میلاد پنجمین پیشوا؛ باقر علم کبریایی+ ویدئو

رجب نام نهرى در بهشت با آبی سفیدتر از شیر و شیرین تر از عسل است، از این رو هر که خود را در رجب از آلودگی ها و گناهان پاک کند و از فواید این ماه بهره مند شود، گویی مانند آن نهر، جان و روح خود را پاک و مطهر ساخته است.

آغاز ماه رجب در حقیقت نوید بخش تولد و زندگی دوباره برای بندگان است. بندگانی که در گذر روزها و شب ها در دنیای مادی فرورفته اند، در این ماه به عبادت خداوند می پردازند تا روزمرگی ها را جبران و پیمان بندگیشان را تحکیم کنند.

فرشتگان نیز در این ماه به شور و شعف می پردازند و به مومنانی که حقیقت این ماه را دریافته و از آن نصیبی برای خود اندوخته اند، شادباش می گویند.

رسول اکرم (ص) فرموده ‏اند:

"رجب ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت‏ به پای آن نمی ‏رسد و قتال با کافران در این ماه حرام است، آگاه باشید که رجب، ماه پروردگار است و شعبان، ماه من و رمضان، ماه امت من است و اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز روزه بدارد خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور می‏ شود."

از ولادت تا بهترین دانای قرآن

اولین روز از این ماه پرفضیلت مزین به ولادت پیشوای پنجم شیعیان، امام محمد باقر(ع) است. 

روز جمعه اول ماه رجب سال 57 هجری در شهر مدینه فرزندی متولد شد که او را محمد نامیدند.

لقب آن حضرت باقر یا باقرالعلوم است، زیرا دریای دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکار ساخت. القاب دیگری مانند شاکر و صابر و هادی نیز برای آن حضرت ذکر کرده اند که هریک باز گوکننده صفتی از صفات آن امام بزرگوار است.

مادرش فاطمه دختر امام حسن (ع) و پدرش امام سجاد (ع) بود. از این جهت، نخستین امامی بود که هم از نظر پدر و هم از نظر مادر، فاطمی و علوی بود.

چند سال از زندگی خود را همراه جد بزرگوارش، امام حسین(ع) سپری کرد و در واقعه کربلا، چهار ساله بود و قساوت یزیدیان را مشاهده کرد.

امام باقر (ع) بعد از شهادت پدرش امام سجاد (ع)، مدت 18 سال سکاندار کشتی امت اسلام بود تا وظیفه رهبری و امامت را در برهه ای حساس از تاریخ به انجام رساند. 

امام باقر(ع) با ایمان استوار و رفتار زیبا و انسانی خود، بسیاری را در مسیر هدایت قرار می داد و در جایگاه بهترین مفسر قرآن، با بازگو کردن تفسیر درست آیات، بسیاری از ابهامات را می زدود و پرده از انحراف های مخالفان و سودجویان بر می داشت.

 امام به اندازه ای بر آیات قرآن تسلط داشت که «مالک بن اعین جهنی»، شاعر هم عصر امام درباره او سرود:

"اگر مردم درصدد جستجوی علوم قرآن بر آیند، باید بدانند که قریش بهترین دانای آن را دارد و اگر امام باقر(ع) در علوم قرآنی لب به سخن گشاید، فروع زیادی برای آن ترسیم خواهد کرد..."

تحولات سیاسی دوران امام محمد باقر (ع)

 دوران امام محمد باقر(ع) با تحولات سیاسی و انتقال قدرت از امویان به عباسیان مقارن بود.

در این رهگذر، امام توانست با بهره گیری از موقعیت، به تبیین و گسترش علوم و فرهنگ اسلامی بپردازد. ایشان، جنبشی فرهنگی و علمی را در جهان اسلام آغاز کرد که ثمرات شکوهمندش در دوره های بعد آشکار شد.

تلاش امام باقر (ع) معطوف آن بود که چون سدی استوار دربرابر رخنه عقاید باطل و انحرافی بایستد و اندیشه های متعالی پیامبر و اهل بیت آن حضرت را از طریق ایجاد حوزه بزرگ علمی و فرهنگی گسترش دهد.

«شیخ طوسی»، دانشمند بزرگ اسلامی، تعداد شاگردان برجسته امام باقر (ع) را 462 نفر ذکر کرده است. رجال و شخصیت های بزرگ علمی آن دوره، به محضر امام باقر(ع) می رسیدند. 

«محمد بن طلحه شافعی» در توصیف امام باقر(ع) می نویسد:

«او شکافنده دانش بود. سخنانش کوتاه، اما پرمعنا و دلش نورانی بود. او عملی پاک و پیراسته داشت. از اخلاق نیکو برخوردار بود. ایشان زندگی اش را در راه فرمانبری از خدا سپری کرد. او به خدا نزدیک بود و شایستگی پیشوایی را داشت."

شخصیت برجسته علمی پیشوای پنجم شیعیان

شخصیت علمی امام باقر علیه السلام در دوران حیات او، بسیار برجسته و محضر او همواره سرشار از دانشمندان و دانشورانی بود که در جست وجوی سرچشمه دانش بودند.

آوازه دانش امام در تمام سرزمین های اسلامی پیچیده بود و مردم به ویژه دانشوران، شیفته نام و آوازه او بودند. این شیفتگی در میان مردم عراق بیشتر به چشم می خورد و دوست و دشمن، زبان به ستایش دانایی او گشوده بودند.

در تاریخ آمده است: هشام بن عبدالملک، خلیفه وقت، امام (ع) را در مسجدالحرام دید و در حالی که بر دست غلامش تکیه کرده بود پرسید: آیا او همان کسی است که مردم عراق شیفته و بهت زده (علم) اویند؟ پاسخ شنید: آری. سپس به غلامش دستور داد نزد او برود و امام را برای پاسخ به پرسش های خلیفه فرا خواند. خلیفه پرسش هایش را مطرح کرد و امام به گونه ای پاسخ داد که هشام خاموش ماند و هیچ نتوانست بگوید.

فعالیت های سیاسی و اجتماعی امام محمد باقر (ع)

امام باقر (ع) درکنار فعالیت های علمی و فرهنگی گسترده، از امور سیاسی و اجتماعی نیز غافل نبود و همواره حاکمان ستمگر و ظالم را مورد انتقاد قرار می داد. 

امام در مسیر آگاهی بخشی به مردم، ویژگی های فرمانروایان صالح را بیان می کرد تا مردم، حاکمان وقت را با آن معیارها بسنجند و به ضعف و انحراف عمیق آنها پی ببرند.

آن حضرت می فرمود:

"پیشوایی اجتماع، شایسته کسی است که سه ویژگی در او جمع شده باشد. نخست آنکه پرهیزگار باشد تا (تقوا) وی را دربرابر آفات قدرت ازجمله فرو افتادن در دام کارهای خلاف، محفوظ دارد. دوم اینکه بردبار باشد تا خشم خود را مهار کند. سوم آنکه با کسانی که بر آنها حکم می راند، مانند پدری مهربان باشد و به نیکی رفتار کند."

آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی درباره حضرت باقرالعلوم می فرمایند:

"این‌ بزرگوار که‌ حدود هجده‌ سال‌ دوران‌ امامتشان‌ طول‌ کشید، الگوی کامل‌ تلاش‌ و مبارزه‌ و مجاهدت‌ خستگی ناپذیر و پر از مشکلات‌ برای اشاعه‌ دین‌ و کلمه‌ی حق‌ و راه‌ انداختن‌ جریان‌ فکری درست‌ در دنیای آن‌ روز بودند.

هدفی که‌ امروز ملت‌ ایران‌ برای آن‌ تلاش‌ می کند، یعنی زنده‌ کردن‌ سخن‌ حق‌ در دنیای مادی و منحط و گمراه‌ کننده‌ و غرق‌ در فساد، کاری است‌ که‌ امام‌ باقر(علیه‌السلام‌) یک تنه‌ به‌ کمک معدودی از اصحاب‌ خود، در دنیای آن‌ روز اسلام‌ انجام‌ می داد."

گوینده:

امام صادق علیه السلام می فرماید:

"پدرم، امام محمدباقر علیه السلام همواره مشغول ذکر خدا بود. هنگام خوردن غذا ذکر خدا می گفت. وقتی با مردم صحبت می کرد، از یاد خدا باز نمی ماند و کلمه «لااله الاالله» همواره بر زبانش جاری بود.

سحرگاهان ما را به عبادت و شب زنده داری تا برآمدن آفتاب فرا می خواند.

به آن دسته از اعضای خانواده که قرائت قرآن می دانستند، خواندن قرآن را دستور می داد و بقیه را به گفتن ذکر خدا سفارش می کرد."

«افلح» خدمتکار امام می گوید:

"با محمدبن علی علیه السلام برای انجام مناسک حج بار سفر بستیم. وقتی رسیدیم و امام داخل مسجدالحرام شد و نگاهش به کعبه افتاد، شروع به اشک ریختن کرد. او با صدای بلند می گریست تا جایی که شگفتی من برانگیخته شد که چرا امام معصوم این گونه می گرید؟! 

گفتم: پدر و مادرم به فدایت باد، مردم شما را نگاه می کنند، اگر ممکن است کمی آهسته تر گریه کنید.

امام فرمود: وای بر تو! چرا صدایم را به گریه بلند نکنم تا شاید مورد بخشایش و مهرورزی پروردگار قرار گیرم و در من نظر لطف کند و فردای رستاخیز به مهربانی و لطفش درآویزم. سپس مشغول طواف خانه خدا شد و نزد مقام به نماز ایستاد. هنگامی که نمازش پایان یافت به سجده رفت و آن هنگام که سر از خاکساری درگاه خدا برداشت، سجده گاهش از اشک تر شده بود.»

امام باقر(ع) فرمودند: «لبخند مرد بر برادرش دارای ثواب است و دور کردن هر نوع سختی و ناراحتی از وی، عملی خدا پسند است و نزد خدا، کاری محبوبتر از شاد کردن دل مؤمن نیست.»

اعمال آدمی، گواه منش و بینش اوست، چه بسیارند کسانی که با انجام عمل نیک، عمر خویش را بیمه می کنند و یا با فعل ناشایسته، هستی خویش را به تباهی می کشانند.

از بهترین اعمال که در سیره این امام بزرگ تداوم داشت،  رفع گرفتاری از برادران دینی است، این عمل به هر طریقی ممکن است.  گاهی با یک لبخند می توان دل دردمندی را به دست آورد. زمانی با گشودن گِرهی از کار فرو بسته مؤمنی، می توان بر جمع حسنات خویش افزود و چه نیکو گفته اند که: «محبوبترین حسنه، شاد کردن دل مؤمن است.»

زینب مقدسی

گروه فرهنگ و معارف برون مرزی

116/110

بیشتر بخوانید:

 امام محمد باقر(ع) طلیعه‌دار ماه خجسته رجب

ویژه سالروز شهادت امام باقر(ع)