غذاها و خوراکی‌های نوروزی

پیش از آنکه نوروز در خانه های ایرانیان مهمان شود، تدارکات برای پیشوازی از او شروع می شود به جز خانه تکانی و خرید لباس و نو یکی دیگر از ملزومات نوروزی انواع شیرینی و خوراکی های خوشمزه است که بر سر سفره های ایرانیان خود نمایی می کند.

سمنو (Samanu) گل سرسبد سفره هفت سین است که روزها قبل از رسیدن نو بهار بسیاری در تدارک پخت آن هستند. بسیاری از خانواده ها در شهرهای مختلف گندم را چند هفته مانده به سال نو برای پخت آماده می کنند.

 

جوانه زدن و بلند شدن گندم شاید آسان به نظر برسد اما مراقبت از آن بسیار دشوار است. زمانی که گندم خیسانده شده به اندازه مناسبی رشد کرد، اهل خانه با آداب مخصوصی پخت آن را شروع می کنند. کار پختن سمنو عموماً در شب انجام می شود و تا سپیده دم، دیگ سمنوی داغ آماده است.

سمنو یکی از ارکان مهم در سفره هفت سین است که برخی آن را نماد و مظهر قدرت می دانند. زیرا در روزهای سخت و کشمکش روزگار و زندگی، انسان باید همواره نیرومندی و قدرت خود را حفظ نماید. همچنین سمنو، سمبل خیر و برکت نیز هست.

از آنجایی که از جوانه گندم تهیه می شود، برخی معتقدند وجود آن در سفره هفت سین، می تواند سبب وفور نعمت و خیر برکت در روزی آن سال خانواده بشود. جالب است بدانید سمنو از حد یک «سین» در سفره نوروزی فراتر رفته و در شعر و موسیقی فارسی هم برای خودش جایگاهی دارد که نشان از اهمیت آن در نوروز و در میان ایرانیان دارد.

آجیل شور، رایج‌ ترین و پرطرفدارترین نوع آجیل در ایام نوروز است. این نوع آجیل از پسته، انواع تخمه، مغز بادام، مغز فندق و بادام هندی و...تشکیل شده است. آجیل شیرین نیز شامل مغز گردو، کشمش، توت خشک، مغز فندق، مغز پسته، مغز بادام، انجیر خشک، برگه آلو و باسلق است.

 

 خیلی از خانم ها از گذشته تا به امروز در کنار انواع شیرینی که از قنادی ها خریداری می کنند، چند نوع شیرینی خانگی و محلی هم در سفره نوروزی قرار می دهند و از مهمان های نوروزی پذیرایی می کنند. از انواع شیرینی های خانگی می توان به شیرینی برنجی(Nan-e berenji)، نخودی (Persian Chickpea Cookie)، گردویی، مربایی، بادامی، پادرازی و بسیاری دیگر اشاره کرد. 

 

شب عید است و سبزی پلو با ماهی!.

ایرانی ها از گذشته اعتقاد داشتند که در شب عید باید غذای سبز بخورند و سبزی موجود در سبزی پلو را نماد خرمی و پربرکت بودن زندگی می دانستند و عقیده داشتند اگر به عنوان شام شب عید غذایی سبز که داخل آن سبزی وجود داشته را بخورند، تا آخر سال زندگی پربرکت و با نشاطی خواهند داشت. همچنین آنان ماهی را نماد زندگی، ثروت و فراوانی می دانستند و بر اساس این باور در شب سال نو ماهی می خوردند تا سالی که در پیش رو دارند سراسر سلامتی، فراوانی و برکت و ثروت برای آنها باشد.

 

شب عید که می شود بساط سبزی پلو با ماهی در میان سفره های غذا پهن می شود. برخی آن را در کنار کوکو یا خورش‌های محلی سرو می‌ کنند. اهالی شمال ایران سبزی پلو شب عید را هم با ماهی و هم با گوشت می پزند در کل سبزی پلو در هر شکل و رنگی که باشد پای ثابت سفره های نوروزی است!

کلانه کردستان

یکی از غذاهای محبوب در فصل بهار در میان کردها، کلانه (که لانه) است. کلانه نانی با طعم و بوی سبزی های کوهی کردستان زینت بخش سفره های مردم این استان در فصل بهار است.

این نان سنتی خوشمزه و بسیار ساده با استفاده از تره، پیاز و دو نوع گیاه کوهی و خمیر نان درست می شود که با شروع بهار به عنوان یکی از غذاهای اصلی مردم مورد استفاده قرار می گیرد.

 

به هر گوشه از ایران که نگاه می کنید غذایی مخصوص برای نوروز در میان سفرها می بینیم ازغذاهای محلی ترکی و کردی و لری گرفته تا بختیاری و شمالی و جنوبی و...! از خوراک های محبوب در میان اقوام مختلف ایرانی می توان به رشته پلو در آذربایجان، کرمانشاه، کوفته محلی در میان مردم چهارمحال بختیاری، ترشی تره گیلانی ها سفره خوراکی هفت میم بوشهری و بسیاری دیگر اشاره کرد.

هفت میوه افغانستان

علاوه بر آن افغانستانی های مقیم ایران هم نوروز را با فرهنگ غذایی خود جشن می گیرند و سفره های خود را با خوراک های مخصوص خود رنگین تر می کنند. خانم فاطمی اهل قندهار درباره غذاهای نوروزی کشورش می گوید؛ «یکی از رسم های نوروزی کُلچه پزی (کلوچه) است. کلوچه های نوروزی می پزند یا اگه نمی تونند خریداری می کنند و انواع شیرینی به اسم کلچه را تهیه می کنند و گوشه فیل (شیرینی) درست می کنند به شکل های مختلف برای نوروز! و هفت میوه با خشکبار درست می کنند که بسیار معروف هست. میوه های خشک مختلف را خیس می کنند و در سفره نورزی قرار می دهند و وقتی مهمانی برای نوروز می آید برای پذیرایی جلویش می گذارند.»

 

آش هفت ترشی مازندران

یکی ازغذاهای بسیار خوشمزه در مازندران که معمولاً پیش از نوروز و در چهارشنبه سوری پخته می شود، «آش هفت ترشی» نام دارد. در این آش هفت نوع ترشی مانند آب نارنج، آب لیمو، آب انار، سرکه، گوجه سبز، و آب ازگیل می‌ریزند و بعد از درست شدن بین همسایه‌ها پخش می‌کنند.

 

مردم مازندران مانند دیگر اقوام ایرانی برای درگذشتگان ارزش و احترام خاصی قائل هستند و در کنار انواع شیرینی که به مناسبت سال نو در سر سفره درست می کنند، حلوای آردی و حلوای گردویی یکی از محبوب ترین حلواهای شمال ایران است که برای شادی روح درگذشتگان تهیه می شود و بین خانواده و همسایگان پخش می شود.

این سنت ها و آداب کهن نوروزی که در طی سالیان دراز تا به امروز به ما رسیده اند از زیبایی های زندگی هستند که باید برای حفظ و نگهداری آن تلاش کرد و از کنار آن ساده نگذشت.

حسینی لاریجانی