تاتیانا موهاگان (Tatiana Mohaghan)، دبیرکل اتاق بازرگانی بین‌المللی از تغییر گسترده در ارز استفاده شده در معاملات روسیه با چین و هند خبر داد که به معنی افزایش گسترده استفاده از ارز محلی در تجارت بین روسیه و دو کشور چین و هند است.
علاوه بر این، براساس گزارش اتاق بازرگانی بین‌المللی، تسویه‌حساب‌های روسیه برای صادرات، هم به دلار و هم به یورو نیز به شدت کاهش یافته و به طور خاص، از بیش از 85 درصد در سال 2021 به 34 درصد در سال 2023 رسیده است.
یکی از اصلی‌ترین ابزارهای آمریکا برای سیطره بر اقتصاد بین‌الملل و تحکیم پایه‌های سلسله مراتب دستوری واشنگتن در جهان، واحد پول آمریکا دلار است که بارها در جنگ اقتصادی علیه کشورهای ناهمسو با آمریکا نیز به کار رفته و می‌رود.
از این رو کشورهایی مانند ایران، روسیه و چین می‌کوشند با استفاده از سیاست‌ها و روش‌های گوناگون از زیر فشار دلار رهایی یابند؛ ضرورتی که اینک مورد توجه و تاکید بیشتری قرار گرفته است.
بسیاری از دولت ها به این جمع‌بندی راهبردی رسیده‌اند که بهتر است با تضعیف روند وابستگی اقتصادی به آمریکا و دلارِ این کشور، میزان اثرپذیری خود از معادلات اقتصاد داخلی آمریکا را منطقی‌تر کنند و از آسیب‌های احتمالی آینده دوری کنند.
در این حال، منازعات سیاسی و ایدئولوژیک میان قدرت‌های شرقی و آمریکا، به حوزه اقتصاد نیز سرایت کرده و گرایشی جدی از دلارزدایی و کاهش وابستگی به اقتصاد آمریکا را در عرصه بین‌المللی به وجود آورده است. در آوریل 2008، «دمیتری مدودف»، رئیس جمهور وقت روسیه، پیشنهاد استفاده از روبل را در مبادلات تجاری با چین مطرح کرد. سپس در دوران ریاست جمهوری «ولادیمیر پوتین»، وی به رئیس شورای دولتی چین پیشنهاد داد تا بخشی از تجارت دوجانبه بین روسیه و چین از دلار به روبل و یوان تغییر یابد.
در سال 2015، سران وقت کشورهای عضو گروه «بریکس» معروف به قدرت های نوظهور اقتصادی که در آن زمان فقط شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی می شد، توافق کردند ارتباط نزدیک خود را به منظور توسعه همکاری در حوزه پولی مطابق با دستور بانک های مرکزی هر کشور حفظ کنند. این شامل معاملات سوآپ ارز، تسویه با پول ملی و سرمایه گذاری مستقیم در ارزهای ملی بود؛ یکی از موضوعاتی که جمهوری اسلامی ایران نیز برای کار مشترک با سایر اعضای بریکس برنامه‌ریزی کرده است، موضوع دلارزدایی از مبادلات تجاری و اقتصادی و همکاری‌های مالی است.
بنابراین، اکنون بحث دلارزدایی در جهان به ویژه از سوی کشورهای تحت تحریم همچون ایران و روسیه، بیش از پیش مورد توجه سایر کشورهای دنیا قرار گرفته است و بسیاری از کشورها برای تجارت به دنبال ارزهای دیگری غیر از دلار هستند.
جدیدترین گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول و بانک جی‌پی مورگان نیز حاکی از سقوط جایگاه پول آمریکا در ذخایر جهانی و مبادلات نفتی طی سال 2023 است. بنا بر اعلام صندوق بین‌المللی پول، کاهش سهم دلار به کمتر از 60 درصد از ذخایر بانک‌های مرکزی جهانی نشان می‌دهد روند دلارزدایی در سراسر جهان شتاب گرفته است. سهم دلار در ذخایر بانک‌های مرکزی جهان در سال 2000، تقریبا 70 درصد بود.
«کریستینا جورجیوا»، مدیر اجرایی صندوق بین‌المللی پول بر این باور است که فاصله گرفتن از دلار آمریکا به عنوان ذخیره ارزی جهان در حال وقوع است اما در آینده نزدیک جایگزینی برای این ارز وجود ندارد. سخنان این مقام ارشد صندوق بین‌المللی پول نشان از این دارد که پروژه دلارزدایی بیش از پیش وارد عرصه عمومی شده و پیمان‌های پولی دو جانبه نیز در حال گسترش هستند.
نویسنده: حسن عقیقی سلماسی
115
