سامانه پدافند هوایی برد کوتاه «زوبین»

افزایش روزافزون تهدیدات هوایی در سطوح مختلف و لزوم حفاظت از تأسیسات و مراکز حساس و حیاتی، موجب آن شده تا انواع سامانه‌های پدافند هوایی برای واکنش به تهدیدات هوایی طراحی و ساخته شوند. توسعه پهپادها به‌خصوص در نقش پهپادهای انتحاری و موشک‌های کروز که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند، موجب شده تا تهدیدات هوایی در ارتفاع پست اهمیت زیادی پیدا کنند و به چالشی مهم برای سامانه‌های راداری و پدافندی تبدیل شوند.

طبیعتا برای مقابله با‌ آنها نیاز به سامانه‌های پدافندی برد کوتاه و ارتفاع پایین بیش از پیش به چشم می خورد. کار تحقیق برای توسعه سامانه‌های راداری و پدافندی ارتفاع پست در جمهوری اسلامی ایران منجر به تولید و عملیاتی شدن سامانه‌های پدافندی مختلفی مانند سامانه‌های پدافندی دزفول، مجید، ۹ دی و ذوالفقار شده است. یکی از آخرین دستاوردها در این زمینه سامانه پدافند هوایی برد کوتاه «زوبین» است.

این سامانه پدافندی علاوه بر زیبایی وجهش تکنولوژی و افزایش توان پدافندی کشور و شناورهای دریایی خیلی هوشمندانه و جذاب هم نامگذاری شده است.

نام زوبین فارسی بوده و به معنی نیزه کوتاه و سبکی است که سر آن دو شاخه است.

نگاهی کلی

سامانه پدافند موشکی «زوبین» جدیدترین سامانه پدافندی برد و ارتفاع کوتاه کشور است که توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای ساخته شده و با ویژگی‌های جدید و منحصر به فرد قرار است یکی از اجزاء شبکه یکپارچه پدافند

هوایی کشور شود.طی سال‌های گذشته با گسترش بکارگیری هواپیماهای بدون سرنشین انتحاری و همچنین جدی شدن تهدیدات مربوط به موشک‌های کروز، توسعه سامانه‌های پدافندی برد کوتاه به منظور مقابله با این تهدیدات در دستور کار جدی نیروهای مسلح قرار گرفته است.

در سال 1399 فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش اعلام کرد که سامانه پدافند هوایی «شهید نواب» با موشک‌های عمودپرتاب به منظور نصب بر روی ناوشکن‌های نیروی دریایی ارتش تحت توسعه قرار دارد که با نصب آن بر روی شناورهای نداجا، پوشش هوایی مناسبی برای یگان‌های سطحی در برابر تهدیدات متصور مانند موشک‌های کروز و پهپادها و مهمات دورایستا فراهم خواهد شد.

در سال 1400 و در خلال برگزاری رزمایش مشترک پدافند هوایی مدافعان آسمان ولایت، یک سامانه پدافندهوایی برای نخستین بار تحت عنوان «زوبین» به نمایش درآمد که در حقیقت همان نسخه زمین پایه سامانه پدافندی نواب است .سامانه پدافندی زوبین در کنار دیگر سامانه‌های برد و ارتفاع کوتاه پدافندی کشور، برای مقابله با تهدیدات متصور در ارتفاع کم به ویژه موشک‌های کروز و پهپادهای انتحاری به کار گرفته خواهد شد.

ویژگی ها

سامانه موشکی برد کوتاه زوبین با قابلیت تاکتیکی و تحرک بسیار بالا و همچنین قابلیت دفاع ۳۶۰ درجه، می‌تواند ۱۰۰ هدف را کشف و با استفاده از موشک‌های عمودپرتاب خود، به صورت همزمان با ۸ هدف درگیر شود.

سامانه پدافندی زوبین بر روی یک کشنده نصب شده و به همین دلیل قابلیت تحرک بالایی دارد، یعنی پس از دریافت دستور می‌تواند به سرعت در محل ماموریت خود مستقر شود. رادارهای این سامانه نیز از انواع آرایه فازی بوده و در قسمت بالایی این سامانه تعبیه شده‌اند.

رادار چهارگوش آن قادر است پوشش راداری ۳۶۰ درجه‌ای را فراهم کند. 

اتاق کنترل زوبین نیز در زیر آن تعبیه شده و می‌توان گفت از بُعد عملیاتی آن را حائز یک ویژگی برتر نسبت به نمونه‌های مشابه دانست. برد کشف رادار زوبین برای اهداف با سطح مقطع راداری کم و متوسط ۳۰ کیلومتر و برد درگیری نیز ۲۰ کیلومتر عنوان شد.

سامانه کوتاه‌بُرد زوبین جهت مقابله با تهدیداتی همچون موشک‌های کروز، پهپاد‌های انتحاری، دیگر انواع پهپادهای شناسایی و رزمی  ، جنگنده‌های متخاصم در ارتفاع کم و مهمات دورایستا طراحی و تولید شده است. 

در تصاویر منتشر شده از این سامانه پدافندی، ۴ عدد پرتابگر عمودی جعبه‌ای شکل وجود دارد. با توجه به اینکه اعلام شده که سامانه زوبین قادر است با ۸ هدف مقابله کند این امر به معنای آن است که تعداد موشک‌های موجود در این سامانه نیز به همین مقدار تعبیه شده است.

هر چه قدر میزان موشک‌ها و سامانه‌های آماده به رزم نیرو‌های مسلح بیشتر باشند به معنای آمادگی بالاتر در برابر تهدیدات احتمالی است. 

فن آوری موشک‌های عمودپرتاب دانشی است که متخصصان دفاعی ایران آن را پس از سامانه پدافندی دور برد «باور ۳۷۳ »در این سامانه طراحی و اجرایی کرده‌اند. سامانه نواب نیز که نوع دریایی سامانه زوبین محسوب می شود و قرار است در ناوشکن‌های ایرانی نیز نصب شود از همین شیوه پرتاب استفاده می کند که این امر به معنای قرار دادن شمار بسیار بیشتری موشک ضد هوایی با توجه به نحوه نصب عمودی پرتابگر آنها در یک شناور جنگی خواهد بود.

پرتابگر‌های عمودی در سال‌های اخیر تبدیل به یک عنصر استاندارد و مهم برای شناور‌های رزمی و حتی لانچر‌های زمینی چه در حوزه سیستم‌های پدافندی و چه آفندی شده است.

پرتابگرهای عمودی از محفظه های مکعب یا استوانه شکل تشکیل شده که موشک‌ها درون آن قرار گرفته و با قرار گرفتن در زوایای عمودی به دو شکل گرم و سرد اقدام به پرتاب موشک می‌کنند.

استفاده از این محفظه ها باعث می‌شود تا موشک درون آن از معرض عوامل محیطی دور بماند و در نتیجه عمر نگهداری آن افزایش پیدا کند و در عین حال عملیات انبارداری و حمل و نقل آن‌ها نیز با امنیت و سهولت بیشتری انجام شود. با توجه به انداره پرتابگر های سامانه پدافندی "زوبین" مشخص است که برای پرتاب موشک های کوچک طراحی و ساخته شده اند.

در سالهای اخیر توسعه این سیستم های پرتابگر کوچک امکان حمل و پرتاب آنها توسط خودروهای تاکتیکی، کشنده های متوسط و شناورهای کوچک را ایجاد کرده است.

سیدرضا میرطاهر

بیشتر بخوانید:

سامانه مرصاد 16 جدید ترین سامانه نیروی پدافند هوایی ارتش

سامانه موشکی 9 دی، گامی مهم در ارتقای توانمندی پدافند هوایی ایران