها از هزینه های بی رویه عربستان در فوتبال
اظهارنظرهای برخی از شخصیت های مطرح فوتبال جهان نیز نشان می دهد سرمایه گذاری عربستان در فوتبال بیش از آنکه اهداف فوتبالی و ورزشی داشته باشد اهداف سیاسی دارد. خوان لاپورتا، رئیس باشگاه بارسلونا گفت: اصلا نگران نیستم؛ چرا که بیشتر بازیکنان بزرگ فوتبال جهان عاشق باشگاه بارسلونا هستند و حاضر نیستند که این باشگاه را با پول عوض کنند. بازیکنان به خاطر شرایط خاصی که ما داریم و البته اسطوره‌های زیادی که در باشگاه بازی کرده‌اند، عاشق تیم هستند. با تمام احترامی که برای بازیکنانی که راهی عربستان می‌شوند قائلم اما باید بگویم که آنها به خاطر دلایلی ورزش راهی عربستان نمی‌شوند. لاپورتا افزود: در انتقال بازیکنان به عربستان دلایل غیر ورزشی نقش دارند. به نظرم باید در هر شرایطی دلیل و انگیزه ورزشی در اولویت باشد. به تصمیم عربستانی‌ها احترام می‌گذارم، اما فوتبال یک بازی گروهی است. بدون شک وجود بازیکنان بااستعداد به تیم کمک و هواداران را خوشحال می‌کند اما تیم مهم‌تر از هر چیزی است.
الکساندر چفرین، رئیس یوفا هم اخیرا عنوان کرد عربستان با دعوت از ستاره‌های پا به سن گذاشته، راه اشتباهی را برای توسعه فوتبالش انتخاب کرده است. آنها باید روی آکادمی‌ها سرمایه‌گذاری کنند، مربی بیاورند و بازیکنان خود را توسعه دهند، اما مقامات عربستانی با دعوت از ستاره‌های فوتبال اهداف دیگری را دنبال می‌کنند و ورزش تنها یکی از دلایل هزینه‌های میلیاردی است.
نویسنده: سید رضی عمادی
/ 114
