اگر نگاهی به ساختمان‌های تک یا سه طبقه قدیمی بیندازیم، می‌بینیم که این سازه‌ها با وجود سن بالاتر، نسبت به واحدهای مدرن‌تر محکم‌تر هستند و ماندگاری بیشتری دارند. اما چرا این‌گونه است؟ چه عواملی کلیدی در افزایش طول عمر ساختمان‌ها مؤثرند؟
در این مقاله قصد داریم در خصوص عوامل مؤثر بر افزایش طول عمر ساختمان صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
اهمیت افزایش طول عمر ساختمان‌ها
بر اساس استانداردهای ملی، طول عمر مفید هر ساختمانی در داخل کشور با هر ارتفاعی باید حداقل 50 سال باشد. این در حالی است که در حال حاضر متوسط عمر سازه‌ای بتنی در ایران به 30 سال هم نمی‌رسد!
افزایش طول عمر ساختمان‌ها از چند جهت بسیار مفید خواهد بود:
- افزایش طول عمر ساختمان‌ها باعث کاهش هزینه‌های تعمیرات و بازسازی در آینده خواهد شد. سازه‌هایی که پایداری و کیفیت ساخت بهتری دارند، هزینه نگهداری کمتری به همراه خواهند داشت.
- ساختمان‌هایی که طول عمر بیشتری دارند، به‌صورت طبیعی ارزش خودشان را حفظ نموده و موجب حفظ سرمایه و حتی سودآوری قابل توجه در طولانی‌مدت می‌شوند.
- داشتن ساختمان‌های ماندگار و پایدار باعث میشود تا نیازی به ساخت‌وساز مجدد و صرف انرژی دوباره به وجود نیاید. ازاین‌رو، سازه‌هایی که طول عمر زیادی دارند معمولاً به حفظ محیط زیست با صرفه‌جویی در مصرف انرژی کمک می‌کنند.
- همیشه این ساختمان‌های باکیفیت هستند که طول عمر زیادی دارند. از همین رو، ساکنان آن‌ها معمولاً زندگی راحت‌تری را تجربه می‌کنند و دردسر زیادی متحمل نمی‌شوند.
یکی از دلایل مهم پایین بودن طول عمر بسیاری از ساختمان‌ها در ایران، عدم آگاهی سازندگان از عوامل تأثیرگذار در این راستا است. به همین خاطر، در ادامه به بررسی بیشتر عوامل کلیدی در افزایش طول عمر ساختمان‌ها می‌پردازیم.
طراحی و مهندسی سازه
اولین و مهم‌ترین گام در افزایش طول عمر ساختمان‌ها، طراحی دقیق و مهندسی اصولی سازه است. طراحی ساختمان باید به‌گونه‌ای باشد که توانایی تحمل انواع بارها، از جمله بارهای مرده (وزن سازه) و زنده (افراد و اثاثیه) و همچنین بارهای جانبی نظیر باد و زلزله را داشته باشد. در این مرحله، مهندسان باید از روش‌های پیشرفته تحلیل سازه استفاده نمایند تا نقاط ضعف احتمالی ساختمان را شناسایی کرده و آن‌ها را بهینه‌سازی کنند.
مهندسان همچنین باید عوامل محیطی و شرایط اقلیمی محل بنا شدن ساختمان را به درستی در نظر بگیرند و ساختمانی را طراحی کنند که توان تحمل عوامل طبیعی موجود در آن منطقه را داشته باشد.
نکته: یک استاندارد همه‌جانبه برای ساخت هر سازه وجود ندارد، بلکه باید شرایط اقلیمی را کاملاً در نظر گرفت.
کیفیت مصالح ساختمانی
گام بعدی که یکی دیگر از عوامل کلیدی در افزایش طول عمر ساختمان به شمار می‌رود، انتخاب درست مصالح باکیفیت است.
استفاده از مصالح باکیفیت و مرغوب نقش اساسی در افزایش دوام و طول عمر ساختمان دارد و باید بر اساس نوع پروژه و شرایط اقلیمی منطقه تعیین شود.
نوع و کیفیت مواد و متریال سازه می‌تواند عمر مفید ساختمان را به‌طور چشمگیری افزایش یا کاهش دهد. به‌عنوان مثال، استفاده از بتن با مقاومت بالا و فولاد تقویت‌شده در مصالح می‌تواند به افزایش مقاومت سازه در برابر عوامل جوی (تغییرات دمایی و آب‌وهوایی)، زلزله و فرسایش کمک کند.
مصالح ساختمانی باکیفیت همچنین می‌توانند در برابر رطوبت، حرارت و سایر عوامل محیطی مقاومت خوبی از خودشان نشان دهند. برای نمونه، استفاده از بتن‌های ضدآب در مناطق مرطوب و یا انتخاب آجرهای مقاوم در برابر سرما و گرما در مناطقی که تغییرات دمایی زیادی دارند، می‌تواند به افزایش طول عمر سازه کمک شایانی کند.
اجرای صحیح و اصولی
یکی دیگر از عوامل کلیدی در افزایش طول عمر ساختمان‌ها، اجرای صحیح و اصولی پروژه است. حتی اگر بهترین طراحی مهندسی و مصالح ساختمانی را مورد استفاده قرار داده باشید، در صورت اجرای نادرست، عمر مفید ساختمان شما کاهش پیدا می‌کند.
جهت پیاده‌سازی یک اجرای صحیح، نیاز به نیروی کار ماهر و استفاده از تکنیک‌های مناسب خواهید داشت. یکی از دلایل بزرگ کم بودن میانگین طول عمر ساختمان‌های امروزی، استفاده از نیروهای ارزان‌قیمت به‌جای کارگران ماهر و روی آوردن به تکنیک‌های ساخت قدیمی به‌جای روش‌های مدرن‌تر و پربازده‌تر است.
البته در این زمینه، رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی در تمامی مراحل ساخت، از جمله قاب‌بندی، اجرای فوندانسیون، دیوارها و سقف، اهمیت بالایی دارد.
نگهداری و مراقبت از ساختمان
نگهداری مناسب از ساختمان، نقشی حیاتی در افزایش طول عمر آن دارد. پس از ساخت، باید به‌طور منظم بازدیدهای دوره‌ای از ساختمان انجام شود تا هرگونه خرابی یا نقص در مراحل اولیه بروز شناسایی و رفع گردد. این بررسی‌های تخصصی می‌تواند شامل ارزیابی ترک‌های احتمالی، فرسایش مصالح، خرابی سیستم‌های تأسیساتی و غیره باشد.
تعمیر و نگهداری منظم از سازه باعث میشود که ساختمان در مقابل عوامل مخرب محیطی نظیر رطوبت، باد و حرارت به‌خوبی محافظت شود. به‌عنوان مثال، در مناطقی که بارندگی زیاد است، بررسی و تعمیر سیستم‌های آب‌بندی و زهکشی ساختمان می‌تواند از نفوذ آب به داخل سازه و تخریب تدریجی آن جلوگیری نماید.
افزایش مقاومت در برابر بارهای جانبی
نیروهای ناشی از زلزله و باد از جمله بارهای جانبی به شمار رفته و جزو عواملی هستند که می‌توانند به‌سرعت سازه‌های ضعیف را تخریب نموده یا حداقل آسیب‌های جدی وارد کنند. به‌منظور افزایش مقاومت ساختمان‌ها در برابر این بارهای جانبی، به استفاده از تکنولوژی‌ها و روش‌های مدرن مهندسی نیاز خواهد بود. در این راستا، بهره بردن از سیستم‌های پیشرفته نظیر قالب بندی دیوار برشی، مهاربندهای فلزی و تکنولوژی‌های نوین در قالب‌بندی ساختمان اهمیت بالایی دارند.
توجه به انعطاف‌پذیری عملکرد ساختمان
منظور از انعطاف‌پذیری عملکردی، در نظر گرفتن احتمال تغییرات در کاربرد سازه در آینده است. به‌عنوان سازنده، همیشه باید توجه کنید که در طولانی‌مدت ممکن است کاربری ساختمان تغییر کند یا نیازهای جدیدی شکل بگیرند. در این شرایط، سازه باید امکانات پایه‌ای لازم برای تغییر را داشته باشد.
انعطاف‌پذیری عملکردی ضامن پایداری طول عمر ساختمان در صورت تغییر روش‌های بهره‌برداری خواهد بود.
صنعتی‌سازی تولید
استفاده از سیستم‌های نوین ساخت‌وساز و به‌کارگیری تکنولوژی‌های مدرن مانند بهره‌برداری از سازه‌های پیش‌ساخته، باعث صرفه‌جویی در مصرف مصالح، افزایش سرعت ساخت و امکان بازیافت بیشتر میشود.
به‌عنوان مثال، استفاده از سیستم‌های صنعتی D3 و قاب فلزی باعث میشود تا ساختمان شما مقاوم‌تر و مستحکم‌تر گردد و هزینه حفظ و نگهداری آن در طولانی‌مدت کاهش پیدا کند. البته در این بین باید به تناسب کیفیت مصالح و مهارت نیروهای کار با فناوری‌های نوین تولید توجه داشته باشید.
سخن آخر
جهت افزایش طول عمر ساختمان‌ها باید به عوامل مختلفی توجه داشته باشید که هر کدام به نوعی بر دوام و استحکام سازه اثرگذار هستند. طراحی اصولی و استفاده از مصالح با کیفیت، اجرای صحیح و نگهداری منظم، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به طولانی‌تر شدن عمر مفید ساختمان کمک زیادی بکنند.
توجه داشتن به عوامل موثر بر افزایش طول عمر ساختمان باعث میشود تا بتوانید از تمام مزیتهای خرد و کلانی که این کار برای تولیدکننده، صاحبان ملک (از نظر ارزش سرمایه) و ساکنان دارد بهرهمند شوید.
امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.
