در جنگ های امروزی، سامانه های پدافند هوایی نقشی حیاتی به منظور مقابله با تهدیدات هوایی و نیز جلوگیری از تسلط دشمن بر فضای جبهه های نبرد برعهده دارند . به ویژه با توجه به افزایش روزافزون ماهیت و انواع تهدیدات هوایی مانند انواع هواگردها ، موشکهای بالستیک، موشک های کروز و پهپادها لزوم در اخیتار داشتن انواع سامانه های ضد هوایی در بردهای مختلف بشدت احساس می شود. به ویژه وجود سامانه های پدافند هوایی دوربرد برای مقابله با تهدیدات از فواصل زیاد امری است که تجربیات جنگ تحمیلی و نیز جنگ های اخیر از جمله جنگ اوکراین ضرورت آن را نشان داده است.
توسعه و ساخت باور373
جمهوری اسلامی ایران نیز به رغم تحریم های تسلیحاتی با اتکا به توانمندی ها و متخصصان داخلی پیشرفت های شگرفی در این زمینه داشته که سامانه پدافند هوایی باور 373 مصداق بارز آن شمرده می شود. کشورهای پیشرفته دنیا مسیر دستیابی به سامانه های پدافند هوایی دوربرد را طی زمانی طولانی طی کردند ، در حالی که ایران طی یک دهه فناوری، دانش و تجربه خوبی را در این مسیر به دست آورد و قادر به ساخت سامانه باور 373 شد. متخصصان پدافندی ایران در سال 1389 با تشکیل گروهی از نخبگان این حوزه، مطالعه و تحقیق و جمع آوری اطلاعات برای طراحی یک سامانه موشکی برد بلند پدافندی را آغاز کردند. در این راستا، با دستور فرمانده وقت قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) دفتر مستقل پروژه‌های خاص که یک ساختار غیر سازمانی و مخصوص به این نوع از مطالعات بود، با پنج کمیته رادار، فرماندهی و کنترل، موشک و تجهیزات زمینی، ارتباطات و فاوا و کمیته سامانه و سلاح شکل گرفت.
دفتر مستقل طراحی توانست کار طراحی سامانه بومی پدافندی برد بلند را طراحی و با توجه به بیانات فرمانده کل قوا نام «باور» را برای آن انتخاب کرد. متخصصان پدافندی برای طراحی این سامانه تنها نبودند و برای تحقق آن با 10 دانشگاه مطرح کشور و 100 شرکت دانش بنیان همکاری می‌کردند. این پروژه در ابتدا با نام «باور 1» آغاز شد و فعالیت‌های مربوط به آن تا سال 1392 ادامه پیدا کرد و در این سال پروژه باور به وزارت دفاع واگذار شد.
پس از واگذاری پروژه باور به وزارت دفاع، جلسات متعدد و کارهای سنگین علمی و مشترک بین نیروی پدافند هوایی ارتش و وزارت دفاع آغاز شد. فعالیت‌های تحقیقاتی این پروژه تا سال 1397 ادامه پیدا کرد و بالاخره در 18 بهمن همان سال، نخستین آزمایش هدف‌زنی آن در برد 120 کیلومتر در میدان تیر سمنان انجام شد.امیر سرتیپ ثقفی‌فر معاون طرح و برنامه نیروی پدافند هوایی ارتش درباره سامانه باور 373 گفت: ایران با ساخت این سیستم سلاح، موفق شد تا تجربه بسیار خوبی را در مدت ده سال به دست آورد. سامانه باور 373 پس از این شلیک و هدف‌زنی موفق سال1397 توانست خود را اثبات کند. در مرحله بعد حسن روحانی رئیس جمهور وقت به همراه امیر حاتمی وزیر دفاع و امیر صباحی‌فرد روز۳۱ مرداد ۱۳۹۸ به طور رسمی از سامانه باور 373 رونمایی کرد. تکمیل سامانه باور 373 هم چنان ادامه پیدا کرد و در 12 تیر 1399 یک سال و نیم پس از اولین شلیک موفق و هدف زنی باور، این بار شلیک موفق این سامانه در فاصله 150 کیلومتری انجام شد . سامانه باور 373 چند ماه پس از این شلیک در یک رزمایش نیز شرکت و توانست یک هدف را در یک سناریوی سخت عملیاتی در فاصله 152 کیلومتر منهدم کند. اما فرماندهان هنوز برد سامانه باور 373 را کافی ندانسته و خواهان بردهای بیشتر یعنی به بالای 300 کیلومتر که نیاز جدی کشور است شدند.
امیر سرتیپ صباحی‌فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش درباره مدت زمان دستیابی به برد بیش از 300 کیلومتری با اشاره به اینکه تیم متخصصان باور وارد یک کار علمی شده و طی یک کار سنگین و شبانه‌روزی علمی میان وزارت دفاع و نیروی پدافند هوایی ارتش، برد این سامانه را به بالای 300 کیلومتر ارتقاء دادند، گفت: ما توانستیم طی یک کار فوق العاده در مدت زمان 16 ماه برد 150 کیلومتری سامانه باور 373 را به بیش از 300 کیلومتر ارتقاء بدهیم.
رونمایی از سامانه باور 373 ارتقا یافته
روز 15 آبان 1401 با حضور امیر سرتیپ «محمد رضا آشتیانی» وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، امیر سرتیپ «علیرضا صباحی فرد» فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و جمعی از متخصصان صنعت دفاعی از سامانه باور 373 ارتقا یافته مجهز به موشک صیاد 4 بی رونمایی وآزمون سامانه ارتقا یافته باور ۳۷۳ ضد اهداف دور ایستا، با موشک برد بلند صیاد ۴بی با موفقیت انجام شد.
در این آزمون، هدف دور ایستا در برد بیش از ۴۵۰ کیلومتر را رادار بهینه شده سامانه باور ۳۷۳ کشف کرد و در برد حدود ۴۰۵ کیلومتر ردگیری و در برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر با موشک صیاد 4 بی مورد اصابت و انهدام کامل قرار گرفت. موشک برد بلند صیاد ۴بی دارای سوخت جامد مرکب بوده و برای نخستین بار در این آزمایش مورد ارزیابی کامل عملیاتی قرار گرفت.لازم به ذکر است که برد رادار کشف سامانه باور ۳۷۳ ارتقا یافته از ۳۵۰ به ۴۵۰ کیلومتر و برد رادار درگیری این سامانه از ۲۶۰ به ۴۰۰ کیلومتر ارتقا پیدا کرده است. برد موشک سامانه، از ۲۰۰ به ۳۰۰ کیلومتر و ارتفاع درگیری آن از ۲۷ به ۳۲ کیلومتر افزایش یافته است.
امیر سرتیپ محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع در مراسم رونمایی از سامانه باور ۳۷۳ ارتقا یافته و افتتاح خط تولید موشک صیاد ۴بی گفت: سامانه باور ۳۷۳ در راستای مقابله با اهداف هوایی دورایستا، موشکهای بالستیک و انواع هواپیماهای جنگنده و بمب‌افکن، موفق شد تا هدف مورد نظر را در برد ۳۰۵ کیلومتری مورد اصابت قرار بدهد. امیر سرتیپ آشتیانی با اشاره به سایر قابلیت‌های سامانه باور ۳۷۳ تصریح کرد: سامانه مذکور این قابلیت را دارد تا با ۶ هدف درگیر شده و آن ها را منهدم کند. بسیاری از کشورهای صاحب فناوری در دنیا آرزوی داشتن چنین سامانه ای را دارند.
اجزا و مشخصات باور 373
سامانه باور 373 از چند بخش اصلی شامل مرکز فرماندهی و کنترل آتش، رادار ردگیر اهداف، رادار کشف و شناسایی اهداف و پرتابگرها است. همچنین، یک گردان از سامانه باور 373 نیز شامل یک رادار معراج 4، یک رادار کاشف، یک رادار ردگیری، 6 آتشبار دوتایی، یک پست فرماندهی و ِیک دستگاه ژنراتور است.
موشکهای صیاد ۲، ۳، ۴ و ۴بی موشکهای مورد استفاده در این سامانه هستند و می‌توانند اهداف مشخص شده را در ارتفاع ۳۲ کیلومتری و برد ۳۰۶ کیلومتری منهدم کنند. رادار کنترل آتش آرایه‌فازی معراج چشمان باور ۳۷۳ برای هدایت موشکهای این سامانه به سوی اهداف است. رادار بهینه شده این سامانه می‌تواند همزمان ۳۰۰ هدف را در فاصله بیش از ۴۵۰ کیلومتری کشف کرده و برد رادار ردگیری این سامانه به 405 کیلومتر ارتقاء یافته است.
مزیت سامانه باور ۳۷۳ نسبت به نمونه‌های خارجی خود این است که قادر به رهگیری 100 هدف در برد 405 کیلومتری است. در حالی که سامانه روسی اس 300 تنها قادر به رهگیری ۱۲ هدف در برد کم‌تر از ۲۰۰ کیلومتر بوده و سامانه اس 400 نیز قادر به رهگیری ۳۶ هدف است.دیگر ویژگی این سامانه قدرت هدف‌گیری 9 هدف به طور همزمان است. اما سامانه اس 300 و سامانه آمریکایی پاتریوت به ترتیب قادر به هدف‌گیری 6 و یک هدف هستند.نکته دیگر در توانایی این سامانه که می‌توان ذکر کرد این است که این سیستم می‌تواند با انواع موشکهای کروز و بالگردها نیز به طور موثر مقابله کند. این سامانه همچنین قادر است تا در محیط‌های آلوده به مواد شیمیایی، تشعشات رادیواکتیو و محیط‌های آلوده به مواد میکروبی فعالیت کند.دیگر قابلیت سامانه ارتقاءیافته باور 373 توانایی اتصال به شبکه، دریافت اطلاعات و پرداخت اطلاعات در شبکه است.یکی دیگر از ویژگی‌های مهم سامانه باور 373 برخورداری از سیستم کنترل بردار رانش (TVC) است. موشکهای صیاد از این طریق پس از شلیک به صورت عمودی مسیر خود به سوی هدف را تغییر داده و از حالت عمودی به افقی تغییر می‌دهند. سپس به سوی اهداف حرکت می‌کنند.
119
نویسنده: سید رضا میرطاهر
