جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه گذشته گام های پیوسته ای و رو به پیشرفتی را در زمینه دستیابی به فن آوری موشکی و فضایی برداشته است. هر چند دشمنان با انواع تحریم ها سعی کرده اند مانع از پیشرفت های اقتصادی و علمی از جمله در صنعت فضایی ایران شوند، اما با وجود تمام محدودیت‌ها و فشارها، جمهوری اسلامی ایران به انواع فناوری های فضایی و مرتبط با فضا دست یافته است که باید آن را موفقیتی بزرگ برای ایران اسلامی دانست.
پرتاب ماهواره بر ها و نیز ماهواره های بومی درچند ساله اخیر نماد این پیشرفت بزرگ در عرصه فضایی محسوب می شود. اکنون ایران در بین 10 کشور فضایی جهان قرار دارد که این امر حاصل و ثمره بیش از 4 دهه تلاش و مجاهدت متخصصان این سرزمین بوده و به همین دلیل ایران از جایگاهی قابل اتکا در این صنعت بین کشورهای معدود صاحب این فناوری برخوردار است. در حال حاضر ساخت پایگاه پرتاب ماهواره در اختیار ۶ کشور است و ایران رتبه بعدی از نظر توسعه پایگاه فضایی را در اختیار دارد.
صنعت فضایی در زمره صنایع دارای فن آوری پیشرفته محسوب می شود. با وجود تمام محدودیت‌های اعمالی، جمهوری اسلامی ایران به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافته است. طراحی و ساخت ماهواره برها و گام های مهم در زمینه ساخت ماهواره های بومی، پرتاب آن ها، دریافت داده ها و در نهایت استفاده از داده‌های دریافتی چرخه کامل این فناوری را شکل می دهد.
تفاوت برنامه فضایی ایران با سایر کشورهای منطقه غرب آسیا این است که ایران بر توان داخلی خود استوار بوده و از فناوری بومی و داخلی خود بهره جسته است. ایران همچنین در چند سال گذشته با تمرکز روی ماهوارهبرها گامی مهم در پرتاب ماهواره‌ها برداشته است و پرتاب ماهواره برها را همگام با ساخت ماهواره توسعه داده است؛ اکنون متخصصان ایرانی به چرخه کامل فناوری فضایی یعنی دانش پایگاه پرتاب، پرتابگر، ماهواره، ایستگاه دریافت و کنترل ماهواره و ایستگاه داده‌های ماهواره‌ای دست یافته اند.
سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه در باره دستاوردهای فضایی ایران می گوید: «ما چون تحریم هستیم مجبوریم همه بخش‌های زیر مجموعه از ماهواره و بخش‌های دیگر را خودمان داشته باشیم و در شرایط تحریم نه تنها قطعه‌ای به ما نمی‌دهند بلکه مدیریت می‌کنند که حتی با چند واسطه هم به دست ما نرسد اما تحریم این فرصت را در اختیار ما قرار داده تا خودکفایی و بومی‌‌سازی را عمق بیشتری بدهیم و همه چیز امروز ایرانی شده است. ما در دنیا دهمین کشور هستیم که هم ماهواره هم ماهواره‌بر داریم و اولین کشور اسلامی هستیم که به این موفقیت دست پیدا کرده‌ایم.»
فرمانده نیروی هوافضای سپاه درباره برنامه‌های آینده این نیرو در حوزه هوافضا، تصریح کرد: «اگر بتوانیم تا پایان سال دو پرتاب دیگر نیز انجام خواهیم داد. جدیدترین دستاورد فضایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ماهواره نور 3 است که با استفاده از ماهواره بر قاصد در فضا مستقر شده است.»
پرتاب نور 3 و مشخصات آن
سومین ماهواره بومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام «نور۳» توسط ماهواره‌بر قاصد روز چهارشنبه 5 مهر 1402 به فضا پرتاب شد. نور 3 همزمان با ایام آغاز امامت حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه) توسط ماهواره‌بر ترکیبی سه مرحله‌ای قاصد به فضا پرتاب و با موفقیت در مدار ۴۵۰ کیلومتری زمین قرار گرفت. این سومین پرتاب موفق ماهواره‌بر قاصد است که پیش‌تر ماهواره‌های «نور ۱» و «نور ۲» را پرتاب کرده بود. پرتاب روز چهارشنبه نشان داد که ماهواره‌بر قاصد این صلاحیت را دارد تا در پروسه تولید قرار بگیرد.
ماهواره بر قاصد
نور ۳ که ماهواره‌ای سنجشی و شناسایی است با سرعت ۷/۶ کیلومتر بر ثانیه و ۵۰۰ ثانیه پس از پرتاب در مدار ۴۵۰ کیلومتری قرار گرفت. این ماهواره و ماهواره‌بر هر دو در سازمان تحقیقات سپاه طراحی و ساخته شده است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیش از این نیز ماهواره‌های نور ۱ و نور ۲ را توسط ماهواره‌بر قاصد به فضا پرتاب کرده است. ماهواره نور 3 نسبت به نور 2 پیشرفته‌تر بوده و وزن آن به گفته سردار حاجی زاده به 32 کیلوگرم می‌رسد که 7 کیلوگرم سنگین‌تر از نور 2 است، همچنین کیفیت تصویربرداری این ماهواره نسبت به نسل قبلی خود 2.5 برابر بهبود یافته و تفکیک‌‌پذیری آن به 6 الی 4.8 متر رسیده است.
در گزارش پرتاب ماهواره بر و قرار گرفتن ماهواره نور 3 در مدار ، تصاویر بسیار دیدنی و غرورآفرین از پرواز ماهواره‌بر قاصد حامل ماهواره سنجشی نور 3 به نمایش گذاشته شد. از جمله جدایش مرحله اول موتور سوخت مایع و فعال شدن موتور مرحله دوم سوخت جامد سلمان با نازل متحرک که ماهواره را تا ارتفاع 450 کیلومتری زمین و مدار مورد نظر حمل نمود. سپس با جدا شدن موتور سلمان و فعال شدن موتور سوخت جامد مرحله سوم سرعت لازم 28 هزار کیلومتر بر ساعت برای گردش ماهواره نور 3 به دور کره‌زمین فراهم شد. ماموریت ماهواره «نور۳» سنجشی و شناسایی است. دوربین استفاده شده در ماهواره «نور۳» نسبت به ماهواره «نور۲» تا ۲.۵ برابر دقت عکس بیشتری دارد و سنسورهای سیگنالی بر روی ماهواره نصب شده که با ماهواره‌های «نور۱» و «نور۲» متفاوت است.
حسن سالاریه رئیس سازمان فضایی ایران می گوید: «با قرارگیری موفق ماهواره نور۳ در مدار در کلاس ماهواره‌های نانو یا ماهواره‌های فوق سبکی که بتواند با دقت مطلوبی تصویربرداری کند، گام بزرگی برداشته شده است تا ۲ سال آینده پرتاب ماهواره‌هایی با دقت ۵ و ۴ و ۳.۵ متر را در برنامه خواهیم داشت. در آینده نزدیک هم رسیدن به‌دقت تصویربرداری ۲ متر در برنامه ماست و پیش‌بینی می‌کنیم تا انتهای سال ۱۴۰۴ برای رسیدن به دقت یک متر گام‌های جدی برداریم.»
سردار علی جعفرآبادی، فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران در باره نحوه کارکرد ماهواره نور 3 می گوید: «این ماهواره از سیستم‌های رانش فضایی(گاز سرد) استفاده می‌کند که به تثبیت گردش مداری ماهواره کمک می‌کند و در صورت نیاز با مانور مداری از کاهش ارتفاع و سقوط آن جلوگیری می‌کند.به گفته او ماهواره «نور ۳» ساعت ۹:۳۰ صبح چهارشنبه 5 مهر پرتاب شد و یک ساعت و نیم بعد که بر روی کشور ما قرار گرفت، ماهواره در مدت 1.5 ساعت به طور خودکار کاملا پایدار شده است.»
وی افزود: «فرآیندی که ما در ماهواره «نور 1» داشتیم، در ماهواره «نور ۳» به صورت خودکار در مدت زمان یک ساعت انجام شده است. این موضوع نشان‌دهنده ارتقای تجربه و دانش دانشمندان ما در حوزه کنترل ماهواره است.»
سردار جعفرآبادی گفت: «ما پس از این قادر خواهیم بود تا ماهواره‌های دولت و دانشگاهی و ماهواره‌های کوچک را به صورت چند ماهواره در یک پرتاب، به فضا برسیم. ماهواره‌های زیر ۵۰ کیلوگرم را به تثبیت رسانده‌ایم و پس از این بر روی ماهواره بر قائم کار خواهیم کرد تا ماهواره‌های سنگین‌تر را پرتاب کنیم.»
وی افزود: «ما پس از این با نرخ بالاتری شروع به پرتاب ماهواره می‌کنیم و می‌خواهیم منظومه‌ای از ماهواره‌های ایرانی را در مدار قرار دهیم که کاربردهای مختلفی دارند.فرمانده فضایی هوافضای سپاه خاطرنشان کرد: این ماهواره‌ها برای کاربردهای مردم‌یاری و تجاری در حوزه رصد مخاطرات طبیعی و آثار آن و کمک‌رسانی به مردم است و در حوزه دفاعی نیز ما می‌توانیم از این ماهواره‌ها برای‌اشراف اطلاعاتی، فرماندهی کنترل و هدایت تجهیزات هدایت‌پذیر استفاده کنیم.»
دیدگاه فرماندهان سپاه
سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با‌اشاره به پرتاب موفقیت‌آمیز سومین ماهواره سپاه به فضا موسوم به ماهواره نجم (نور۳) گفت: «ما از مجموعه دریافت‌ها و مجموعه محصولاتی که این ماهواره از سطح زمین برداشت می‌کند، برای تکمیل نیازمندی‌های اطلاعاتی سپاه استفاده می‌کنیم.این ماهواره و پرتاب آن در امتداد نقشه راه پرتابهای ماهواره‌ای سپاه است که به صورت زنجیره‌ای در هر مرحله به پدیده‌های مدرن‌تر دست پیدا می‌کنیم. این ماهواره از «نور۲» هفت کیلوگرم سنگین‌تر است و از تجهیزات تصویربرداری با دقت و کیفیت بهتر برخوردار است و به شکل طبیعی یکی از حلقه‌های زنجیره ماهواره‌ای ما را تکمیل می‌کند.»
سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز پس از پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره نور ۳ بیان کرد: «امروز به توفیق الهی ماهواره نور ۳ با موفقیت توسط ماهواره‌بر قاصد پرتاب شد و در مدار قرار گرفت.«
وی درخصوص ویژگی‌های ماهواره جدید، با بیان اینکه ماهواره‌ها ماموریت‌های مختلفی دارند، اظهار کرد: «ماهواره نور ۳ هم قابلیت تصویربرداری و هم جمع‌آوری سیگنالی دارد. با پیشرفت تکنولوژی ماهواره‌ها بسیار کوچک و با کارایی بالا شده و در همین وزن حدود ۳۲ کیلوگرم ما موفق شدیم هم دوربین ایرانی، هم جمع‌آوری سیگنال ایرانی نصب کنیم و کلیه مراحل ساخت این ماهواره طی ۱۸ ماه انجام پذیرفته است.»
سردار حاجی زاده با بیان اینکه به سمت برخورداری از منظومه کاملی از ماهواره‌ها در مدار زمین پیش می‌رویم، افزود: «امروز اطمینان به زیر مجموعه‌ها، ماهواره و ماهوارهبرها روز به روز بیشتر می‌شود و موفقیت‌های متوالی نوید این مهم را می‌دهد که می‌توانیم قدم‌های بزرگ‌تری را در آینده نزدیک برداریم، در حال آماده شدن برای پرتابهای بعدی هستیم و تا سال آینده یک منظومه بزرگ و کامل ماهواره‌ای که کاملاً ایرانی است در مدار خواهیم داشت.»
نویسنده: سید رضا میرطاهر
116
